2147


SYSTEMY PEDAGOGICZNE XIX w. I ICH TWÓRCY

WKŁAD NIEMIECKICH PEDAGOGÓW W ZAKRESIE TWORZENIA SYSTEMÓW I KIERUNKÓW PEDAGOGICZNYCH W XIX I POCZĄTKACH XX w.

Johann Friedrich Herbart

Podczas studiów prawniczych w Jenie zaprzyjaźnił się z Fryderykiem Schillerem i pod jego wpływem zaczął interesować się zagadnieniami pedagogiki i filozofii . Przez całe życie prowadził badania nad celami i metodami wychowania . Pracował jako prywatny nauczyciel w Szwajcarii , gdzie zapoznał się dokładnie z metodami Pestalozziego i został ich swoistym wyznawcą oraz reformatorem . Po habilitacji w zakresie filozofii i pedagogiki objął w 1809 r. obowiązki profesora tych przedmiotów w Królewcu oraz prowadził seminarium pedagogiczne , na którym studenci uczyli się stosowania w praktyce omawianych przez niego na wykładach zasad wychowania . W 1833 r. przeniósł się na uniwersytet w Getyndze .

Herbart oparł swój system pedagogiczny na etyce i psychologii . Herbart uzasadniał potrzebę teorii wychowania tym , że praktyka może na każdym kroku stwarzać trudności i wątpliwości . Ustalił ścisły związek między pedagogiką a etyką i psychologią . Etyka to filozofia praktyczna , oznaczająca cel wychowania . Psychologia to środki i drogi wiodące do celu . Jej treść wypełniają wyobrażenia . Tylko one są istotą i podstawą życia duchowego . Wszystkie inne procesy duchowe , jak uczucia , pożądania , wola i myślenie , są tylko zmieniającym się stanem i kombinacjami wyobrażeń i od nich całkowicie zależą .

Najwyższym celem wychowania wg Herbarta jest kształtowanie silnych charakterów , odznaczających się pięcioma ideami moralnymi :

  1. idea doskonałości , która określa siłę , zakres i harmonię dążeń jednostki ;

  2. idea życzliwości , polegająca na decyzji podporządkowania własnej woli - woli innych jednostek ;

  3. idea prawa , zapobiegająca konfliktom z dążeniami i pragnieniami innych jednostek ;

  4. idea słuszności , która zapewnia równouprawnienie jednostce w stosunkach z innymi ;

  5. idea wewnętrznej wolności , która czuwa nad wewnętrzną zgodnością jednostki z samą sobą i stanowi przejście od wszystkich wymienionych idei do aktów woli ; z tej piątej idei wywodził Herbart poczucie wolności moralnej i odpowiedzialności .

Ponieważ formowanie charakterów jest podstawowym celem wychowania , starał się Herbart ustalić najbardziej właściwe metody gwarantujące powodzenie pracy pedagogicznej . Pedagogikę ogólną podzielił na trzy części :

  1. kierowanie - jest „pierwszą podwaliną wychowania” i polega głównie na zatrudnieniu wychowanków , organizowaniu im zajęć , pielęgnowaniu ich rozwoju fizycznego , bez rozpieszczania , a zarazem niebezpiecznego hartowania ;

  2. nauczanie ;

  3. karność - rozpatrywana w związku z pojęciem nauczania , gdyż stosowane w praktyce środki karności zawsze towarzyszą nauczaniu ; Herbart dopuszcza rozkaz , zakaz , ale także karcer , a nawet kary cielesne , choć stosowane z umiarem i ostrożnie .

Sumując dociekania Herbarta nad celami wychowania można stwierdzić , że głównym zadaniem nauczyciela - wychowawcy jest wpojenie młodzieży odpowiednich pragnień i zainteresowań , stworzenie w jej umysłach wewnętrznej nad nimi kontroli oraz wykształcenie dojrzałości sądu .

To złożone i trudne zadanie można wykonać jedynie , zdaniem Herbarta , przez wychowujące nauczanie . Herbart nie oddzielał wychowania od nauczania . Twierdził , że wola i rozum rozwijają się równocześnie dzięki temu samemu wychowawczemu nauczaniu . O pozytywnej roli nauczania wychowującego świadczy jego zdolność budzenia w umysłach wielostronnego zainteresowania , do którego to określenia Herbart dodawał często przymiotnik „zrównoważone” . Chodziło mu o unikanie przesadnej wielostronności bawienia się po amatorsku wszystkim . Uważał , że zainteresowanie to rodzaj umysłowej aktywności , którą nauczanie ma wywołać i że tok nauczania zależy w równej mierze od nauczyciela , ucznia i przedmiotu . Jeśli przedmiot nie zdobędzie zainteresowania ucznia , wtedy powstają ujemne następstwa , toczące się w kółko .

W zainteresowaniu wyróżniał Herbart dwa aspekty , z których każdy dzieli się na trzy części :

Nauczyciel - wychowawca musi wiedzieć nie tylko czego uczyć , ale i jak uczyć . Należy stosować tylko taką wiedzę , która jest prawidłowo przyswajana i budzi zainteresowanie uczniów . Najważniejszy jest postulat Herbarta łączenia nowych wiadomości z dawniej zdobytą wiedzą ucznia . Przyswajanie nowego materiału wymaga przede wszystkim uporządkowanej pracy , w której wyróżnia dwa kolejno następujące po sobie akty , którym odpowiadają stopnie formalne nauczania ( wg terminologii T. Zillera ) :

  1. zgłębianie - polegające na koncentracji uwagi na określonym przedmiocie :

  1. zgłębianie spoczywające - jasność - wyodrębnienie wszystkich elementów określonej całości i dogłębne ich poznanie ;

  2. zgłębianie postępujące - kojarzenie - złączenie tych elementów w całość i włączenie w wiedzę posiadaną ;

  1. zastanawianie się - łączy i koordynuje wyniki zgłębiania :

  1. zastanawianie się spoczywające - system - sklasyfikowanie , wyjaśnienie , uogólnienie wiedzy , wprowadzenie porządku ;

  2. zastanawianie się postępujące - metoda - wykorzystanie wiedzy w praktyce .

Dużym brakiem herbartowskiej teorii nauczania było całkowite zlekceważenie samodzielności uczniów w procesie zdobywania wiedzy , co w konsekwencji prowadziło do wychowywania jednostek biernych .

Friedrich Froebel

Działalność pedagogiczna Froebela i idea „ogródków dziecięcych” wyrosła pod wpływem trzech czynników :

W Keilhau otworzył prywatny zakład wychowawczy dla chłopców w wieku szkolnym . Jego głównym dążeniem było wychowanie uczniów na samodzielnych , myślących i wolnych ludzi . Główny nacisk kładł na nauczanie matematyki , chemii , fizyki , przyrody , geografii , dużo uwagi poświęcał zajęciom praktycznym jak też kształtowaniu samodzielności uczniów .

„ Czy przyszłe życie dziecka będzie aktywne czy bierne , twórcze czy bezużyteczne , zależy nie tylko od jego wrodzonych i naturalnych skłonności , ale również od właściwego trybu życia w okresie dzieciństwa . ”

Froebel zaczął dążyć do wypracowania sposobów rozwijania umysłów i charakterów dzieci w wieku przedszkolnym . Założył wraz ze swymi współpracownikami w Blankenburgu koło Keilhau Zakład dla Rozwijania Zamiłowań Dzieci i Młodzieży do Pracy , do którego przyjął grupę dzieci w wieku przedszkolnym , z której utworzył zespół eksperymentalny . W czasie pracy z tym zespołem powstawały zaczątki systemu pedagogiki przedszkolnej Froebla . Sformułował on wówczas ostatecznie teorię roli zabawek , które nazywał „darami” . Równocześnie organizował kursy , których słuchaczki otrzymywały nazwę „przewodniczek zabaw” .

Lata 1837 - 1850 były najważniejszym okresem kształtowania się pedagogiki przedszkolnej Froebla . W tym czasie opracował projekt wzorowego zakładu , któremu nadał nazwę „ogródek dziecięcy” (Kindergarten) .

Po początkowym okresie niezrozumienia wśród społeczeństwa jego postulaty pedagogiczne zyskały uznanie władz szkolnych , jednak klęska powstania narodowego , tzw. Wiosny Ludów , spowodowała ponowne zahamowanie postępu oświaty. W 1851 r. rząd pruski wydał formalny zakaz otwierania i utrzymywania ogródków dziecięcych . Pomimo ostrych protestów zarówno ze strony nauczycieli ludowych , rodziców oraz przyjaciół Froebla , zniesienie zakazu nastąpiło kilka lat po jego śmierci .

Najważniejszą zdobyczą pedagogiki Froebla było zrozumienie , że w wychowaniu dzieci wieku przedszkolnego należy stosować inne metody i środki niż w szkole dla dzieci starszych . Za najważniejszy środek pedagogiczny wieku przedszkolnego uznał zabawy i gry , prowadzone zbiorowo w grupach rówieśników , co w konsekwencji prowadziło do powstania ogródków dziecięcych . Twierdził , że dzieci winny w wesołej i swobodnej zabawie ćwiczyć wszechstronnie i kształcić wszystkie swoje uzdolnienia , a ogródek winien zapewnić im odpowiednie zajęcia , ćwiczyć ciała , pobudzać dusze do poznawania natury i otaczającego świata . Argumenty te opierał na spostrzeżeniach , że dzieci w wieku przedszkolnym cechuje szczególnie duża witalność i wzmożone pragnienie działania , które powinno znaleźć ujście przede wszystkim w zabawach .

Wiek przedszkolny podzielił Froebel na trzy okresy , wyznaczając dla każdego z nich odpowiednie zabawki oraz formy zabaw . Piłkę uważał za pierwszy „dar” , który dziecko powinno otrzymać w ogródku . W następnym okresie dostawało ono do zabawy kulę , walec , sześcian , wreszcie klocki . Dużą rolę wychowawczą przypisywał także zajęciom praktycznym , głównie lepieniu , klejeniu , wyszywaniu oraz tzw. wychowaniu estetycznemu ( wzornictwo , śpiew , rysunek ) , jak też zajęciom ruchowym . Do ważnych czynników swojego systemu zaliczał obcowanie dzieci z przyrodą , zalecał obserwowanie zjawisk natury , pielęgnowanie roślin itp.

Pomimo niewątpliwych zalet miał system Froebla też cechy negatywne . Był przeładowany materiałem nauczającym , który hamował swobodną zabawę dziecka , pozbawiał ją cech naturalności i obciążał umysł balastem zbyt trudnych i nie przystosowanych do wieku wiadomości .

System Froebla zaczął rozpowszechniać się w Europie i w innych częściach świata niedługo po śmierci swego twórcy . Na podstawie jego systemu opierali swą pracę i swoje koncepcje m.in. : Berta von Marenholtz Buhlow , uczennica Froebla Henriette Schrader Breymann , Maria Montessori , Oliwier Decroly .

Georg Kerschensteiner

System Kerschensteinera ukształtował się w toku jego działalności pedagogicznej pod wpływem współczesnych mu kierunków myśli wychowawczej różnych krajów Europy i Ameryki Północnej , a także pod wpływem klasyków pedagogiki . Spośród nich najbardziej cenił Pestalozziego .

Kerschensteiner uważał , że uczeń powinien dochodzić do poznawania pewnych prawd i przyswajać sobie nowe pojęcia w trakcie samodzielnie wykonywanych prac . Twierdził również , że znacznej części ludzi wystarczy do rozwoju ich osobowości wykonywanie pracy fizycznej . W systemie Kerschensteinera praca była środkiem i równocześnie celem nauczania . W jego teorii państwo jest najwyższym dobrem , któremu powinny być podporządkowane wszystkie cele jednostkowe . Z tych relacji wypływały trzy zadania postawione przed szkołą publiczną . Powinna ona :

Szkoła początkowa i dokształcająca ( dla młodzieży pracującej ) są w stanie wypełnić dwa pierwsze zadania . Całkowitą realizację trzeciego celu ( umoralnianie społeczeństwa ) , ze względu na niedostateczną jeszcze dojrzałość wychowanków szkół elementarnych i wąski program nauczania w szkołach dokształcających , można osiągnąć dopiero w szkołach średnich .

Kerschensteiner domagał się zapewnienia w programie szkoły elementarnej poważnego miejsca zajęciom warsztatowo - ręcznym i ograniczenia do minimum , w stopniu niezbędnym do wykonywania zawodu , wiadomości ogólnokształcących . Kładł wielki nacisk na wyrabianie w uczniach „rzeczowego” podejścia do pracy , tzn. na wpajanie im solidności i systematyczności , na nauczenie ich znajdowania radości w dobrze wykonywanym zadaniu .

Zadania szkoły publicznej szkoły wg Kerschensteinera były następujące :

Szkoła początkowa miała przygotowywać grunt do realizacji najważniejszego zadania pedagogiki , które polegało na wychowaniu obywatelskim . Do dwóch ostatnich klas szkół dokształcających Kerschensteiner postulował wprowadzić specjalny przedmiot : wychowanie państwowe . Nauczanie w szkole średniej miało również opierać się na pracy , ale wyłącznie myślowej .

Kerschensteiner wyodrębniał dwa szczeble kształcenia . Szkoły na poziomie elementarnym oraz dokształcającym miały przygotowywać młodzież przede wszystkim do wykonywania zawodów fizycznych . Szkoły średnie natomiast miały przygotowywać do pracy umysłowej . W tym podziale zadań wychowania na dwa kierunki występuje wyraźnie burżuazyjna ograniczoność teorii Kerschensteinera .

WSPÓLNE CECHY PROPOZYCJI DYDAKTYCZNO - WYCHOWAWCZYCH I WZAJEMNE UZUPEŁNIANIE SIĘ SYSTEMÓW PEDAGOGICZNYCH J.H.PESTALOZZIEGO , J.F.HERBARTA , F.FROEBLA

Johann Heinrich Pestalozzi

Ogromny wpływ na postawę życiową i działalność Pestalozziego miała przedwczesna śmierć ojca i związany z tym kontakt z opiekunką , pochodzącą z ludu . Już w tych wczesnych latach życia rozbudziła w nim miłość i poszanowanie do ludu .

Początkowo postanowił poświęcić się rolnictwu . Założył wzorowe gospodarstwo rolne , aby w ten sposób wpływać na podniesienie kultury rolnej wsi . Gospodarstwo jednak , któremu nadał nazwę Neuhof , nie ziściło jego zamierzeń . Wówczas wpadł na pomysł zorganizowania zakładu rolniczo - wychowawczego dla biednych dzieci . W ten sposób wkroczył Pestalozzi na drogę działalności pedagogicznej .

W otwartym w 1774 r. zakładzie wychowawczym znalazło pracę i opiekę kilkadziesięcioro dzieci . Program nauczania w Neuhof przewidywał oprócz czytania , pisania i rachunków kształcenie zawodowe . Chłopcy mieli zaznajomić się z pracą rolnika , zaś dziewczęta uczyły się prowadzenia gospodarstwa domowego . Przygotowanie dzieci do pracy zawodowej nie stanowiło jednak głównego celu szkoły . Pestalozziemu chodziło przede wszystkim o rozwój wrodzonych sił moralnych , intelektualnych i fizycznych swoich wychowanków , aby dzięki nim potrafili poprawić własną sytuację materialną i korzystać racjonalnie z praw wolności .

Po pięciu latach istnienia zakład wychowawczy w Neuhof został zamknięty z powodu braku środków materialnych , a Pestalozzi postanowił poświęcić się działalności pisarskiej .

Doświadczenia wyniesione z Neuhof znalazły swój wyraz w rozprawie pt. Wieczory pustelnika (1780) . Pisał w niej , że celem wychowania jest rozwój i wyrobienie wewnętrznych sił natury ludzkiej . Do wykształcenia mają prawo wszyscy ludzie - twierdził Pestalozzi wyprzedzając idee oświatowe rewolucji francuskiej - a podłożem wychowawczym , na którym ma rozwijać się prawdziwe człowieczeństwo , jest rodzina . Szkoła elementarna powinna kontynuować działalność wychowawczą rodziny . Kreśląc dla niej podstawowe zadania wyrażał pogląd , że należy jej nadać nie zawodowy , lecz ogólny charakter , a jej celem powinien być harmonijny rozwój wszelkich sił i zdolności człowieka , na których może się oprzeć dalsze kształcenie lub przygotowanie zawodowe .

W rok później ukazała się realistyczna , barwnie i żywo napisana powieść oparta na motywach ludowych pt. Leonard i Gertruda . Przedstawił w niej autor obraz szkoły ludowej potraktowanej jako główne narzędzie odrodzenia społecznego . Nauczyciel starał się powiązać zajęcia szkolne z zajęciami domowymi i utrzymać wśród dzieci nastrój domu rodzinnego . Mimo licznych zajęć praktycznych szkoła nie miała charakteru zawodowego , chociaż dążyła do wychowania przez pracę . Nad wszystkimi zajęciami dominowała idea wychowania ogólnego , harmonijnego rozwoju sił i zdolności dziecka .

Działalność pisarska nie przynosiła Pestalozziemu zadowolenia . Jego pragnieniem było wcielanie w życie koncepcji pedagogicznych . Podjął pracę pedagogiczną w specjalnym zakładzie wychowawczym dla sierot wojennych w Stanz . Udało mu się wytworzyć w zakładzie atmosferę życia rodzinnego , odrzucając zupełnie system moralizowania . W procesie nauczania kładł nacisk nie na zasób wiedzy , lecz na ćwiczenie i rozwój zdolności umysłowych dzieci . Osiągnięte w krótkim czasie rezultaty w dziedzinie wychowania i nauczania były tak duże , że przeszły oczekiwania nawet samego Pestalozziego . Utwierdziły go w przekonaniu , że obrał właściwą drogę .

Po zamknięciu zakładu otrzymał pracę w szkółce ludowej w Burgdorf , a w kilka miesięcy później został kierownikiem nowo otwartego zakładu wychowawczego dla dzieci bezdomnych . Mając zapewnione poparcie i szeroką pomoc finansową rządu , Pestalozzi mógł wreszcie zająć się spokojnie doskonaleniem swojego systemu pedagogicznego , który przybierał coraz wyraźniejsze kształty . Przy zakładzie w Burhdorf otworzył szkołę „normalną” , tj. seminarium nauczycielskie oraz szkołę ćwiczeń dla kandydatów na nauczycieli , która z czasem przekształciła się w szkołę średnią .

Do pomocy w pracy dydaktyczno - wychowawczej dobrał sobie Pestalozzi kilku chętnych i zdolnych nauczycieli . Wraz z nimi podjął rozpoczęte jeszcze w Stanz prace nad metodyką nauczania początkowego przedmiotów wchodzących w zakres szkoły elementarnej . W wyniku tej współpracy wydani kilka podręczników szkolnych .

W połowie 1800 r. na zlecenie komisji Towarzystwa Przyjaciół Wychowania , która opiekowała się zakładami wychowawczymi , opracował Pestalozzi memoriał pt. Metoda , w którym dał syntetyczny zarys swojej dydaktyki , a w rok później wydał najcenniejsze z całej swojej bogatej twórczości pedagogicznej dzieło pt. Jak Gertruda uczy swoje dzieci . Przedstawił w nim swoje poglądy na cele oraz organizację wychowania i nauczania .

Wychowanie w pojęciu Pestalozziego to głównie proces wyzwalania klas niższych od utrwalonego w nich przez wieki poczucia zależności od możnych , od wpojonego im przekonania o własnej słabości moralnej i nieudolności umysłowej . Spełni ono tę swoją wielką rolę , jeżeli zapewni dzieciom harmonijny rozwój sił fizycznych i intelektualnych .

Podstawą teorii wychowania Pestalozziego jest idea organicznego rozwoju , któremu podlega każdy człowiek . Rozwojem tym kierują odpowiednie prawa . Głównym zadaniem pedagogiki jest odkrycie praw rozwoju dziecka . Po dłuższych obserwacjach doszedł do przekonania , że o rozwoju każdego dziecka decydują trzy podstawowe siły :

Jeżeli wychowanie pragnie osiągnąć wyznaczone mu cele , musi rozwijać harmonijnie wszystkie trzy siły - „ Tylko to jest prawdziwie wychowawcze , co kształtuje równocześnie rozum , serce i rękę .” Pierwszeństwo przyznawał sile etycznej człowieka i domagał się podporządkowania jej zarówno głowy , ręki , jak i serca . Najwyższym celem w życiu człowieka jest pełny rozwój jego osobowości i utrzymanie harmonijnych stosunków ze społeczeństwem .

Głównym celem nauczania wg Pestalozziego jest nie tyle podawanie dzieciom wiedzy , ile kształcenie i rozwijanie ich funkcji psychicznych . Dzięki tej postępowej myśli stał się twórcą teorii formalnego nauczania , która przeciwstawiła się średniowiecznym metodom nauczania .

Ogromne znaczenie przypisywał poglądowości w nauczaniu , lecz widział w niej nie tylko środek do zdobywania wiedzy na podstawie doświadczenia zmysłowego (jak Komeński) , ale też środek sprzyjający rozwojowi myślenia logicznego .

Usiłował wprowadzić do procesu nauczania takie formy działalności umysłowej , jak analiza i synteza . Punktem wyjścia wszelkiego poznania jest uświadomienie sobie takich ogólnych cech przedmiotów i zjawisk , jak liczba , kształt i słowo . Poznanie świata rozpoczyna się od wyodrębnienia każdego przedmiotu spomiędzy innych , dokładnego uświadomienia sobie jego kształtu i nadania mu odpowiedniej nazwy . Poznanie najprostszych elementów obserwowanych przedmiotów daje uczniom jasne pojęcie o cechach tych przedmiotów oraz stanowi podstawę logicznego myślenia . Pestalozzi uważał , że najprostszym elementem liczby jest jedność , kształtu - linia prosta , a słowa - głoska . Nauczanie początkowe powinno być tak zorganizowane , ażeby uczeń przechodząc od elementu do elementu dochodził do poznania całości .

Pestalozzi zwracał baczną uwagę na to , aby nauczanie było dostosowane do sił i możliwości umysłowych dziecka . Nauczyciel powinien stopniowo i konsekwentnie przechodzić w nauczaniu od rzeczy bliskich do dalekich , od łatwych do trudniejszych , od prostych do złożonych . Nauczanie przy tym powinno być progresywne , czyli prowadzić dzieci bez przerwy i pośpiechu naprzód w taki sposób , aby nowe wiadomości stanowiły niewielki dodatek do poprzednich , dobrze już wcześniej opanowanych .

Program nauczania szkoły elementarnej wysnuł Pestalozzi z najprostszych elementów poznania : z liczby , kształtu i słowa. Odpowiadać im miała nauka rachunków , geometrii i rysunków oraz nauka języka . Poznawanie języka ojczystego miało poprzedzać naukę innych przedmiotów . Naukę języka radził łączyć z poznawaniem rzeczy i ich prawidłowym nazywaniem , a dopiero po dostatecznym opanowaniu przez dziecko języka można przystąpić do nauki czytania . Punktem wyjścia nauczania geometrii miała być linia prosta , następnie dzieci poznawały inne linie , kąty , a wreszcie figury geometryczne , z których za najbardziej pomocną w nauce uważał Pestalozzi kwadrat . Nauczanie geometrii łączył z nauką rachunków . Podkreślał , że arytmetykę , szczególnie w swojej początkowej fazie , należy opierać na konkretnym materiale poglądowym . Nauczaniu geometrii towarzyszyło rysowanie , które stanowiło pomoc w przeprowadzaniu obserwacji , porównywaniu oraz przygotowywało do nauki pisania . Pestalozzi bardzo akcentował wyrabianie w dzieciach sprawności działania , uczenie ich stosowania zdobytej wiedzy w praktyce .

Pestalozzi , Herbart i Froebel spotkali się w swoim życiu . Ich poglądy pedagogiczne wyrosły na podobnym bardzo , znaczącym podłożu społeczno - politycznym . Wszyscy zwrócili uwagę na ważność szkoły ludowej , dostępnej dla wszystkich dzieci . Uważali , że nauka musi być usystematyzowana .

Pestalozzi i Froebel zajęli się wiekiem najmłodszym . Zwrócili uwagę na ważność wychowania domowego . Podkreślali swobodę i indywidualność dziecka w wychowaniu .



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
2147 1 Dragon Fly {Promotional Set}
2147
2147
2147
0007 Benzenid 2147
2147
2147 1 Dragon Fly {Promotional Set}
2147 2 Dragon Fly {Promotional Set}
2147 1 Dragon Fly {Promotional Set}

więcej podobnych podstron