SEMINARIUM: 7 ZABURZENIA PSYCHOSOMATYCZNE
Zaburzenia psychosomatyczne - choroby somatyczne, na których przebieg lub występowanie rzutują czynniki psychologiczne. To choroby, w których etiopatogenezie udowodniono znaczącą rolę czynnika psychologicznego głównie emocjonalnego (nieprawidłowa transformacja lęku), powodującego objawy psychofizjologiczne, które doprowadzają ostatecznie do organicznych uszkodzeń narządów i tkanek.
Rozwój medycyny psychosomatycznej
Okres psychodynamiczny (Freud i jego następcy)
Aleksander (7 jednostek chorobowych)
Dunder (klasyfikacja typów osobowości, predysponują do zachorowania)
Okres psychofizjologiczny (Wolff, Selye - lata 60)
- związany z badaniami nad stresem i jego wpływem na powstawanie chorób
Podział zaburzeń psychosomatycznych (Luben - Plozza)
Objawy konwersyjne (charakter symboliczny - próba rozwiązania konfliktu), dotyczą narządu ruchu i zmysłów (parestezje, psychogenna ślepota, histeryczne porażenie kończyn)
Objawy czynnościowe (dawne nerwice narządowe)
- zaburzenia czynności narządów lub układów, ale bez wykładników uszkodzenia danej tkanki
Zaburzenia psychosomatyczne w węższym znaczeniu - „klasyczna siódemka Aleksandra” (astma oskrzelowa, colitis ulcerosa, nadciśnienie tętnicze, RZS, neurodermatitis, choroba wrzodowa dwunastnicy, nadczynność tarczycy)
Aleksytymia
Inaczej „brak słów dla emocji”
trudności w werbalizacji przeżywanych stanów emocjonalnych - skąpe opisywanie, ubogie słownictwo (nie potrafią opowiadać o swoim życiu wewnętrznym)
brak zdolności do fantazjowania, „stan ograniczenia wyobraźni”
wrażenie dobrze przystosowanych do otoczenia, pozory zadowolonych z siebie
Reakcja psychosomatyczna
występuje u ludzi zdrowych
nie jest wynikiem zaburzeń rozwoju emocjonalnego
pojawia się w szczególnej stresującej sytuacji
mija z ustąpieniem bodźca
przykłady: zawroty głowy po nagłej ucieczce, utrata apetytu po stracie najbliższej osoby, bicie serca na widok ukochanej/ukochanego
Podział zaburzeń psychopatycznych wg ICD 10
F 45 zaburzenia występujące pod postacią somatycznych
F 54 czynniki psychologiczne i behawioralne związane z zaburzeniami lub chorobami klasyfikowanymi w innych rozdziałach
F 50 zaburzenia odżwiania się
Zaburzenia pod postacią somatycznych
F 45.0 zaburzenia somatyzacyjne
F 45.1 zaburzenia pod postacią somatyczną niezróżnicowaną
F 45.2 zaburzenia hipochondryczne
F 45.3 Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną
F 45.4 Uporczywe bóle psychogenne
F 45.8 Inne zaburzenia pod postacią somatyczną
F 45.0 Zaburzenia somatyzacyjne
Nawracające, zmienne skargi somatyczne dotyczące rozmaitych narządów i układów ciała utrzymujące się co najmniej 2 lata
Brak adekwatnych przyczyn somatycznych dla opisywanych dolegliwości
Uporczywa odmowa akceptowania porad i zapewnień wielu lekarzy w sprawie nieobecności schorzeń somatycznych warunkujących objawy
Zaburzenia zachowań społecznych - charakterystyczne - unikanie pełnienia ról i wykonywania zadań
Przykłady: ból, wzdęcia, odbijania, nudności, swędzenie, pieczenie, wysypki, cierpnięcie
F 45.1 Zaburzenia pod postacią somatyczną niezróżnicowaną
Skargi są wielorakie, zmienne i uporczywe, ale brak jest pełnego obrazu klinicznego somatyzacji, tzn:
Brak gwałtownego i dramatycznego wyrażania skarg
Stosunkowo mała liczba dolegliwości (<6)
Bez upośledzenia funkcjonowania społecznego
Krótszy czas trwania (<2 lat)
F 45.2 Zaburzenia hipochondryczne
Trwałe przekonania o obecności co najmniej jednej poważnej choroby somatycznej, któremu towarzyszą skargi nie mające uzasadnienia przedmiotowego
Brak podstaw w wielokrotnie powtarzanych badaniach
Nadmierne zainteresowanie czynnościami ciała & lęk i niepokój (życie i zdrowie jest zagrożone!!!)
Dolegliwości mniej liczne, bardziej trwałe
Lęk o zdrowie a brak współpracy z lekarzem
F 45.3 Zaburzenia autonomiczne pod postacią somatyczną
Dotyczą narządów i układów ciała pozostajacych pod kontrolą układu autonomicznego: sercowo - naczyniowego, żołądkowo - jelitowego, oddechowego, moczowo - płciowego
Dwie grupy objawów:
- objawy pobudzające układ wegetatywne (przyspieszenie akcji serca, poty, zaczerwienienie skóry, drżenie)
- objawy specyficzne, subiektywne (ból serca, żołądka, uczucie ściskania, wzdęcia, rozdymania)
F 45.4 Uporczywe bóle psychogenne
Uporczywy i silny ból, którego geneza nie może być w pełni wyjaśniona procesami fizjologicznymi, ani obecnością zaburzeń somatycznych
Ból występujący w związku z konfliktem lub problemami psychospołecznymi
Objawy powodują zwiększenie zainteresowania się pacjentem
Np. psychogenne bóle krzyża lub głowy
F 45.8 Inne zaburzenia pod postacią somatycznych
Rozmaite zaburzenia nie spowodowane chorobą somatyczną ani widocznymi dysfunkcjami układu autonomicznego
Lokalizowane w jednym narządzie lub układzie
Ściśle związane w czasie ze stresującym wydarzeniem
Przykłady: zaburzenia połykania (globus histericus), psychogenny kręcz karku, świąd psychogenny, psychogenne zaburzenia miesiączkowania
F 54 czynniki psychologiczne i behawioralne związane z zaburzeniami lub chorobami klasyfikowanymi w innych rozdziałach
Klasyfikacja „siódemka Aleksandra”
Astma oskrzelowa
Colitis ulcerosa
Nadciśnienie tętnicze i choroba wieńcowa
Neurodermatitis
Choroba wrzodowa
Nadczynność tarczycy
Choroba wieńcowa
Czynniki ryzyka:
Wiek
Płeć męska
Palenie papierosów
Wysokie RR
Wysoki poziom cholesterolu
Brak aktywności fizycznej
Osobowość typu A
Cechy osobowości typu A:
Życie pod presją czasu - zawsze wyznaczony termin
Postawa rywalizacji
Ambicja
Dążenie do sukcesu
Niecierpliwość
Gwałtowność mowy i gestów
Wrogie nastawienie do otoczenia
Czy masz osobowość typu A?
Czy Twój partner mówi ci, że jesz za szybko?
Jak ocenia Twój poziom aktywności?
Czy kiedykolwiek wyznaczasz sobie termin zakończenia jakiegoś zadania?
Czy kiedy jesteś zajęty coś Tobie przeszkadza?
Choroba wrzodowa:
Predyspozycje - stres, np. zawód związany z dużym napięciem
Osobowość - nierozwiązany konflikt między niezależnością i zależnością
Leczenie - psychoterapia - odpoczynek, relaksacja, techniki opanowania lęku
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego:
Zaostrzenie uwarunkowane stresem a remisja z zapewnieniem wyparcia
Cechy osobowości - niedojrzałość, trudność w podejmowaniu decyzji, sumienność, stawianie wymagań otoczeniu (w sposób niejawny), obawa przed utratą ważnej osoby
Leczenie - uwzględnia psychoterapię
Nadciśnienie tętnicze:
Wewnętrzny konflikt między bodźcami agresji a poczuciem zależności
Sposób zachowania nadmiernie zaadoptowany, skoncentrowany na wizerunku zewnętrznym
Tendencja do omijania sytuacji konfliktowych
Powściągliwość w wyrażaniu uczuć
Leczenie - informacja o chorobie, samokontrola, terapia relaksacyjna i behawioralna
Diagnostyka
Dokładne przebadanie somatyczne
Odróżnianie zaburzeń psychosomatycznych od urojeń hipochondrycznych
Czynniki powodujące uporczywość zaburzeń psychosomatycznych:
Określony typ osobowości
Zakłócenia funkcjonowania społecznego
Błędy lekarzy - UZALEŻNIENIA
Leczenie
Psychoterapia
Farmakoterapia
Unikać benzodiazepin
Małe dawki leków przeciwdepresyjnych lub przeciwlękowych o innym mechanizmie działania, np. buspiron
ANETKA, AGATKA, OLUŚ, ANIA