SEMINARIUM: 7 ZABURZENIA PSYCHOSOMATYCZNE

Zaburzenia psychosomatyczne - choroby somatyczne, na których przebieg lub występowanie rzutują czynniki psychologiczne. To choroby, w których etiopatogenezie udowodniono znaczącą rolę czynnika psychologicznego głównie emocjonalnego (nieprawidłowa transformacja lęku), powodującego objawy psychofizjologiczne, które doprowadzają ostatecznie do organicznych uszkodzeń narządów i tkanek.

Rozwój medycyny psychosomatycznej

• Okres psychodynamiczny (Freud i jego następcy)

• Aleksander (7 jednostek chorobowych)

• Dunder (klasyfikacja typów osobowości, predysponują do zachorowania)

• Okres psychofizjologiczny (Wolff, Selye - lata 60)

- związany z badaniami nad stresem i jego wpływem na powstawanie chorób

Podział zaburzeń psychosomatycznych (Luben - Plozza)

• Objawy konwersyjne (charakter symboliczny - próba rozwiązania konfliktu), dotyczą narządu ruchu i zmysłów (parestezje, psychogenna ślepota, histeryczne porażenie kończyn)

• Objawy czynnościowe (dawne nerwice narządowe)

- zaburzenia czynności narządów lub układów, ale bez wykładników uszkodzenia danej tkanki

• Zaburzenia psychosomatyczne w węższym znaczeniu - „klasyczna siódemka Aleksandra” (astma oskrzelowa, colitis ulcerosa, nadciśnienie tętnicze, RZS, neurodermatitis, choroba wrzodowa dwunastnicy, nadczynność tarczycy)

Aleksytymia

• Inaczej „brak słów dla emocji”

• trudności w werbalizacji przeżywanych stanów emocjonalnych - skąpe opisywanie, ubogie słownictwo (nie potrafią opowiadać o swoim życiu wewnętrznym)

• brak zdolności do fantazjowania, „stan ograniczenia wyobraźni”

• wrażenie dobrze przystosowanych do otoczenia, pozory zadowolonych z siebie

Reakcja psychosomatyczna

• występuje u ludzi zdrowych

• nie jest wynikiem zaburzeń rozwoju emocjonalnego

• pojawia się w szczególnej stresującej sytuacji

• mija z ustąpieniem bodźca

• przykłady: zawroty głowy po nagłej ucieczce, utrata apetytu po stracie najbliższej osoby, bicie serca na widok ukochanej/ukochanego

Podział zaburzeń psychopatycznych wg ICD 10

• F 45 zaburzenia występujące pod postacią somatycznych

• F 54 czynniki psychologiczne i behawioralne związane z zaburzeniami lub chorobami klasyfikowanymi w innych rozdziałach

• F 50 zaburzenia odżwiania się

Zaburzenia pod postacią somatycznych

• F 45.0 zaburzenia somatyzacyjne

• F 45.1 zaburzenia pod postacią somatyczną niezróżnicowaną

• F 45.2 zaburzenia hipochondryczne

• F 45.3 Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną

• F 45.4 Uporczywe bóle psychogenne

• F 45.8 Inne zaburzenia pod postacią somatyczną

F 45.0 Zaburzenia somatyzacyjne

• Nawracające, zmienne skargi somatyczne dotyczące rozmaitych narządów i układów ciała utrzymujące się co najmniej 2 lata

• Brak adekwatnych przyczyn somatycznych dla opisywanych dolegliwości

• Uporczywa odmowa akceptowania porad i zapewnień wielu lekarzy w sprawie nieobecności schorzeń somatycznych warunkujących objawy

• Zaburzenia zachowań społecznych - charakterystyczne - unikanie pełnienia ról i wykonywania zadań

• Przykłady: ból, wzdęcia, odbijania, nudności, swędzenie, pieczenie, wysypki, cierpnięcie

F 45.1 Zaburzenia pod postacią somatyczną niezróżnicowaną

Skargi są wielorakie, zmienne i uporczywe, ale brak jest pełnego obrazu klinicznego somatyzacji, tzn:

• Brak gwałtownego i dramatycznego wyrażania skarg

• Stosunkowo mała liczba dolegliwości (<6)

• Bez upośledzenia funkcjonowania społecznego

• Krótszy czas trwania (<2 lat)

F 45.2 Zaburzenia hipochondryczne

• Trwałe przekonania o obecności co najmniej jednej poważnej choroby somatycznej, któremu towarzyszą skargi nie mające uzasadnienia przedmiotowego

• Brak podstaw w wielokrotnie powtarzanych badaniach

• Nadmierne zainteresowanie czynnościami ciała & lęk i niepokój (życie i zdrowie jest zagrożone!!!)

• Dolegliwości mniej liczne, bardziej trwałe

• Lęk o zdrowie a brak współpracy z lekarzem

F 45.3 Zaburzenia autonomiczne pod postacią somatyczną

• Dotyczą narządów i układów ciała pozostajacych pod kontrolą układu autonomicznego: sercowo - naczyniowego, żołądkowo - jelitowego, oddechowego, moczowo - płciowego

• Dwie grupy objawów:

- objawy pobudzające układ wegetatywne (przyspieszenie akcji serca, poty, zaczerwienienie skóry, drżenie)

- objawy specyficzne, subiektywne (ból serca, żołądka, uczucie ściskania, wzdęcia, rozdymania)

F 45.4 Uporczywe bóle psychogenne

• Uporczywy i silny ból, którego geneza nie może być w pełni wyjaśniona procesami fizjologicznymi, ani obecnością zaburzeń somatycznych

• Ból występujący w związku z konfliktem lub problemami psychospołecznymi

• Objawy powodują zwiększenie zainteresowania się pacjentem

• Np. psychogenne bóle krzyża lub głowy

F 45.8 Inne zaburzenia pod postacią somatycznych

• Rozmaite zaburzenia nie spowodowane chorobą somatyczną ani widocznymi dysfunkcjami układu autonomicznego

• Lokalizowane w jednym narządzie lub układzie

• Ściśle związane w czasie ze stresującym wydarzeniem

• Przykłady: zaburzenia połykania (globus histericus), psychogenny kręcz karku, świąd psychogenny, psychogenne zaburzenia miesiączkowania

F 54 czynniki psychologiczne i behawioralne związane z zaburzeniami lub chorobami klasyfikowanymi w innych rozdziałach

Klasyfikacja „siódemka Aleksandra”

• Astma oskrzelowa

• Colitis ulcerosa

• Nadciśnienie tętnicze i choroba wieńcowa

• Neurodermatitis

• Choroba wrzodowa

• Nadczynność tarczycy

Choroba wieńcowa

Czynniki ryzyka:

• Wiek

• Płeć męska

• Palenie papierosów

• Wysokie RR

• Wysoki poziom cholesterolu

• Brak aktywności fizycznej

• Osobowość typu A

Cechy osobowości typu A:

• Życie pod presją czasu - zawsze wyznaczony termin

• Postawa rywalizacji

• Ambicja

• Dążenie do sukcesu

• Niecierpliwość

• Gwałtowność mowy i gestów

• Wrogie nastawienie do otoczenia

Czy masz osobowość typu A?

• Czy Twój partner mówi ci, że jesz za szybko?

• Jak ocenia Twój poziom aktywności?

• Czy kiedykolwiek wyznaczasz sobie termin zakończenia jakiegoś zadania?

• Czy kiedy jesteś zajęty coś Tobie przeszkadza?

Choroba wrzodowa:

• Predyspozycje - stres, np. zawód związany z dużym napięciem

• Osobowość - nierozwiązany konflikt między niezależnością i zależnością

• Leczenie - psychoterapia - odpoczynek, relaksacja, techniki opanowania lęku

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego:

• Zaostrzenie uwarunkowane stresem a remisja z zapewnieniem wyparcia

• Cechy osobowości - niedojrzałość, trudność w podejmowaniu decyzji, sumienność, stawianie wymagań otoczeniu (w sposób niejawny), obawa przed utratą ważnej osoby

• Leczenie - uwzględnia psychoterapię

Nadciśnienie tętnicze:

• Wewnętrzny konflikt między bodźcami agresji a poczuciem zależności

• Sposób zachowania nadmiernie zaadoptowany, skoncentrowany na wizerunku zewnętrznym

• Tendencja do omijania sytuacji konfliktowych

• Powściągliwość w wyrażaniu uczuć

• Leczenie - informacja o chorobie, samokontrola, terapia relaksacyjna i behawioralna

Diagnostyka

• Dokładne przebadanie somatyczne

• Odróżnianie zaburzeń psychosomatycznych od urojeń hipochondrycznych

• Czynniki powodujące uporczywość zaburzeń psychosomatycznych:

Określony typ osobowości

Zakłócenia funkcjonowania społecznego

Błędy lekarzy - UZALEŻNIENIA

Leczenie

• Psychoterapia

• Farmakoterapia

• Unikać benzodiazepin

• Małe dawki leków przeciwdepresyjnych lub przeciwlękowych o innym mechanizmie działania, np. buspiron

ANETKA, AGATKA, OLUŚ, ANIA