Studium przypadku - opis i analiza przypadku dziecka przejawiaj�cego trudno�ci w nauce

� � mów dziecku, şe jest dobre,
şe moşe, şe potrafi �"
(J. Korczak)


1.IDENTYFIKACJA PROBLEMU

Jednym z waşnych problemów wspó�czesnej szko�y jest zagadnienie niepowodze� szkolnych, które rozpatruje si� wieloaspektowo zarówno od strony przyczyn , objawów , jak i moşliwo�ci ich przezwyci�şania. W zaleşno�ci od źróde� niepowodze� szkolnych, a wi�c uwarunkowa� �rodowiskowych, wychowawczych czy teş tkwi�cych w samych uczniach, podejmuje si� róşne sposoby pracy w celu ich likwidacji. Chc�c prawid�owo kierowa� rozwojem dziecka i jego wychowaniem, doskonali� uzdolnienia i zalety, a zwalcza� i usuwa� braki naleşy przede wszystkim dok�adnie pozna� dziecko, obserwowa� jego zachowanie w róşnych sytuacjach. W czasie pracy z innymi dzie�mi obserwowa� czy zachowanie dziecka nie jest odmienne od pozosta�ych, wówczas w wyniku bada� psychologicznych i pedagogicznych, moşe okaza� si�, şe mamy do czynienia z dzieckiem, które ma obnişon� zdolno�� intelektualn�. Rozumiemy przez to, iş tempo nabywania wiadomo�ci i umiej�tno�ci jest nişsze u wi�kszo�ci rówie�ników wychowuj�cych si� w tym �rodowisku.
Problem, który chcia�abym rozwi�za� dotyczy dziecka, które ma problemy w nauce spowodowane zaburzeniami s�uchu fonematycznego.


2.CHARAKTERYSTYKA BADANEGO DZIECKA

Dokonuj�c charakterystyki Dominika (badane dziecko) pos�uşy�am si� wywiadem z matk� oraz opini� z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej.
Dominik przyszed� na �wiat w 38 tygodniu ci�şy. Matka doskonale znosi�a ci�ş�, nie mia�a şadnych komplikacji. W okresie wczesnego dzieci�stwa Dominik raczkowa� nast�pnie w wieku 1,8 zacz�� chodzi�. Rozwój przebiega� prawid�owo. Ch�opiec zacz�� mówi� w trzecim roku şycia. Na podstawie opinii wydanej przez poradni� moşna okre�li�, şe tempo rozwojowe (czyli �szybko��, z jak� dokonuj� si� ilo�ciowo- jako�ciowe zmiany w sferze psychomotorycznej dziecka w odniesieniu do jego wieku şycia�) jest zwolnione. Rytm rozwoju (czyli �stopie� zgodno�ci, w jakim rozwijaj� si� poszczególne funkcje psychomotoryczne� cechuje duşa dysharmonia ).Matka w rozmowie ze mn� twierdzi, şe dziecko jest ma�o samodzielne z tego wzgl�du, iş jest najm�odszy i starsze rodze�stwo wyr�cza�o go w czynno�ciach. Dominik jest dzieckiem spokojnym , nie�mia�ym. Urodzony 27. XII. 1995 roku ze swoimi rówie�nikami poszed� do zerówki. Nauczycielka w zerówce nie sygnalizowa�a problemów dziecka z przyswajaniem wiadomo�ci, co sta�o si� przyczyn� skierowania Dominika w drugim pó�roczu pierwszej klasy do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej (za zgod� matki). Ucz�c Dominika juş na samym pocz�tku klasy pierwszej zauwaşy�am braki u dziecka w wiadomo�ciach, oraz trudno�ci w nauce. Na pocz�tku roku szkolnego dziecko zakwalifikowa�am na zaj�cia dydaktyczno- wyrównawcze. U Dominika zauwaşy�am wyraźne problemy w nauce, nie pisa�, nie czyta�, nie g�oskowa�. Dominik by� tylko biernym uczestnikiem zaj��, mimo spokojnego zachowania, nie nad�şa� za tempem lekcji, nie rozumia� polece� i t�umacze� podawanych przeze mnie dla ogó�u dzieci. Zawsze wymaga� indywidualnej interpretacji polecenia, t�umacze� dodatkowych. Wszelkie niepowodzenia zniech�ca�y go do wysi�ku w kierunku rozwi�zywania �wicze�. Dominik o niczym innym nie my�la� tylko o zabawie.


3.ZNACZENIE PROBLEMU � analiza opinii z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej

W wyniku badania psychologicznego stwierdzono przeci�tny poziom ogólnej sprawno�ci intelektualnej. Mimo trudno�ci w formu�owaniu wypowiedzi (braki s�owne, spowolnienie w my�leniu, nieprawid�owo�ci w artykulacji g�osek sz, cz,) nie budzi zastrzeşe� rozwój zdolno�ci zapami�tywania, przetwarzania i reprodukcji materia�u s�ownego (osi�ga dobre wyniki w zakresie wiedzy ogólnej, rozumowania s�owno � poj�ciowego, definiowania s�ów ). Adekwatnie do wieku rozwija si� percepcja wzrokowa, analiza i synteza wzrokowa. Dominik zdecydowanie lepiej koncentruje uwag� i kontroluje swoje dzia�anie na bodźcach wzrokowych. S�abiej natomiast rozwija si� rozumowanie matematyczne oraz pami�� s�uchowa i wzrokowa.
Deficyty w zakresie procesów pami�ci oraz stwierdzone przez pedagoga opóźnienie w rozwoju percepcji s�uchowej s� g�ówn� przyczyn� trudno�ci Dominika w opanowaniu podstaw czytania i pisania. Analiza wyników bada�, danych z wywiadu i dojrza�o�� do wysi�ku umys�owego (co moşe wynika� ze s�abszej konstrukcji fizycznej Dominika, późnej daty urodzenia, �szczególnej� pozycji najm�odszego dziecka w rodzinie) sprawiaj�, şe jeszcze nie wykorzystuje on swoich potencjalnych moşliwo�ci. Rozwój grafomotoryki u Dominika jest prawid�owy, w normie jest poziom percepcji wzrokowej, ale s�abo do wymienionych funkcji rozwija si� analizator s�uchowy: analiza i synteza g�oskowa oraz s�uch fonematyczny, który jest na poziomie zerówkowym. Dominik przychodz�c do klasy pierwszej nie zna� liter, nie potrafi� g�oskowa�, wykazywa� brak znajomo�ci symboli graficznych. W roku szkolnym 2002/2003 ucz�szcza� na zaj�ci korekcyjno-kompensacyjne. Dobrze przepisywa�, zacz�� rozpoznawa� graficzne kszta�ty liter, g�oskowa� proste wyrazy. Pod koniec roku szkolnego matka otrzyma�a propozycj� o pozostawieniu dziecka w klasie pierwszej, jednak ta nie wyrazi�a zgody.


4.PROGNOZA

Dominik wymaga pomocy indywidualnej. W dalszym ci�gu ch�opiec powinien ucz�szcza� na zaj�cia korekcyjno-kompensacyjne, wzbogaca� s�ownictwo i wiadomo�ci ogólne oraz kszta�ci� s�uch fonematyczny. Wskazane jest aby dziecko odby�o wizyt� u logopedy. Wymagania edukacyjne naleşy dostosowa� do moşliwo�ci ucznia.
Trudno�ci jakie sprawiaj� najwi�ksz� trudno�� i które naleşy kompensowa� to:
�Okre�lanie g�osek w wyg�osie i �ródg�osie,
�Odtwarzanie w czytaniu liter wielkich,
�Przepisywanie tekstu � robi to wolno po literce,
�Technik� czytania � ucze� czyta wolno po literce,
�Rozumienie tre�ci czytanego tekstu � brak rozumienia.
�Ortografia

Ch�opiec ucz�szczaj�c systematycznie na zaj�cia korekcyjno-kompensacyjne oraz �wiczy�, wed�ug swoich moşliwo�ci, i pod okiem rodziców jest w stanie poprawi� swoje wyniki w czytaniu i pisaniu.

5.PROPOZYCJE ROZWI�ZANIA

Wed�ug zalece� psychologa naleşy systematycznie utrwala� z dzieckiem materia� szkolny. Naleşy stopniowo uaktywnia� ch�opca do wysi�ku umys�owego, zach�ca� go do wypowiedzi. Z badania pedagogicznego natomiast wysuwaj� si� zalecenia, aby prowadzi� intensywne �wiczenia rozwijaj�ce s�uch fonematyczny.
Wskazania do pracy z dzieckiem sformu�owane przez poradni� s� nast�puj�ce:
�Róşnicowanie g�osek w nag�osie, �ródg�osie i w wyg�osie (akcentowanie, wybrzmiewanie s�owa tak, by us�ysza� szukan� g�osk�)
��wiczenia analizy i syntezy s�uchowej (wyodr�bnianie wyrazów w zdaniu, podzia� wyrazów na sylaby, liczenie sylab w wyrazach),
��wiczenia wraşliwo�ci s�uchowej (rozpoznawania dźwi�ków g�osów przyrody),
��wiczenia rytmiczne (odtwarzanie struktur rytmicznych),
�Dobieranie par jednakowych obrazków, figur, liter,
�Kojarzenie litery z obrazkiem, przedmiotem, z nazw� lub inn� metod� skojarze�,
��wiczenia w g�oskowaniu,
�Kojarzenie symbolu litery z przedmiotem na zasadzie podobie�stwa (np. rysunek grzyba z liter� �g� albo rysunek �ódki, która jest podobna do litery ��� ).
WskazĂłwki do pracy dla matki:
1.wykorzysta� zabawy, gry oraz �wiczenia z ksi�şki M. Dmochowskiej
�Zanim dziecko zacznie pisa��
2.utrzymywa� �cis�y kontakt ze szko��
3.dziecko usamodzielnia� w czynno�ciach codziennych.
4.spokojnie zach�ca� dziecko do wyszukiwania w gazetach okre�lonych liter i uk�ada� z nimi wyrazy
5.wykorzystywa� codzienne sytuacje do tworzenia opowiada�

6. WDRAŝANIE ODDZIA�YWA� - ramowy indywidualny program terapii

Pracuj�c z Dominikiem w klasie pierwszej stosowa�am indywidualne metody, które dostosowa�am do moşliwo�ci rozwojowych, tzn. stara�am si� nie przekracza� aktualnych umiej�tno�ci aby nie zniech�ci� ch�opca. Oddzia�ywa�am wszechstronnie na osobowo�� spo�eczn� dziecka. Stymulowa�am funkcje prawid�owo rozwini�te, a korekt� zaburzonych. Aby ch�opca zaciekawi� stosowa�am róşnorodne metody, równieş w formie zabawowej.
Wnikliwie przestudiowa�am opini� i zalecenia Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, bo stanowi� one plan pracy terapeutycznej z dzieckiem i podstaw� dalszej diagnozy dziecka. Powtórzy�am badania we wrze�niu 2003 roku. Rozpocz��am diagnoz� trudno�ci w pisaniu i czytaniu u Dominika od badania s�uchu fonematycznego wed�ug I. Styczek. Przeprowadzi�am z Dominikiem test znajomo�ci liter, test do badania techniki czytania g�o�nego, test do badania cichego czytania, oraz badanie umiej�tno�ci pisania.
�Test znajomo�ci liter
Na pocz�tku przeprowadzi�am test znajomo�ci liter (próba literowa ), która polega na pokazywaniu przez dziecko na tablicy liter, których nazwy wymienia badaj�cy. Sprawdzaj�c znajomo�� liter drukowanych okaza�o si�, şe Dominik nie zna dwuznaków, mia� trudno�ci z przeczytaniem litery ��� i ���. Sprawdzaj�c znajomo�� liter pisanych Dominik równieş nie przeczyta� dwuznaków. Myli wielk� liter� F z � i z T. Nie przeczyta� równieş wskazanej litery �H� mówi�c, şe jej tu nie ma.
�Test do badania techniki czytania g�o�nego ( Test Konopnickiego)
Dominik w ci�gu jednej minuty przeczyta� 19 wyrazów w tym poprawnych by�o 9. dziecko w klasie pierwszej powinno przeczyta� 22 wyrazy. Dominik pope�ni� nast�puj�ce b��dy: zamiast go przeczyta� ko, nie przeczyta� wyrazów nasz, �aps,
dzi�, pi��, zuch, je��, �wiat, b�dź. Pozosta�e wyrazy literowa�. Dominik jest w fazie alfabetycznej.


�Test do badania cichego czytania
Pierwsze trzy polecenia Dominik wykona� prawid�owo. Poprawnie wykona� takşe polecenie 2, 3, 4, 5, 9, 11. Pozosta�e polecenia wykona� b��dnie, nie zrobi� polecenia 17, 18, 19, 20.
Test ten wykaza� iş Dominik ma problemy ze zrozumieniem tekstu czytanego po cichu.
�Badanie umiej�tno�ci pisania
Dominik w przepisywaniu pope�ni� wiele b��dów: nie wpisa� wyrazu duşo, w wyrazie kwiatów zmieni� ko�cówk�. W wyrazie b�awatki zamieni� a na o. W pisaniu z pami�ci w wyrazie Ada� zmieni� ostatni� liter�, wyraz chodzi� zamieni� na chocicz, w wyrazie kolegów, którymi, lub, pope�ni� b��dy ortograficzne. W pisaniu ze s�uchu równieş s� b��dy ortograficzne.
Aby móc pomóc Dominikowi stworzy�am dla niego ramowy indywidualny program terapii, który opracowa�am bior�c pod uwag� wyniki badania psychologiczno-pedagogicznego, wywiad z matk�, analiz� dokumentów oraz obserwacj� ucznia.
Aby post�powanie korekcyjno �kompensacyjne by�o skuteczne, naleşy dziecko oraz jego potrzeby zrozumie�, zaakceptowa� i ukszta�towa� poş�dane postawy wobec niego. Naleşy utrzymywa� aktywny udzia� wszystkich cz�onków rodziny przy spe�nianiu obowi�zków. Zaj�cia terapeutyczne naleşy jak najwcze�niej rozpocz��, by nie dopu�ci� do wtórnych zaburze� wynikaj�cych z zaniedbania wychowawczego. Praca z Dominikiem, by unikn�� znuşenia i zniech�cenia, musi by� bogata w róşnorodne metody, stosowane g�ównie w formie zabawowej. Praca ta wymaga w mniejszym stopniu specjalnych technik, ale raczej nieograniczonej cierpliwo�ci i dobrej woli.

RAMOWY INDYWIDUALNY PROGRAM TERAPII

A: �wiczenia rozwijaj�ce mow� i wzbogacaj�ce s�ownik
1.U�ci�lanie rozumienia znaczenia pojedynczych wyrazów okre�laj�cych nazwy: zwierz�t, ro�lin, przedmiotów, cz��ci cia�a, stosunków przestrzennych, liczb. Np. kot, pies, kwiatek, nos, oko itp.
2.U�ci�lanie rozumienia zda�, w tym okre�le� czynno�ci zachodz�cych zwi�zków logicznych. Np. Mama szyje. Ala odrabia lekcje.
3.S�uchanie tre�ci opowiada� podawanych ustnie lub w po��czeniu z materia�em
konkretnym. Dziecko wykonuje polecenia zawarte w tych wypowiedziach.
4.Opowiadanie tre�ci obrazków, historyjek obrazkowych.

B:Kszta�cenie wraşliwo�ci s�uchowej. Róşnicowanie dźwi�ków nie wchodz�cych w sk�ad mowy ludzkiej.
1.Odtwarzanie struktur dźwi�kowych wed�ug wzorów,
a)�wicz�cy rozk�ada klocki w dowolnym uk�adzie a dziecko stuka rytm
np. **, * **, ** *, itp.
b)stukanie róşnych struktur przez dziecko, dla którego wzorem s� stukania terapeuty,
c)terapeuta stuka uk�ad a dziecko uk�ada klocki,
d)dziecko patrzy na uk�ady z klocków i s�uchaj�c uderze� stara si� skojarzy� uk�ad klocków z odpowiadaj�cym rytmem,
2.S�uchanie rymowanek
Dziecko s�uch i próbuje dopowiedzie� rymuj�cy si� wyraz, np. z�oto-b�oto,
ma�y-ca�y itp.
3.�piewanie wyrazów
Dziecko wy�piewuje podane przez terapeut� wyrazy

C. �wiczenia usprawniaj�ce analiz� i syntez� s�uchow�
1. Segregowanie obrazków wed�ug pierwszej g�oski
a) dziecko wyszukuje na polecenie obrazek, zaczynaj�cy si� g�osk� �g� a ko�cz�cy g�osk� �a�
b) �wicz�cy rozk�ada zestaw obrazków, oko�o 15 sztuk w tym po 5 obrazków zaczynaj�cych na róşne g�oski np. o , e , i , lub k , t, ch .
Dziecko grupuje je wed�ug g�oski pocz�tkowej, nazywaj�c je.
2. Opowiadanie tre�ci odpowiednio dobranych obrazków z uşyciem jak najwi�kszej ilo�ci s�ów zaczynaj�cych si� na okre�lon� g�osk�.
3. Segregowanie obrazkĂłw , wg
a) podanej s�uchowo i za pomoc� obrazu graficznego pierwszej g�oski,
b) podanej s�uchowo g�oski ( nie pokazujemy etykiety z liter�)
c) pokazanej litery ( pokazuj�c etykiet� z liter� nie nazywamy jej).
Potrzebny jest zestaw obrazków oraz liter odpowiadaj�cych pierwszej literze wyrazu. Obrazki rozk�adamy na stole, �wicz�cy mówi: �Poszukaj obrazki, których nazwy zaczynaj� si� na �o� i równocze�nie pokazuje etykiet� ze znakiem graficznym litery �o�.
4.Poj�cie zdania
a)budowa zdania prostego (dwa wyrazy): dziecko wybiera dowolny przedmiot, zabawk� � terapeuta prosi: �powiedz zdanie o tej zabawce�.
Dziecko wybiera obrazek.
b) budowa zdania rozwini�tego: dziecko otrzymuje obrazek z tre�ci� �powiedz zdanie o tej mamusi z obrazka�.
c)budowanie zda� z podanym wyrazem np. mama, pogoda, s�o�ce,deszcz.
d)porównywanie d�ugo�ci zda� � analiza liczby wyrazów w poszczególnych zdaniach np.
Mama pracuje.
Mama posz�a do pracy.
Mama nie posz�a do pracy, poniewaş jest chora.
5.Poj�cie wyrazu
Róşnicowanie s�uchowe wyrazów za pomoc�, rozsypanki obrazkowej. Pomijanie zdolno�ci róşnicowania wyrazów o podobnym brzmieniu, np.b�k-p�k, m�ot- p�ot, itp.
Rozwijanie zdolno�ci okre�lania obrazów z przedmiotami o nazwach róşni�cych si� jedn�, wewn�trzn� g�osk� np.lis-las , dym- dom, pó�ka- pi�ka,
Rozwijanie zdolno�ci szukania obrazków z przedmiotami o nazwach róşni�cych si� ko�cow� g�osk� lub o róşnych przyrostkach np.
ko�- kot, paw- pan, ko�- kosz, wór- wóz, itp.
6.Wyodr�bnianie wyrazu w zdaniu
Np. Powiedz jeden wyraz z tego zdania:
- Kotek siedzi na oknie.
- Mama szyje spódnic�.
7.Wyd�uşanie wyrazów przez dodanie g�oski na ko�cu wyrazu (y, i) ,
Np. lis � lisy , stó� � sto�y
8.Liczenie wyrazĂłw w zdaniu
Dziecko s�ucha uwaşnie i liczy wyrazy w zdaniu
Np. Ola idzie do sklepu.
9.Porównywanie i wyodr�bnianie wyrazów krótkich i d�ugich Np. mama � mamusia , kot � koteczek itp.
10.Kszta�cenie umiej�tno�ci przestrzennego przedstawiania wyrazów w zdaniu
W czasie �wicze� pod kierunkiem nauczyciela dziecko wymawia kolejno wyrazy i jednocze�nie odcina 4- centymetrowe paski kratkowanego papieru szeroko�ci 2-centymetrów i uk�ada je poziomo od strony lewej do prawej. Za pomoc� odcinania zwracamy w sposób praktyczny uwag� na d�ugo�� wyrazów , np. dom, domek, domeczek,
11.Podzia� wyrazów na sylaby
a) podawanie liczby sylab w wyrazie (analiza)
b) podawanie sylaby ze wzgl�du na jej lokalizacj� (wyodr�bnianie)
c) synteza sylabowa wyraz
12.Tworzenie sylab z okre�lon� samog�osk�
a) a � at, ap, as, al.
b) o � po, to, so, lo
13. Podzia� wyrazów na g�oski
14. Zbiegi spó�g�osek
a) wys�uchiwanie zbiegu spó�g�osek � nazywanie pierwszej i drugiej spó�g�oski na podstawie obrazków (krowa, ptak, p�ot, s�o�, tr�bka)
b) �wiczenia w pisaniu, dwóch grup sylab bez zbiegu i ze zbiegiem spó�g�osek.
15. Pisanie ze s�uchu samog�osek, spó�g�osek i sylab.
16. Rozpoznawanie sylab
Dziecko pokazuje na tablicy sylab� odczytywan� przez terapeut� w róşnej kolejno�ci: pa, ta, ka, wa, za, ba
17. Róşnicowanie sylab podobnych
Terapeuta wypowiada grup� sylab � dziecko podnosi r�k� , gdy us�yszy okre�lon� sylab�, np. da � ba, ga, da,pa � ba, pa, da, ta � ta, wa, fa,
18. Róşnicowanie g�osek opozycyjnych
a) Tomek � domek kosa � koza
b)nauczyciel nazywa poszczegĂłlne obrazki z tablicy, a dziecko je pokazuje
pó�ka � bu�ka
pal � bal
pas � bas
domek �Tomek
19. Dobieranie liter do obrazka , np. kot i gumka (k i g)
20. Uk�adanie wyrazów z ruchomego alfabetu.
21. Pisanie ze s�uchu z zastosowaniem analizy g�oskowo- literowo- sylabowej.
�wiczenia w s�uchowej analizie wyrazu.
22. Podzia� zdania na wyrazy, sylaby i literyDziecko wymawia zdanie, dzieli je i przedstawia graficznie
- zdanie (jedno)
- wyrazy (cztery)
- sylaby ( siedem)
- - - - - - - - - - - - - - - - - litery ( szesna�cie)
W nast�pnej fazie prosimy by dziecko wpisa�o pod kreskami: zdania, wyrazy,
sylaby i litery.

7. PRZEWIDYWANE EFEKTY ODDZIA�YWA�

Praca z Dominikiem b�dzie skuteczna, gdy w��cz� do aktywnego udzia�u wszystkich cz�onków rodziny, którzy oddzia�ywaj� na ch�opca poprzez naturalne sytuacje şycia codziennego. Metody indywidualnego post�powania dostosowa�am do moşliwo�ci rozwojowych dziecka, jego uzdolnie� dobiera�am �wiczenia tak, aby nie przekracza�y zanadto aktualnych umiej�tno�ci. Wykazywa�am zrozumienie i wyrozumia�o�� do przejawianych trudno�ci co bardzo zblişy�o i otworzy�o Dominika w stosunku do mnie. Wszechstronnie stara�am si� oddzia�ywa� na osobowo�� spo�eczn� ch�opca z obnişon� funkcj� s�uchow�. Wymaga�o to poznania przeze mnie poziomu poszczególnych funkcji, stymulowania w�a�ciwie rozwini�tych a korekt� zaburzonych. Praca z Dominikiem by�a bogata w róşnorodne metody, stosowane w formie zabawowej. Uda�o mi si� osi�gn�� to, iş Dominik zacz�� odnosi� pewne sukcesy w czytaniu i pisaniu oraz to, şe ch�opiec ten z wielk� ochot� ucz�szcza� na zaj�cia. Ten spokojny i cichy ch�opczyk potrafi� si� otworzy� i przemóc niech�� do nauki. Mog� zatem stwierdzi� iş dziecko z zaburzonym s�uchem fonematycznym w toku �wicze� terapeutycznych, usprawniaj�cych percepcj� s�uchow�, analiz� i syntez� poprawi swoje wyniki w czytaniu i pisaniu.

---