14. Zodiak Księżyca czyli Księżyc w znakach
Nie wszyscy wiedzą, że prócz zwykłego zodiaku jest jeszcze zodiak księżycowy. Nie jest to coś odmiennego, lecz raczej księżycowa interpretacja znaków. Zodiak księżycowy, są to te jakości, które wyświetlają się w osobowości ludzi urodzonych podczas pobytu Księżyca w poszczególnych znakach. Znaki zodiaku zwykle opisuje się jako znaki Słońca - czyli jako zespoły cech, które mają ludzie urodzeni ze Słońcem w tym znaku. Tymczasem istnieją także księżycowe warianty znaków - czyli zespoły cech, które widać w człowieku urodzonym przy Księżycu z tym znaku. Przy tym Księżyc kładzie nacisk na inne znaki niż Słońce lub ascendent. Najsilniejsze, najwyraziściej uzewnętrzniające się znaki zodiaku w wersji księżycowej to Rak, Skorpion, Ryby (czyli znaki żywiołu wody), oraz Byk i Koziorożec (znaki ziemi). Znaki ognia, tak charakterystyczne w zwykłym zodiaku słonecznym, w wersji księżycowej wypadają dość blado.
To, co dzieje się wtedy, kiedy Księżyc w horoskopie urodzeniowym jest w pewnym znaku, nazwać można kompleksem w bardzo podobnym sensie, w jakim używali tego słowa psychoanalitycy, pisząc o kompleksie Edypa albo o kompleksie mniejszej wartości. My będziemy mówić o kompleksie Księżyca w Baranie, w Koziorożcu itd. Nazywanie tego kompleksem jest uzasadnione, ponieważ tych cech, które wywołuje w nas Księżyc w pewnym znaku, jesteśmy świadomi w dużo mniejszym stopniu niż cech znaku Słońca albo ascendentu. Można bez większego błędu powiedzieć, że tych cech nie jesteśmy świadomi, że one w nas rozgrywają się na poziomie nieuświadamianym. Za to zwykle jakoś zagadujemy je, odtłumaczamy i najczęściej ma to postać zdziwienia: "jak to, Księżyc w czymś tam - przecież wszyscy tak mają, wszyscy tacy są!" Otóż zwykle jednak jest tak, że nie wszyscy, a tylko danej osobie tak się nawykowo wydaje. Np. osobom z Księżycem w Skorpionie wydaje się, że "wszyscy" strasznie ciągną do siebie - tak samo jak one, tak samo są zachłanni, zawłaszczający. Albo komuś z Księżycem w Rybach wydaje się, że on/ona jest w najzupełniejszym porządku, bo przecież "wszyscy" potykają się, rozlewają mleko, zapominają, co było wczoraj, lekceważą zagrożenia, zdają się na instynkt nie na rozum itd. Czasami uświadomienie sobie cech własnego Księżyca wymaga zburzenia najtroskliwiej hodowanych mitów na temat własnej osoby.
Inne częste racjonalizacje mają postać: "bo takie są obiektywne warunki, bo taki jest świat, bo nie można inaczej, bo się nie opłaca". Właśnie dlatego osoba z Księżycem w Koziorożcu wybiera znojną harówkę zamiast pracy lekkiej i przyjemnej, lub np. pierze w ręku, choć mogłaby kupić sobie pralkę. Albo osoba z Księżycem w Pannie widzi naokoło same defekty, rzeczy nieudane, ludzi głupich; i trudno jej wytłumaczyć, że to tylko jej specyficzny sposób kierowania uwagi, a naprawdę świat przeważnie jest inny.
Zarazem w cechach-kompleksach, które daje Księżyc w pewnym znaku, jest coś z karykatury. Tak jest, ponieważ Słońce, ascendent lub planety w MC określają nasze oblicze, natomiast Księżyc określa nasz cień. A cień z samej swojej istoty jest karykaturalny. Pisząc "cień" nie mam tu na myśli ukrytego zła, jakie (wg Junga) nosimy w sobie. Księżycowy cień to tylko to w nas, co nieznane, coś jak uszy, które zobaczyć możemy tylko w lusterku. Ale również ten zły cień, ten o którym pisał Jung, ma cechy naszego Księżyca.
Ten karykaturalny obraz naszego Księżyca wychodzi na plan pierwszy w szczególnych sytuacjach. Można te sytuacje psychoanalitycznie nazwać regresją. Dzieje się tak, kiedy pod jakimś względem i w pewnym stopniu cofamy się lub (częściej) zostajemy cofnięci do sytuacji dziecka, więc kiedy ktoś nam rozkazuje, kiedy ktoś podejmuje za nas decyzje, które nas dotyczą; gdy usadzają nas w ławkach albo kładą w łóżkach. Kiedy każą na siebie zbyt długo czekać. Kiedy nie wiadomo, co jest grane. Kiedy jesteśmy częścią większej zbiorowości - w tłumie, na poczekalni, w kolejce, na zebraniu. (U niektórych seks jest sprzężony z tą sferą: z regresją do nie całkiem ostrej świadomości.) W stanie regresji zaczynamy myśleć i działać Księżycem.
Jednak i na codzień, przy naszej zwykłej świadomości, jesteśmy podszyci Księżycem. (Jak mawiał Gombrowicz; chociaż u niego to się nazywało: "dzieckiem podszyci").
Księżyc w Baranie (kompleks Księżyca w Baranie). Dla ludzi z Księżycem w Baranie idealnym okresem życia jest wiek nastu lat i etap młodzieżowej bandy, kiedy żyje się wespół z paczką kumpli, trzyma się razem w takiej grupie, świat dorosłych zaś traktowany jest trochę jako przedmiot buntu, a trochę jako target do zdobycia. "My im zaraz pokażemy! My będziemy lepsi!" Ludzie z Księżycem w Baranie z tego okresu właściwie nigdy nie wyrastają i zachowują ten styl bycia jako życiową normalność. Często pozostają w harcerstwie, w klubach sportowych lub turystycznych, albo w innych podobnych organizacjach. Zostają zasłużonymi działaczami i musztrują młodsze pokolenie. Odmianą tego jest kompleks wiecznego buntownika, który wciąż pokazuje język i demonstruje swoją niezależność, rzekomą nowoczesność i przekorę. Zadziwiają niewyważonymi opiniami - właśnie takimi na miarę czternastolatków. Czynią wrażenie postrzeleńców, którzy za chwilę się zerwą i dokądś pobiegną. Trudno jest ich ubrać w garnitur, posadzić za biurkiem. W sytuacji regresji włącza się bunt, opór, przekora, wreszcie destrukcja skierowana wobec tych, których Księżyc w Baranie uzna (słusznie lub nie) za swych wrogów lub konkurentów.
Księżyc w Byku. Widoczny jest urok osobisty i uwodzenie jako styl bycia w kontaktach z ludźmi. (Uwaga: uwodzenie nie musi mieć sensu seksualnego.) To bywa uderzające zwłaszcza wtedy, gdy ktoś taki ma ostre cechy horoskopu, np. dominujący Mars albo Słońce w Koziorożcu - wygląda to wtedy tak, jakby nawyk uwodzenia włączał się mu/jej jako osobny program. Mają przy tym także miejsce typowe cechy Byka, jak estetyzm, zamiłowanie do miłych wrażeń zmysłowych, kolekcjonerstwo, zajmowanie się sztuką: zarówno jako twórca, jak i jako widz-koneser albo nabywca-kolekcjoner. Wielki zmysł do ubarwiania i ubogacania tego wycinka świata, w którym Księżyc w Byku żyje: na ścianach masa obrazków, na półkach ładne drobiazgi, wyeksponowana biżuteria i bibeloty. Wariantem tego stosunku do otoczenia jest zamiłowanie do kwiatów, roślin w doniczkach, ogrodów - czynienie tak, aby naokoło Księżyca w Byku było jak najwięcej ładnego i żywego. Tu należą także ptaki w klatkach, koty perskie, morskie świnki. Księżyc w Byku też kocha smacznie, ładnie i obficie jeść; jedzenie i gotowanie przetwarza w sztukę. Kiedy nie Księżyc, lecz Słońce jest w Byku, występuje podobny estetyzm, jednak Księżyc w Byku działa w kierunku drobiazgowości i masowości tych dekoracji. Oczywiście, to może iść w parze z rzetelnymi zdolnościami artystycznymi. W sytuacji regresji włącza się uwodzenie wobec osób kontrolujących tę sytuację, czyli w jakimś sensie ważnych.
Księżyc w Bliźniętach. Charakterystyczna jest łatwość w kontaktach międzyludzkich - jeszcze większa niż w przypadku Słońca w Bliźniętach. Księżyc w Bliźniętach to typ powsinogi, który wciąż do kogoś zagląda, kogoś odwiedza i w tych celach chętnie podróżuje. Ludzie z Księżycem w Bliźniętach w dziwny sposób potrafią korzystać z uprzejmości innych ludzi. Wkradają się w ich łaski (i nie stosują przy tym taktyki uwodzenia, jak poprzedni znak - po prostu pytają i biorą lub wchodzą). Korzystają z czyjejś gościnności - znam takich, którzy w każdym większym mieście mają znajomych, albo znajomych znajomych, u których nocują. (Sam kilkoro z nich nocowałem.) Są mistrzami w łapaniu autostopu i załapywaniu się na przyjęcia i imprezy. Mają mnóstwo znajomych i to bez wyraźnego klucza wyboru: po prostu przylgiwają do przypadkowo poznanych ludzi. Przyciągają ich masowe, tłumne imprezy, zloty, festyny, konferencje, targi; najwidoczniej bycie w środku ludzkiego rojowiska wywiera na nich magnetyczny urok. W sytuacji regresji starają się dobrze wejść w rolę; czynią to zresztą bez oporu, gdyż rola dziecka lub kogoś, z kogo w jakimś stopniu zdjęto odpowiedzialność, jest im wygodna, chociaż podobnie jak dzieci zaprowadzone na akademię, kiedy przestanie to ich bawić, znajdą sposobny moment i czmychną. Wagarowanie jest dla nich częścią tej regresji.
Księżyc w Raku, a raczej kompleks Księżyca w Raku. Potężna pozycja Księżyca! Przejawia się rozbudowanym (wręcz: rozbuchanym) życiem rodzinnym, w jeszcze większym stopniu niż kiedy w Raku jest Słońce. Jednocześnie ta rodzina bywa źródłem nie tylko samorealizacji, ale i zmartwień, często dlatego, że Księżyc w Raku stara się skupić swą rodzinę i mieć ją w sposób dużo intensywniejszy niż tego sobie życzą pozostali członkowie rodziny. Tu się mieści przypadek dominujących rodziców, nadopiekuńczych matek, od których próbują odpępnić się dorosłe dzieci; ojców na siłę kultywujących tradycje i stare dobre obyczaje w stylu "panie dziejaszku". Szefów traktujących pracowników jak matka dzieci i stosujących overcontroll wobec nich, patrzących im zza ramienia na ręce. A także przypadek dzieci uwieszonych przy rodzicach. Niektóre znane mi Księżyce w Raku, czując się niespełnione w rodzinie własnej, zakładały jakiś rodzaj rodziny zastępczej - adoptując dzieci albo np. tworząc krąg psychoterapeutyczny o wysoce rodzinnym etosie, wypełniony ciepełkiem, albo grupę religijną. Osoby z Księżycem w Raku zwykle nie są lekkie w kontakcie, gdyż nawykowo przyjmują postawę tego, kto od kogoś drugiego czegoś chce i wymaga; pragnie, by mu uczyniono uprzejmość czy wyświadczono przysługę. Chce też mieć przy sobie ludzi w jakiś sposób zobowiązanych wobec niego - co łatwo przechodzi w pretensję. Sytuacja regresji, jak się zdaje, nie jest dla nich wcale dokuczliwa, ponieważ jak ryba w wodzie czują się w środowiskach przesyconych gęstymi więziami emocjonalnymi, zarówno pozytywnymi jak i negatywnymi, tam gdzie każdy do każdego coś czuje, za coś jest wdzięczny, o coś ma żal, kogoś kocha i kogoś nienawidzi. Sytuacja taka, dla niektórych przytłaczająca, dla Księżyca w Raku wydaje się jego właściwym naturalnym środowiskiem.
Księżyc w Lwie. Cechy znaku Lwa (nie zawsze przecież przyjemne dla otoczenia!) w przypadku Księżyca wyrażają się łagodnie. Ludzie z Księżycem w Lwie są ciepli, otwarci, bezpośredni - co daje się wyczuć nawet wtedy, kiedy jakaś kombinacja Marsa, Skorpiona, Saturna lub Koziorożca w pozostałej części horoskopu im to blokuje. Charakterystyczne dla nich jest to, że przyciągająco i zachęcająco działają na innych. Tak jakby mieli nadmiar wewnętrznego ciepła, którym potrafią innych obdarować. Do ludzi z Księżycem w Lwie inni chętnie przychodzą, aby się przy nich odprężyć, odpocząć, wygadać, zwierzyć się im. Zwykle są otoczeni wiankiem bezinteresownych przyjaciół. (Kiedy pracowałem jako nauczyciel w szkole, podziwiałem kolegów z Księżycem w Lwie, do których na przerwach uczniowie przychodzili na pogaduchy i zwierzali się ze swych osobistych problemów i tajemnic. Do mnie - Księżyca w Pannie - nigdy.) Jeśli inne elementy horoskopu temu nie przeszkadzają, Księżyce w Lwie chętnie prowadzą domy otwarte, urządzają przyjęcia, stają się centrami życia towarzyskiego. Jak się wydaje, jest to dobra pozycja Księżyca dla psychoterapeutów i innych osobistych doradców, w tym także dla astrologów. Sytuację regresji starają się obrócić w zabawę, obśmiać. Jak wszystkie Lwy, także Lwy księżycowe potrafią być odważne i nieprzejednane w sytuacji faktycznego zagrożenia lub zagrożenia ich wartości.
Księżyc w Pannie. To jest Zosia-samosia - wierszyk Tuwima najwyraźniej przedstawiał właśnie ten typ. W ramach tego typu mamy pełny zakres widma, od postawy "ja wiem lepiej" po próby wynajdywania wszystkiego jeszcze raz od nowa po swojemu i budowania wszystkiego od początku. Oczywiście obecny jest charakterystyczny dla Panny nawyk krytycznego podejścia, to znaczy takie nastawienie uwagi, przy którym wychwytuje się wszystko to, co opaczne, nie takie, niedoskonałe i nie przystające do wzorów, które Księżyc w Pannie ma wdrukowane. Dzieje się to zupełnie nieświadomie! Przy okazji objawia się cała panieńska małostkowość i drobiazgowość. Księżyc w Pannie sprzyja uzdolnieniom ścisłym lub technicznym. (Kiedy pracowałem w szkole, wraz ze mną było czworo nauczycieli fizyki i wszyscy czworo mieli Księżyc w Pannie.) Charakterystyczny dla Księżyca w Pannie jest nawyk radzenia sobie samemu - czyli wspomniany kompleks Zosi-samosi. Nawyk ten włącza się zarówno w sytuacjach stresu czy zagrożenia, jak i w sytuacji regresji, którą przez to typ ten znosi źle, a zależenie od kogoś lub wmieszanie w tłum jest dla Zosi-samosi trudne do wytrzymania.
Księżyc w Wadze. Postawa uwodzicielska, uwodzenie jako styl bycia i sposób na kontakt z ludźmi są jeszcze bardziej chyba uderzające niż w przypadku Księżyca w Byku. Księżyce w Wadze są mistrzami w strzelaniu oczami, trzepotania rzęsami, podkręcania wąsa, przybierania pozycji ciała uwodzicielskich (kobiety) lub imponujących (mężczyźni). Księżyc w Wadze przejawia ponadto przesadzone lub skarykaturowane cechy Wagi, a więc chwiejność, gdybanie, obiecywanie na niby, wchodzenie w pozorowane i niekonkretne układy, luźne traktowanie czasu, terminów, zobowiązań. Ludzi o innej psychicznej konstytucji razi niekonkretność ich zachowań. Jednocześnie poprzez Księżyc przejawiają się takie cenne cechy znaku Wagi, jak artystyczne uzdolnienia i zamiłowania, zmysł estetyczny, wyczucie mody i aktualnych trendów. W sytuacji regresji Księżyc w Wadze radzi sobie dobrze, ponieważ lubi, kiedy się nim ktoś opiekuje, troszczy o niego, chroni - nawet za cenę jego samodzielności.
Księżyc w Skorpionie. Jedna z silnych pozycji Księżyca. Daje upór: "uwziął się, zawziął, za wszelką cenę" - to są odpowiednie określenia; ale daje też siłę tego, co bezstronny obserwator widzi jako uprzedzenie, nawyk, kaprys, lub postawę "ja tak chcę i już!" Ludzie z Księżycem w Skorpionie są silni siłą swoich kaprysów, uprzedzeń i przesądów. Te impulsy idą u nich z brzucha, z bebechów i z łatwością pokonują rozumowe racje przeciwnej strony. Ludzie z Księżycem w Skorpionie są zdumiewająco wytrwali w negacji: na przykład latami uważają kogoś za głupca lub szkodnika, ponieważ ów ktoś jeden raz im czymś zawinił. Hodują uprzedzenia i poczucie krzywdy, które - paradoksalnie - dodają im sił. Bywają fanatycznie przywiązani do pewnych poglądów, a jeśli je zmienią, przestają pamiętać, że kiedyś mieli inne. Kiedy im zależy na osiągnięciu pewnego celu, przybierają maski: grzecznego ucznia, kochającej żony, poświęcającego się pracownika; potem zdejmują te maski. Są posesywni i zawłaszczający, przy czym jest to u nich niewinnie nieświadome: wydaje im się, że wszyscy tak się zachowują, że jest to normą i że tak trzeba. Jak zwykle przy dominującym znaku Skorpiona, przyciąga ich i pociąga tabu, czyli to, co w danym społeczeństwie dzieje się w ukryciu i wymaga specjalnego wtajemniczenia. (Sferą tabu objęty jest seks, poród, choroba, umieranie, przestępstwa, szpiedzy, tajne kulty i sekty.) W sytuacji regresji czują się pewnie, ponieważ wtedy mają nad innymi psychiczną przewagę i wygrywają.
Księżyc w Strzelcu. Przejawia się podobnie jak Księżyc w Baranie lub Księżyc w Lwie. Ludzie z Księżycem w Strzelcu, podobnie jak ci z Baranem, zachowują przez całe życie nastrój młodzieńczej werwy, a wraz z nią ochotę do wędrówek, wypadów, rajdów, tańców; lubią jak jest ruch, jak coś się dzieje i chętnie wchodzą w rolę organizatorów rozrywek. Chętnie skupiają wokół siebie ludzi, dobrze się czują w roli stojących na czele, liderów. Właściwa jest im postawa: "my, razem, coś zrobimy". W tym, co robią, jest też charakterystyczny dla Strzelców rys idealizmu i wyższej sprawy. W sumie Księżyc w Strzelcu jest mało specyficzny, ale i cenny jako źródło energii właściwej dla żywiołu ognia. Regresja jest dla nich nieznośna - mają przymus świadomego kontrolowania sytuacji; gdy jest coś niepewnego, wtedy żądają regulaminów i poleceń na piśmie, gotowi są się prawować.
Księżyc w Koziorożcu - kompleks Księżyca w Koziorożcu! Ludzie z Księżycem w Koziorożcu czują odruchowy (i działający na poziomie dużo poniżej świadomości) pociąg i sympatię do prymitywu, do wsi, do miejsc zaniedbanych i opóźnionych, i do ludzi tam bytujących. Co więcej, mają wdrukowaną zasadę, że prawdziwe życie jest to życie w trudach i pełne borykania się z elementarnymi przeszkodami. Niektórzy z nich wyjeżdżają na wieś i to celowo do miejsc najbardziej cywilizacyjnie zaniedbanych, bo właśnie tam odczuwają najsilniejszy puls życia. (Albo zawodowo zajmują się folklorem, weterynarią lub czymś podobnym.) Mają też przewrotną satysfakcję i poczucie spełnienia w zmysłowym kontakcie z ziemią, drewnem, zwierzętami, obornikiem. Zwykle nie mają dystansu do tego swoistego odbioru świata i nie dostrzegają, że nawet w ich położeniu - wieś, zapuszczona dzielnica, biedni sąsiedzi - można by wprowadzić więcej estetyki, błysku czy wręcz luksusu. W przypadku skrajnym, masochistycznym, ludzie tacy nie doceniają swojego wykształcenia i obycia, szukają towarzystwa wśród tych stojących dużo niżej od siebie, wręcz równają w dół. A także realizują się poprzez harówkę i nie zawsze potrzebne samopoświęcenie. (Takie Judymy i Siłaczki.) Częstą i cenną rzeczą przy Księżycu w Koziorożcu jest praktyczna zaradność i talent złotej rączki; zdarza się też, paradoksalnie, że ludzie z tego typu potrafią biegle robić pieniądze. Regresji zdarza im się nie dostrzegać, traktują taką sytuację jako coś normalnego.
Księżyc w Wodniku. Mało specyficzna pozycja Księżyca - mało różni się od zwykłego Wodnika, tego widocznego poprzez Słońce lub ascendent. Daje szerokie horyzonty i charakterystyczne dla Wodnika nakierowanie uwagi na osobliwości, więc na wszystko, co rzadkie, nietypowe, obce, dalekie, nowe i przyszłe. Łączy się z - też typowym dla Wodnika - idealizmem i pierwszeństwem rozumu nad emocjami. Daje wodnikową umiejętność życia po swojemu - ale to daje także Słońce w Wodniku lub ascendent. Silniej może są widoczne negatywne (czy negujące) przejawy Księżyca w Wodniku: niechęć do rutyny, do tradycji, do tego, co ogólnie przyjęte; objawia się także odporność na naciski, zwłaszcza idące ze strony rodziny lub "tego, co sobie ludzie pomyślą". Księżyc w Wodniku stwarza w człowieku pewną przestrzeń niezależności, ale czym, w jaki sposób i jakimi treściami zostanie ta wolna przestrzeń twórczo wypełniona, to już zależy od innych horoskopowych wskaźników. Może być tak, że ktoś z Księżycem w Wodniku odrzuci to, co ogólnie przyjęte, ale w to miejsce niczego oryginalnego nie stworzy. Do regresji się nie adaptują; jeśli nie mogą uciec, emigrują wewnętrznie.
Księżyc w Rybach. Kolejny wyrazisty kompleks i zarazem silna pozycja Księżyca. Powierzchownie patrząc, Księżyc w Rybach daje roztargnienie, roztrzepanie, nawykowy brak uwagi, połączony zwykle z naiwnie szczerym przekonaniem, że jest się bezpiecznym, albo że zawsze jakoś nam się uda. Może to przechodzić w beztroskę. Jednocześnie - bo ludzie z Księżycem w Rybach nigdy nie są jednolici ani konsekwentni, także w tym, co jest u nich nieświadome - kiedy jedne sprawy lekceważą, innymi się głęboko przejmują, przeżywają i (w skrajnych przypadkach) histerycznie je sobie biorą do serca. Mają przy tym silną potrzebę opiekowania się innymi, zajmowania się kimś i potrzebę bycia potrzebnym komuś. Ich rozproszona uwaga czyni wrażenie wręcz komediowe; zresztą pewnie bywało odwrotnie: to komicy czy klauni imitowali zachowania ludzi z Księżycem w Rybach. Bywają zabawni przez przesadną wagę, którą przywiązują do spraw, na których im zależy. Bywają fanatykami np. ochrony przyrody, niejedzenia mięsa czy jakiegoś szczególnego kultu. Również w ich postaci, twarzy, ruchach jest zwykle coś nacechowanego, przerysowanego: może to być niezgrabny chód, otyłość, niezamykanie ust, wady wymowy; czasem jest to ledwie cień czy ślad czegoś takiego. Czasem jest to taka uroda, która ociera się o brzydotę. Wobec innych są zwykle bezpośredni lub nawet przesadnie bezpośredni, wylewni; nie mają tajemnic albo niezręcznie je ukrywają. Często też słabo odróżniają, co jest czyją własnością, co jest moje, a co nie moje - rzec można, że rozdają siebie. Jak można się domyślić, nie sprzyja to oszczędności. Bywają pchani swymi emocjami jak model łódki wiatrem na wodzie: wewnętrzny impuls, często kaprys lub nagłe uczucie każe im rozwijać wielkie akcje, niekoniecznie prowadzące do celu. Ze wszystkich księżycowych typów najbardziej są narażeni na tracenie energii; ale też zwykle są żywotni i regenerują się niby ścięta wierzba. W sytuacji regresji buntują się, skupiają wokół siebie innych niezadowolonych, sieją ferment - ale jeśli istnieje prosta możliwość wyjścia, to takiej otwartej bramy nie zauważają.
Należy pamiętać, że podane wyżej charakterystyki pokazują raczej tendencję niż kompletny charakter konkretnej osoby. Księżyc w pewnym znaku jest tylko jednym ze współczynników (wspólnie działających czynników) i określa charakter człowieka tylko częściowo. Oczywiście, jego cechy silniej się przejawiają, jeśli Księżyc jest dominujący, tzn. gdy leży na osi horoskopu. W wielu przypadkach można mówić zaledwie o przesunięciu czy też przechyleniu osobowości w kierunku wskazywanym przez modelowy typ Księżyca w danym znaku.
Ćwiczenie: Ponieważ każdy gdzieś ma urodzeniowy Księżyc, zastanów się w jakim stopniu opisane powyżej cechy odnajdujesz w sobie; następnie: których cech u siebie nie odnajdujesz; i czy są takie, na które się nie zgadzasz, bo wydają ci się sprzeczne z twoim samoobrazem.
Wojciech Jóźwiak
wykłady z lat 2004-2007, w Tarace od 21 maja 2010