1.Narodziny człowieka są jednocześnie narodzinami kultury. Już homo habilis jako pierwszy stworzył zespół narzędziowy, jednak nie przekazywał stałych wzorów ich wytwarzania. Obserwacje człowieka górnopaleolitycznego dają nam jednakże już pełne poczucie emocjonalnej i intelektualnej z nim wspólnoty- tworzył różne typy narzędzi, łowił ryby, wytwarzał odzież ze skór, budował ziemianki i półziemianki, tworzył ozdoby i wytwory sztuki, grzebanie zmarłych charakteryzowało się bogatą obrzędowością. W górnym paleolicie powstała już większość instytucji społecznych, związanych z organizacją społeczną i podziałem pracy, zbieractwo i myślistwo było już bardzo zaawansowanym typem gospodarki. Możliwe staje się tu tez wyodrębnienie kultur. W neolicie nastąpiła rewolucja neolityczna, charakteryzująca się adaptatywną reakcją kultury ludzkiej na przemiany środowiska przyrodniczego. Okres ten charakteryzował się osiadłym trybem życia, wzrostem liczby ludności, gromadzeniem dobytku, garncarstwem, ale również rewolucją w myśleniu- u ludzi neolitycznych pojawiło się myślenie perspektywistyczne, produkowanie nadwyżek żywności, rozwój specjalizacji i uwarstwienia społecznego, a także przejście od gospodarki nieproduktywnej do produktywnej.
3. .Potrzeby podstawowe człowieka to metabolizm, reprodukcja, odpowiednie warunki fizyczne, bezpieczeństwo, ruch, rozwój i zdrowie, zaś reakcjami kulturowymi na te potrzeby są odpowiednio zaopatrzenie, pokrewieństwo, schronienie, obrona, działalność, wychowanie i higiena.
6.cechy zjawisk kulturowych:związane z indywidualnym człowiekiem a zarazem jest zjawiskiem ponadjednostkowym,Są regularne i powtarzalne-odcisk wzoru w świadomości członków społeczeństw,jest zbiorem rzeczy wyuczonych
7.Przedmioty opisu WOKu:
Normy-wyznaczaja właściwe reguly,właściwego zachowania się w danych sytuacjach
Wartości-podzielane przez wszystkich idee dot.pozadanych celow i sposobow zycia w wymiarze jednostkowym i społecznym
Światopogląd-utrwalony sposób w jaki postrzega się otaczajaca rzeczywistość.
8.jakie normy i wartości dominuja w naszej kult.
n.moralne-zasady,normy,kore określają co jest dobre a co zle; n.obyczajowe-reguly postepowania obowiązujące w danym środowisku społecznym; n.prawne-regula postepowania ustanowiona przez organ władzy określająca sposobow postepowania w przewidzianej norma sytuacji.
Wartości absolutne-swiete; w.duchowe-prawda-falsz; w.witalne-zwiazane z zyciem; w.utylitarne-uzyteczne bądź nie; w.hedonistyczne-przyjemne,nieprzyjemne;w.materialne-bogactwo
10.kult.Appolinska,Dionizyjska
k.Appolinska-charakterystyczne cechy to-rytualizm,wstrzemięźliwość,brak agresji,łagodność,poszukiwanie złotego srodka,brak indywidualizmu,tradycja wyznacza pozycje
k.Dionizyjska-indywidualnosc,osiaganie sukcesow,niezależność,walka o pozycje,odwaga,cenienie gwałtownych przezyc i działań łamiących rutyne.Żyjemy w k.DIONIZYJSKIEJ
11.cechy jezyka-2poziomy organizacji:GRAMATYCZNY i FONOLOGICZNY(zasady i dzwieki),jest niezwykle gietki-przenosi nas w przestrzeni i czasie oraz umozliwia opisanie obiektow,kazda tresc kulturowa daje się wyrazic w jezyku bo material językowy dla użytkowników symbolizuje rzeczywiste znaczenie
12.Teza B.Whorfa-jezyk stanow wzorzec dla calej kultury: zachodzi wspolnota pomiedzy normami kult. I zachowaniami a wzroami jezyka,jezyk modeluje pojecie czasu i materii,postrzegamy swiat w kategoriach narzuconych wzorami jezyka.
13.Poglady na temat jezyka: Bronisław Malinowski
Język to nie tylko sposób wyrażania myśli, to też sposób działania, łączący ludzi w czasie wykonywanych czynności. Wypowiedziane słowa stanowią sposób działania.
Sapir Edward
Kultura to, to co społeczeństwo robi. Język nam mówi co społeczeństwo myśli.
Zmiany w poglądach Sapira
Człowiek żyje w świecie symbolicznym, przeżywa doświadczenia zapośredniczone językiem. Język ukierunkowuje myślenie
15.swoi-obcy
Zwiazi plci i Zycie seksualne,jedzenie,ubieranie się,ozdabiabie ciala,religia,sposób bycia,jezyk.Glownie odmienności kult.
16.Prekursorzy otwierania się na innego kulturowo: Bartolome de Las Cass: my - oni Michael de Montaigue: my - inni
J.J Rousseau: zepsuci cywilizacją
17.TABU-funkcje:ochrona biologiczna,ciągłość kult.grupy,odgradzanie się od innych,stymulacja lub sublimacja spiętrzonych popędów i emocji,trwanie kult.-f.zachowawcze oraz f.kreacyjna.
19.relatywizm kult/moralny:
Relatywizm kulturowy - kultury są nieporównywalne, gdyż każda z nich tworzy swoisty, niepowtarzalny układ odniesienia dla żyjących w niej jednostek. Wszystkie kultury są równe w tym znaczeniu, że nie ma lepszych i gorszych.
Relatywizm
kulturowy, rozumiany jako powstrzymywanie się od oceny innych cywilizacji i uznanie ich równocenności (z powodu braku ponadkulturowych norm i kryteriów).
Relatywizm moralny - pogląd, że istnieje wiele systemów wartości i żaden z nich nie jest systemem absolutnie najlepszym, więc różne kultury są uprawnione do stosowania różnych systemów
20.kulturowe uniwersalia herskovitza:odnosza się do dorosłych członków wspólnoty-mogą się pojawic w postaci alternatyw.
22.wartosci uniwersalne-duchowe,moralne,poczucie odpowiedzialności wobec Boga i historii,wart.religijne,etyczno-prawne,poczucie tożsamości,tradycje kult.Wartosci współczesne-wolnosc wyznania,sprawiedliwość spoleczna,równouprawnienie,ochrona socjalna,tolerancja,panstwo prawa,zdrowie publiczne,pomocniczość,demokracja
23.
Kultura ludowa:
Spontaniczna twórczość artystów ludowych.
Bezpośrednie przekazywana w drodze ustnej tradycja.Względnie prosta i łatwo zrozumiała, ponieważ kontakt między twórcą a odbiorcami jest bliski.
Względnie konsekwentna, dzięki czemu jej symbole są łatwiej rozpoznawalne ( nie zmieniają się).
Jej dziedziny stanowią niezróżnicowaną całość powiązaną z praktyką. Nasila się w sytuacjach świątecznych.
Dostępna prawie bez kosztów - dla wszystkich.
Rozpoznawana w ramach:
-Dużych obszarów (narodów) - wzbogaca całość narodowego dziedzictwa.
-Małych obszarów - mniej zróżnicowana, budzi poczucie bliskości („My”)
Kultura szlachecka
Cech światopoglądu szlacheckiego:
-Stosunek do Boga:
Religijność - wyniesiona ze średniowiecznych ideałów rycerskich
Rozwinięta romantycznym Mesjanizmem
Powtarzanym dziś hasłem: Polska bastionem chrześcijaństwa
-Stosunek do honoru:
Wzorzec: honor rycerski i duma nad pokorę, Rycerka fantazja
Zainteresowanie służbą społeczną, ale bardziej emocjonalne niż intelektualne
Opiekuńczy stosunek do starszychStosunek do kobiet - galanteria połączona z dobrotliwym lekceważeniem
Fakt częstego pozostawiania kobiety i opuszczania domu - podnosi pozycję kobiety.
-Stosunek do ojczyzny:
Patriotyzm - służba obronie kraju i walki narodowo - wyzwoleńcze
Ochrona i pielęgnacja rodzinnych obyczajów - strzeżenie siedziby rodowej; tu też - dowartościowywanie sztuki i dzieł kultury narodowej
Specyficzny stosunek do obcych - nieufność do tego co obce połączona z otwartością i gościnnością
Kultura szlachecka w XX w
Konstytucja 1921 - zniosła tytuły rodowe i herby ale:
- wciąż wielka rola w polityce i walkach o ojczyznę - nieprzerwany dyskurs heraldyki
Kultura mieszczańska:
Od wieku XVII - feudalna organizacja społeczeństwa zaczynała być postrzegana jako przeżytek i zaczynała być postrzegana jako przeżytek i łączona z łupieżczym i próżniaczym trybem życia.
Tezy kultury bourgeois:
Należy zrezygnować z tego co transcendentne na rzecz tego co pozytywne i zająć się światem - oświeceniowa idea postępu.
Własność ( a nie pochodzenie ) stwarza obywatela. Terenem działania - cały świat
Kultura mieszczańska pojawia się tam gdzie pojawia się mieszczański kapitalizm (Europa):
- oddzielenie warsztatu pracy od domu
- buchlteria kalkulująca zyski- organizacja wolnej pracy pracy
- prawo pracy i administracja
24. Kultura masowa - w znaczeniu szczegółowym - imitacja kultury “wysokiej” i ludowej, znak unifikacji kultury,schematyzacji, standaryzacji, ilości kosztem jakości (wielkonakładowa prasa, popularyzacja amerykańskiej
produkcji filmowej i telewizyjnej, tania książka, komercjalne rozgłośnie radiowe).
Kultura narodowa określa całość społecznego dorobku czyli kultury danego narodu, stanowiący jeden z elementów świadomości narodowej. Kultura narodowa dysponuje zespołem dzieł artystycznych, wiedzy, norm i zasad, których znajomość uważa się za obowiązującą członków narodowej. Całość tego kanonu wpajana jest najmłodszym członkom społeczności w procesie akulturacji przez rodzinę, znaczących innych i instytucje oświatowe.
25.Ewolucja kultury
Prawidłowość triody(cyrkulacja)
-zbiorowosc tworzy dziedzictwo,wytwory materialne-tworzywem jest środowisko naturalne,wytwory socjalne-wzory rol spol,wytwory symboliczne-sztuka,nauka,religia.Ewolucja kult.odbywa się na drodze tworzenia spontanicznego i projektowania kultury.
28.Typy osobowsci wg.Znanieckiego: człowiek zabawy - kształtuje się pod wpływem kręgu ludzi, którzy mają dużo czasu. Praca dla nich to zabawa. Najważniejsze jest przestrzeganie zasad gry.
człowiek pracy - kształtował się wśród ludzi zajmujących się pracą fizyczna. Traktowali oni pracę jako źródło pieniędzy, środków do życia.
człowiek dobrze wychowany - kształtował się wśród inteligencji.
człowiek zboczeniec (dewiant) - czyli taki, który się wyróżnia od innych, niekoniecznie na minus, może to być także geniusz czy artysta.
30.Performers-sytuacja artystyczna, której przedmiotem i podmiotem jest ciało performera w określonym kontekście czasu, przestrzeni i własnych ograniczeń.
Artysta występujący przed publicznością jest tu zarówno twórcą jak i materią sztuki. Czasami przedmiotem performance staje się też publiczność i jej interakcja z performerem, elementem performance może być właściwie każdy przedmiot, pojęcie, obiekt, lub temat wskazany czy zasugerowany przez artystę w trakcie wystąpienia.
32.Strona gospodarcza: .W kulturach zachodnich dochodzi do szczególnej tendencji do maksymalizacji korzyści osobistych i pomnażania dóbr materialnych. Gospodarka w społeczeństwach pierwotnych charakteryzowała się tym, ze ludzie zaspokajali swoje potrzeby w drodze zespołowej produkcji, wspólnej konsumpcji, a wymienne są tylko nadwyżki (dary); działała reguła wzajemności, a nie popytu i podaży. Nie było cen, choć były reguły wyceny. W społeczeństwach rynkowych potrzeby są zróżnicowane, że nie mogą być wynagradzane w naturze. Produkcja ulega podziałowi na specjalistyczne sektory; rolnictwa, rzemiosła i przemysłu; na czele pojawiają się zarządzający produkcją (utrata wspólnotowej formy działania); pojawia się motyw zysku materialnego- osiąganie więcej niż potrzebuję- cechą myślenia człowieka współczesnego („ma mi się to opłacić”).
33.Istota prawa. a)Systematyczne stosowanie siły przez społeczeństwo, kierowane na tych, którzy swoim zachowaniem wykraczali przeciwko regułom.b)występuje tam, gdzie w rozstrzyganiu sporu bierze udział ktoś bezpośrednio nie zainteresowany.c)Wszelkie reguły i zobowiązania, istniejące w społeczeństwie, zmierzające do zachowania ładu społecznego. Jest to najszersze ujęcie, postulujące jako punkt wyjścia analizę stosunków społecznych.
Reguły prawne dotyczą usług ekonomicznych (często sankcja wzajemności); biorą w ryzy ludzkie namiętności- za ich łamanie nakładana jest kara. Są to zwyczaje, będące wyrazem zdrowej tendencji ochrony swego życia (np. reguły higieny, zasady produkcji itp.)
34.Religia-istota,funkcje
Badaczy kultury religia interesuje jako działalność posiadająca rolę w indywidualnym i społecznym życiu, działalność powołująca do życia, wpływająca na zmianę/ inne sfery kultury.
Religia to wiara w istoty duchowe (wg Taylora). Jest społeczną formą interpretacji i porządkowania świata oraz próbą optymalnego przystosowania do niego.
Dziś religia to system symboli, które wytwarzają silne, głębokie i trwałe nastawienia uczuciowe i motywacyjne u ludzi, poprzez sformułowanie ogólnej koncepcji porządku istnienia i zamknięcia tej koncepcji w takiej oprawie faktów, które tym nastawieniom i motywacjom nadają charakter realistyczny.
Funkcje religii to funkcja konserwująca: poznawczo-psychologiczna, jednocząca społeczeństwo (wspólnota rytuałów), scalająca w sytuacji kulturowej zmiany, praktyczna (organizuje współpracę) oraz twórcza- inspiruje, dynamizuje i ożywia ludzką energię.
35.koncepcje dot.zrodel religii:
- w cechach organizacji społecznych, w potrzebach społecznej integracji, bądź w ludzkich potrzebach bezpieczeństwa, ufności i spokoju
-w obszarze niezależnym od życia społecznego: objawianiu się pierwotnych uczuć religijnych
36.Relacja magia-religia. Magia-pierwotna(kontrola nad przyroda,obszar profanum), przezywana indywidualnie(niechęć spoleczna),cel jasny-skierowany w przyszłość,cel ziemski Religia-wtórna-obszar sacrum,przezywana zbiorowo,cel przenosny,konsekracja zjawiska
37.funkcje małżeństw:socjalizacja dzieci,regulowanie praw dziedziczenia,stworzenie społecznej i prawnej platformy dla wzajemnej miłości osob,f.seksualna,prokreacyjna,materialno-ekonomiczna,kulturalna,emocjonalno-ekspresyjna.