KUŹNICA - program literacki, czasopismo, przedstawiciele
Tygodnik społeczno-literacki, wydawany w latach 1945-1950, początkowo w Łodzi (od VI do IX 1945 czasopismo było wydawane jako miesięcznik), od 1949 „Kuźnica” wydawana była w Warszawie pod redakcją S. Żółkiewskiego, a następnie P.Hoffmana.
„Kuźnica” była pismem grupy intelektualistów i pisarzy związanych z PPR, powstała m.in. z inicjatywy J. Borejszy jako „wielka trybuna postępowej, lewicowej inteligencji”. Czasopismo to stanowiło nawiązanie w swym programie do tradycji idei radykalnych (np. Kuźnicy Kołłątajowskiej - stąd zaproponowana przez M. Jastruna nazwa pisma) i socjalistycznych.
Do redakcji należeli: M. Jastrun, J. Kott, Z. Nałkowska, A. Rudnicki, od jesieni 1945 także K. Brandy, S. Dygat, P. Herz
Pismo to różniło się od „Wiadomości Literackich” odrzucając ich eklektyczny wzór. Adresowane było przede wszystkim do środowisk inteligenckich. „Kuźnica” dążyła do ich pozyskania dla programu rewolucji społecznej. Wiele tez myśli marksistowskiej było „własnością powszechną”. Popularyzacje tych myśli „Kuźnica” łączyła ze zwalczaniem humanistyki uniwersyteckiej (oskarżając ją o konserwatyzm) Na łamach pisma poruszano kluczowe dla tego czasu zagadnienia światopoglądowe, ideowe, kulturalne i polityczne.
Odrodzenie literatury kuźniczanie widzieli w powrocie do realizmu, co rozumiane było jako postulat oparcia pisarskiej wizji świata na zasadach marksistowskich
(a przynajmniej racjonalistycznych) a także jako wybór określonego wzorca estetycznego.
Kuźniczanie zwalczali awangardowy ekstremizm, introspekcje psychologiczną. Ideałem dla nich była współczesna powieść społeczno-polityczna, o znamionach obyczajowej prowokacji.
Metodologicznym odniesieniem dla kuźniczan były poglądy Lukacsa, który występował przeciw formalizmowi oraz naturalizmowi i awangardzie.
Realizm kuźniczan miał głownie charakter ideologiczny, miał stanowić instrument kształtowania świadomości i poznania świata. Potem te postulaty zamieniały się w polityczną dyrektywę prowadzącą do REALIZMU SOCJALISTYCZNEGO narzuconego polskiej sztuce po roku 1949.
Na łamach „Kuźnicy” toczyła się dyskusja ideowo-światopoglądowa i artystyczno-literacka dotycząca literatury obrachunków inteligenckich, wywołana przez książkę K. Wyki „Pogranicze powieści”.
Pismo przestało istnieć w marcu 1950 roku. Na jego miejsce oraz zamkniętego „Odrodzenia” powstała „Nowa Kultura” (1950 - 1963)