Zwężenie kanału lędźwiowo-krzyżowego, czyli zespół końskiego ogona.
Zwężenie kanału lędźwiowo-krzyżowego, czyli zespół końskiego ogona.
Choroba zwana potocznie zespołem uciskowym końskiego ogona (Cauda equina syndrom) wywołana jest zwężeniem kanału kręgowego w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, prowadzącym do ucisku ostatnich korzeni nerwów lędźwiowych, korzeni nerwów krzyżowych oraz ogonowych, czyli grupy nerwów tworzących tzw. ogon koński. Może zostać również upośledzone ukrwienie tych nerwów, poprzez uciśnięcie naczyń krwionośnych w zwężonym kanale kręgowym.
Przyczyny tego schorzenia są różne, począwszy od wrodzonych deformacji kręgosłupa i uszkodzeń rozwojowych, poprzez wady nabyte jak wypadnięcie dysku międzykręgowego, przerost lub rozrost więzadła międzyłukowego, proliferacja powierzchni stawowych kręgów, nadwichnięcia lub niestabilności stawu lędźwiowo-krzyżowego, aż do nowotworów, narośli kostnych w kanale kręgowym czy złamań lub zwichnięć będących następstwami urazów kręgosłupa. Czynnikami usposabiającymi mogą być skłonności genetyczne, budowa, aktywność fizyczna oraz wady budowy kręgosłupa i wiek zwierzęcia.
Choroba najczęściej występuje u psów, natomiast u kotów spotykana jest dość rzadko. Najbardziej predysponowane na postać wrodzoną choroby są psy ras małych lub średnich (border collie) w wieku 3-8 lat, natomiast postać nabyta najczęściej pojawia się u samców psów ras dużych (owczarek niemiecki, labrador, owczarek belgijski, bokser, rottweiler), a średni wiek, w którym występują pierwsze objawy wynosi 6-7 lat. Procesem chorobowym objęty jest układ nerwowy pokrywający połączenie lędźwiowo-krzyżowe, co wiąże się z pojawianiem się różnych objawów, związanych z różnego stopnia uciskiem korzeni nerwów rdzeniowych, które niekoniecznie od razu sugerują opisywane schorzenie.
Przeczulica z narastającą bolesnością odcinka lędźwiowo-krzyżowego może być początkowo jedynym objawem choroby. Manifestuje się to bólem przy wstawaniu i niechętnym, powolnym podnoszeniem się i siadaniem, bólem przy skakaniu, wchodzeniu na schody i inne przeszkody oraz niechętnym machaniem ogonem i bólem przy wyginaniu ogona do góry. Często zwierzę nie może długo ustać na nogach i przyjmuje ulgową pozycję leżącą. Dysfunkcja nerwu kulszowego w początkowym etapie przejawiać się może kulawizną, a w miarę postępowania może prowadzić do osłabienia kończyn miednicznych, zaniku mięśni, zaburzeń utrzymania prawidłowej postawy, a w końcu do niedowładów, które w trakcie poruszania mogą się nasilać, aż do niezborności.
Zajęcie korzeni nerwu sromowego powodować może nietrzymanie moczu i kału (czemu dodatkowo mogą towarzyszyć infekcje odpowiednich układów), natomiast zajęcie nerwów ogonowych - osłabienie lub porażenie ogona (ogon zwisa bezwładnie lub jest podwinięty, a zwierzę nie może go podnieść do góry).
Spaczone czucie często może być powodem wykonywania samouszkodzeń przez zwierzę. Objawy rozwijają się wiele miesięcy i mogą być obserwowane z różnym nasileniem i kombinacjami, a po wysiłku fizycznym nasilają się znacznie z pojawieniem się ogólnej słabości zwierzęcia.
Diagnostykę opiera się na danych z wywiadu i obserwacjach w trakcie badania klinicznego, jednak rozstrzygające jest badanie RTG, gdzie zarysowuje się zwyrodnienie w stawie lędźwiowo-krzyżowym, zwężenie przestrzeni między ostatnim kręgiem lędźwiowym i kością krzyżową oraz obniżenie kości krzyżowej względem odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Jednak zmiany w obrazie radiologicznym mogą wystąpić również u zwierząt, u których nie występują żadne objawy kliniczne, ale rokuje to możliwość ich wystąpienia w przyszłości.
Leczenie polega przede wszystkim na podawaniu preparatów farmakologicznych, takich jak niesterydowe leki przeciwbólowe i przeciwzapalne oraz kortykosteroidy, które tłumią ból i stany zapalne, zwalniają postępujące zwyrodnienie i stymulują organizm do regeneracji. Należy również zwalczyć ewentualne infekcje przy użyciu antybiotyków. Jednak leczenie farmakologiczne może nie dawać satysfakcjonujących efektów, dlatego w bardziej zaawansowanych przypadkach sugeruje się leczenie chirurgiczne, które likwiduje źródło bólu i zatrzymuje proces chorobowy. Preferowaną metodą leczenia chirurgicznego jest odbarczenie rdzenia i korzeni nerwowych poprzez wykonanie laminektomii grzbietowej kręgów z ewentualną fenestracją krążka międzykręgowego.
Bardzo istotna jest również rola właściciela w procesie leczenia. Ważne jest przestrzeganie właściwej diety i unikanie otyłości, gdyż nadwaga zwiększa napięcia biomechaniczne działające na kręgosłup. Należy również ograniczyć aktywność zwierzęcia i najlepiej spacerować z nim tylko na smyczy, aby mieć je pod stałą kontrolą, gdyż zwiększenie intensywności wysiłku nasila objawy chorobowe. Nie należy dopuszczać do wyziębiania ciała zwierzęcia, można również dodatkowo ogrzewać odcinek kręgosłupa objęty zmianami zwyrodnieniowymi. Wskazana jest również suplementacja witamin, związków mineralnych i stosowanie odżywek wpływających korzystnie na układ nerwowy i kostno-stawowy.
Rokowanie co do przebiegu choroby jest różne i zależy od stopnia zaawansowania zaburzeń neurologicznych. Choroba nieleczona będzie postępować i powodować coraz większe zaburzenia neurologiczne, do nietrzymania moczu i kału oraz w końcu niedowładu ogona i kończyn miednicznych. Jednak nawet po leczeniu mogą wystąpić nawroty w przyszłości z różnym nasileniem, ale lecząc zwierzę znacznie oddalamy konsekwencje wynikające z postępującego przebiegu choroby i poprawiamy jakość życia pacjenta.