Dzieje Jacka Soplicy
Dzieje Jacka Soplicy poznajemy stopniowo, we fragmentach. Pierwszą odsłonę stanowi historia opowiedziana przez Gerwazego Hrabiemu, kolejnych informacji dostarcza nam sam narrator, a w końcu sam Jacek Soplica odsłania swoje losy podczas spowiedzi. Jacek to początkowo pewny siebie szlachcic, cieszący się w okolicy niebywałą popularnością i posłuchem. Cieszy się sympatią samego Stolnika, który chętnie gości go w swoim domu. Jednak nie chce zgodzić się na jego małżeństwo ze swoją córką Ewą. Odrzucony kochanek żeni się z niekochaną dziewczyną, z którą ma syna Tadeusza, jednak urażona duma nie pozwala zapomnieć o doznanym upokorzeniu. Okazja do zemsty nadarza się, gdy wojska rosyjskie oblegają zamek Stolnika. Znajdujący się w pobliżu Jacek zabija Horeszkę. Jednak dręczony wyrzutami sumienia popada w alkoholizm a w końcu ucieka za granicę, zostawiając syna pod opieką brata Sędziego, gdyż żona Jacka zmarła. Poza granicami kraju Soplica próbuje odkupić swoje winy walcząc z w szeregach armii napoleońskiej, a wreszcie, jako tajny emisariusz, nierozpoznany przez dawnych kompanów, zakonnik bernardyn powraca na Litwę, by przygotować tam powstanie przeciwko Rosjanom. Jacek otacza także opieką córkę ukochanej Ewy - Zosią, którą oddaje na wychowanie Telimenie i daje środki na jej utrzymanie. Niestety spiskowej działalności księdza Robaka przeszkadzają prywatne interesy dwóch zwaśnionych rodzin: Stolników i Horeszków. Podczas rozgrywającej się bitwy między Rosjanami a szlachtą, ksiądz Robak zostaje ciężko ranny. Na łożu śmierci wyznaje całą prawdę o sobie Gerwazemu i, uzyskawszy od niego przebaczenie, umiera.
Wątek Tadka
Tadeusza poznajemy w momencie, gdy jako dwudziestoletni młodzieniec, wraca do domu swojego wuja, po skończonej nauce w szkołach wileńskich. Tuż po przybyciu do dworku, Tadeusz spotyka Zosią, młodziutką dziewczynę, córkę Ewy Horeszkówny, którą zajmuje się „ciocia” Telimena, a na której wychowanie łoży środki Jacek Soplica. Jednak na uczcie wydanej w zamku Horeszków, poznaje Telimenę, uroczą opiekunkę Zosi i jedną z najbardziej charakterystycznych bohaterek „Pana Tadeusza”. Młody Tadeusz ulega urokowi i czarowi osobistemu starszej od siebie kobiety, która doskonale zna sztukę kokietowania i wdaje się z nią w romans. Jednak po spotkaniu z Zosią, odkrywa, iż ona jest tą tajemniczą, uroczą nieznajomą, którą spotkał tuż po swoim przyjeździe do Soplicowa i zakochuje się z wzajemnością w młodziutkiej dziewczynie. W Tadeuszu odzywają się wyrzuty sumienia i poczucie obowiązku, które nie pozwalają mu połączyć się z ukochaną kobietą. W noc zajazdu, Tadeusz rozmawia ze swoim opiekunem i wyjawia mu swoje uczucia i zamiary względem Zosi, a także nie widząc innego wyjścia, postanawia zaciągnąć się do wojska polskiego w Księstwie Warszawskim. Sędzia gniewa się na Tadeusza, że ten wdał się w romans z Telimeną. Zrozpaczony młodzieniec postanawia utopić się w stawie, jednak powstrzymuje go zajazd na dwór. Najazd na Soplicowo i późniejsze wypadki pozwalają Tadeuszowi wyplątać się z trudnej sytuacji osobistej, więc Tadeusz zaczyna starać się o względy Zosi. Rozkwitająca miłość dwojga młodych ludzi cieszą zarówno ojca Tadeusza, Jacka Soplicę, jak i Sędziego, którzy w tym małżeństwie widzą szansę pojednania dwóch zwaśnionych rodów. Jednak Tadeusz zmuszony do wyjazdu z Litwy, wstępuje do wojska, a po roku powraca z poczuciem dobrze spełnionej misji i żeni się z ukochaną dziewczyną. Podczas uroczystości młoda para uwłaszcza chłopów, co jest wyrazem troski o los innych ludzi i nadchodzących zmian.
Zamek Stolnika Horeszki
Zamek był własnością Stolnika Horeszki aż do momentu jego tragicznej śmierci podczas napadu Rosjan. Po jego śmierci, budowla trochę podupadła. Interesował się tylko Sędzia oraz stary klucznik Gerwazy, który każdego dnia zamykał i otwierał wszystkie drzwi. Po pewnym czasie, zainteresował się nim także potomek Horeszków, Hrabia. Zaintrygowany romantyczną historią nieszczęśliwej miłości Ewy i Jacka, opowiedzianą przez Gerwazego, mimo początkowej chęci odstąpienie zamku, postanowił walczyć z Soplicą o starą budowlę. Sędzia, jako że stał się posiadaczem części dóbr Horeszków, chciał także pozyskać zamek. Sprawa własności zamku trafiała do rożnych sądów, by w rezultacie powrócić do Soplicowa, gdzie miała zostać rozstrzygnięta przez miejscową szlachtę. Mimo nierozstrzygniętej sprawy, na zamku urządzane są wieczerze, w których uczestniczy Sędzia i jego goście. Podczas jednej z wieczerzy, biesiadnikom przeszkadza nakręcający stare zegary Gerwazy. W związku z tym wywiązuje się kłótnia. Stary klucznik postanawia zorganizować zajazd. Natomiast Protazy chcąc pokojowego rozwiązania, pisze pozew do sądu. Gerwazemu udaję się namówić szlachtę dobrzyńską do zorganizowania zajazdu na dwór w Soplicowie, który jednak kończy się pojmaniem domowników i ucztą. Jednak nad ranem, zwycięzcy zajazdu budzą się związani. Okazało się, że do Soplicowa wkroczyły wojska carskie. Podczas kłótni w domu Sopliców, dochodzi do walki Tadeusza z majorem Płutem. W obliczu pojawieniu się wspólnego wroga - Rosjan, szlachta jednoczy się i staje do walki z Moskalami. Jednak walka, choć wygrana, pociąga za sobą niekorzystne skutki. Jej uczestnicy muszą udać się na emigrację, a ksiądz Robak, ranny podczas walki umiera. Wcześniej jednak uzyskuje przebaczenie od Gerwazego. Spór dwóch zwaśnionych rodów szczęśliwie kończy się ślubem Zosi i Tadeusza.