Wprowadzenie do sztuki pradziejowej [wykład] 13.12.2010

Wędrówka zjawisk neolitycznych z Bilskiego Wschodu

Kultura natufijska (?) - przejście z trybu osiadłego, budowa chat, pochówki, tworzenie figurek, dekoracji

Kultura post-natufijska (?) - neolit pre-ceramiczny

Osada Jerycho

• nowa osada była budowana na poprzedniej, starszej

• kształt osady półowalny

• gęste zabudowanie domostwami

• ziemianki ze suszonej gliny na szkielecie z drewna, czasami wykorzystywano do budowy kamień, kształt owalny lub wieloboczny

• obronny charakter osady - mur obronny o 3m szerokości i 6m wysokości, wykuta fosa, wyposażenie muru w wieżę

• później zaczęto stawiać czworoboczne chaty

• dekorowanie chat (drzwi, posadzki, okien)

• magazyny, piece piekarskie

• ok. 2tys. Mieszkańców

Pojawia się coraz więcej osad.

Osada Catal Höyük

• na wzgórzu wypłaszczonym

• domostwa czwroboczne, ciasno zbite

• nie pełniła roli obronnej

• tarasowy układ budowli i samej osady

• wejścia do domostw przez dachy

• narzędzia z obsydianu

• wyposażenie domów: przedmioty symboliczne, związane z kultem, ściany pokrywane freskami/reliefami

• świątynia o bogatym wyposażeniu

• osada o charakterze świątynnym (w prawie każdym domostwie bukaniery (?) )

• rola sępa w kulcie

• istota głowy dla ówczesnych - głowa=człowiek

• Magna Mater - bogini na tronie, w zagłębieniu z ziarnami zbóż kładziono jej posążek; tron bogini - wsparcie z głów lampartów (najgroźniejsze drapieżniki), noga bogini najprawdopodobniej położona na czaszce

• dekoracje na ścianach - dominacja linii falistej, spiralnej (symbol odchodzenia, obumierania, cyklu życiowego), przedstawienia figrualne

• starszyznę (całe ciało bądź ich głowy) chowano pod posadzką lub czaszki stawiano na półkach

• pochówki w jamach/zagłębieniach lub w kamiennej obudowie

• czaszki poddawane rzeźbie - oczyszczano je, wypełniano gliną i muszlami (oddanie czci człowiekowi (jego duszy?); archetypiczne pojęcie obrazu w kulcie; współegzystencja zmarłego z żywymi)

Maski z Ain Ghazal - zastępcze ciało zmarłego

Amman, Ain Ghazal (Jordania) - figury „zastępujące” zmarłych; z gliny i szkieletu i różnych innych rzeczy; szybkie, prowizoryczne budowanie figur; funkcjonowały tylko od śmierci do ceremonii pochówku; zastępowały zmarłego - podobieństwo nie było istotne; oczy malowane lub wypełnione muszlami

Catal Höyük, Ain Ghazal - idole - małe figurki dodawane do pochówku, funkcjonowały jako wota (obraz bóstwa), amulet zabezpieczający zwłoki

Bułgaria, Pazardzik (?) - idol ok. 6tys.pne, pokryty ornamentyką

Kultura Cucuteni, Rumunia, ok. 3m5tys.pne - figurki kobiet miały mnożyć żywność

Cerna Voda (?) - figurki

Iran - idol kobiecy

Kultura Cucuteni (osada) - kultura ceramiki wstęgowej rytej

Naczynia ceramiczne

• Catal Höyük - naczynia z wymodelowaną twarzą

• garncarstwo powtarzało wcześniejsze dokonania w zakresie gliny

• zdobienia ceramiki za pomocą cardium

• kształt naczyń bez stabilnego dna

Tekptor=Tekpon - praindoeuropejskie określenie rzemiślnika, ale także maga, czarownika, kogoś kto wymawia zaklęcie; w j. greckim tekta to naczynie zarówno plecione, złobione w drewnie i gliniane

Kultura Vinča, Serbia - ornamentowanie naczyń

Jassy, Rumunia - dekoracje odzwierciedlające porządek świata; trójdzielny schemat ornamentyki, podział świata na niebo, ziemię, podziemie (?)

Bronocice - naczynie z pasową dekoracją sceniczną, kultura puchatów lejkowatych, naczynia o kształtach zoomorficznych i antropomorficznych