Definicja i struktura kompetencji

Kompetencje zawodowe nauczyciela to niezbędny poziom wiedzy, umiejętności merytorycznych i metodycznych oraz postaw konieczny do skutecznej realizacji procesu edukacyjnego (dydaktyczno - wychowawczego). Wiedza, umiejętności i postawy są zawsze niegotowe, niewystarczające, muszą być stale doskonalone i rozwijane.

Kompetencje pragmatyczne

• wiedza psychologiczno - pedagogiczna;

• wiedza metodyczna z zakresu wszystkich edukacji klas I-III;

• umiejętność oryginalnego projektowania i organizowania zajęć zintegrowanych;

• umiejętność doboru metod nauczania, form organizacyjnych;

• wykorzystanie różnorodnych środków dydaktycznych;

• umiejętność ustalania przyczyn niepowodzeń pedagogicznych i projektowania form ich likwidacji;

• umiejętność opracowania i posługiwania się różnymi technikami kontroli osiągnięć uczniów;

• znajomość nowożytnego języka obcego;

komunikacyjno - interpretacyjne

• traktowanie dialogu jako najlepszej metody wychowania;

• akceptowanie wszystkich uczniów, jednakowe traktowanie tych najsłabszych, jak i tych najzdolniejszych;

• łatwość w nawiązywaniu i podtrzymywaniu kontaktów z uczniami;

• okazywanie zainteresowania i zrozumienia dla osobistych spraw uczniów, bycie ich przyjacielem;

• umiejętność kontrolowania swoich emocji w kontaktach z uczniami;

• zezwalanie uczniom na samodzielne i samorzutne wypowiadanie się;

• stosowanie zasad komunikacji niewerbalnej;

kompetencje kreatywności

• umiejętność samodzielnego dokonania analizy programów nauczania i podręczników oraz decydowania o ich wyborze;

• umiejętność opracowania programu autorskiego;

• doskonalenie własnego warsztatu pracy, podejmowanie próby jego modernizacji, wprowadzanie innowacji;

• tworzenie własnych projektów edukacyjnych, np. scenariuszy zajęć, programów nauczania, artykułów;

• dążenie do uzyskania dodatkowych kwalifikacji, uczestnictwo w organizowanych formach doskonalenia zawodowego, w studiach podyplomowych;

kompetencje współdziałania

• rozwiązywanie konfliktów interpersonalnych w klasie

przez negocjowanie i kompromis oraz kształcenie u wychowanków tych umiejętności;

• dbanie o to, aby w zespole uczniowskim panowała korzystna atmosfera;

• łatwość w nawiązywaniu kontaktów z rodzicami uczniów;

• pomaganie rodzicom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych;

• umiejętność współpracy i harmonijnego współżycia w zespole nauczycielskim;

• korzystanie z pomocy instytucji wspierających pracę szkoły, np. poradni psychologiczno - pedagogicznej;

kompetencje informatyczno - medialne

• zdolność obsługi komputera;

• umiejętność korzystania z Internetu;

• posiadanie wiedzy na temat wykorzystania nowoczesnej technologii informacyjnej do procesu edukacyjnego;

• znajomość edukacyjnych programów multimedialnych;

Specyficzne umiejętności nauczycieli

• umiejętności plastyczne, techniczne;

• zdolności muzyczne - śpiewanie, czytanie melodii z nut, gra na prostych instrumentach muzycznych;

• sztuka pięknego czytania i recytowania, inscenizowania i dramatyzowania;

• sprawność fizyczna - wykonywanie ćw. fizycznych, umiejętność pływania, udział w dziecięcych grach zespołowych, zdolności taneczne i znajomość elementów tańców ludowych;

Fazy rozwoju zawodowego nauczyciela:

Faza wzorów metodycznych (model nauczyciela - adaptacyjny technik)

Odnosi się do nauczycieli na starcie zawodowym, którzy chcąc dobrze pracować poszukują i odtwarzają gotowe schematy działania, projekty, wzorce. Posługują się przykładowymi scenariuszami zajęć, zestawami ćwiczeń, narzędziami kontroli i oceny ucznia. Faza ta powinna trwać jak najkrócej, gdyż prowadzi do stagnacji, nie zmusza do refleksji i twórczego działania.

Faza refleksji krytycznej

Nauczyciel dokonuje przemyśleń nad przebiegiem własnego działania pedagogicznego i jego efektami, nad stosowanymi metodami pracy i ich adekwatnością do założonych celów. Zastanawia się nad przyczynami sukcesów i niepowodzeń, co prowadzi do zdobywania nowej wiedzy merytorycznej i metodycznej, budowania wiedzy osobistej.

Faza samowiedzy i samokontroli

Pojawia się w wyniku krytycznej refleksji nad własną działalnością edukacyjną. Nauczyciel zdobywa coraz dokładniejszą wiedzę o sobie, umiejętność samokontroli i samooceny, zauważa swoje błędy dydaktyczne i na bieżąco ocenia ich skutki. Prowadzi to do rozwoju zawodowego, wzbogacania kompetencji innowacyjnych.

Faza twórczości

Zaawansowana faza rozwoju zawodowego, w której pojawiają się nowatorskie i niestandardowe działania. Systematyczna i wnikliwa samoanaliza i samoocena swojej praktyki pedagogicznej, bogate kompedium wiedzy wyzwala u nauczyciela potrzebę poszukiwania nowych, doskonalszych sposobów i środków działania. Stąd już blisko do mistrzostwa w zawodzie.

1