PÓŹNE DZIECIŃSTWO - OKRES OD 7 DO 11 LAT
Późne dzieciństwo nazywane także młodszym wiekiem szkolnym, to okres trwający
od 7. do 10-12. r.ż. Stanowi on dla dziecka i jego rodziny rodzaj pomostu miedzy dzieciństwem a adolescencją. Pierwsza klasa szkoły podstawowej bywa traktowana jako etap przejściowy między wiekiem przedszkolnym a szkolnym.
W późnym dzieciństwie następuje przejście na wyższy poziom myślenia, dziecko potrafi kierować się zasadami przyjętymi przez grupę, której jest członkiem; tworzy się zróżnicowany a jednocześnie uporządkowany obraz własnej osoby.
ROZWÓJ POZNAWCZY W OKRESIE PÓŹNEGO DZIECIŃSTWA:
Aktywność poznawcza dziecka staje się selektywna, dowolna i systematyczna. Dziecko potrafi dowolnie koncentrować swoją uwagę i obejmować nią dużo więcej elementów niż w poprzednim okresie. Potrafi dowolnie zapamiętywać i stosować różne zabiegi ułatwiające przyswajanie i zapamiętywanie materiału, czyli tzw. „strategie pamięciowe” np. powtarzanie. Pod wpływem uczenia się zaznacza się refleksja dziecka nad własnymi procesami poznawczymi: rozwija się metapamięć - wiedza o własnej pamięci.
Pojawia się też nowa postać czynności umysłowych, jakimi są „operacje konkretne”. Zdaniem Piageta, są to czynności:
Zinterioryziwane - ich materiałem są obrazy umysłowe wyrażane na zewnątrz przez symboliczne zastępniki (np. liczmany)
Zintegrowane - proste czynności umysłowe (dodawanie,mnożenie, odejmowanie, dzielenie)dotyczą relacji między obiektami i tworzą układy złożone z czynności jednego rodzaju,
Odwracalne - dzięki opanowaniu niezmienników możliwa jest odwracalność czynności umysłowych na zasadzie prostej odwracalności (negacja) lub wzajemności.
Operacje konkretne występują w rozwiązywaniu zadań, które zawierają pełne informacje. Są również ograniczone względem formy, co oznacza brak możliwości formułowania na ich podstawie praw, zasad, reguł.
ROZWÓJ MORALNY:
Rozwój moralny zdaniem Piageta i Kolberga ma charakter sekwencyjny. Oznacza to że zmiany w zakresie rozumowania moralnego zachodzą według jakiejś stałej kolejności, bez możliwości pominięcia jakiegoś stadium, a zmiany wcześniejsze nie tylko wpływaja na te, które występują w następnych stadiach, ale także zmiany późniejsze przeorganizowują struktury charakterystyczne dla stadiów wcześniejszych. Na okres późnego dzieciństwa przypada pierwszy moment przełomowy w rozwoju moralnym. Kończy się moralność heteronomiczna, zamyka się poziom rozwoju moralnego.
Początek rozwoju moralnego łączy się z traktowaniem wymagań społecznych, występuje w formie zakazów i nakazów, jako wymagań zewnętrznych narzucanych przez dorosłych. Moment ten przypada na okres poniemowlęcy. Wcześniejszy okres w życiu dziecka, który cechuje się brakiem świadomości reguł wyznaczających jego działanie, nazywamy okresem anomii moralnej.
W okresie między 2 a 5 rokiem życia dziecko nie jest zdolne do rozumienia cudzych stanów psychicznych, jego zachowanie związane z porządkowaniem się regułom narzuconym przez dorosłych, jest uwarunkowane dążeniem do osiągnięcia własnych celów i uniknięcia kary, z czym wiąże się odczuwanie zadowolenia lub zawodu. Nie występuje natomiast poczucie winy. Tę fazę w moralnym rozwoju dziecka nazywa się fazą egocentryczną - ponieważ odniesieniem dla ocen moralnych dziecka są jego własne cele i osiągnięcia.
Z czasem dziecko zaczyna zachowywać się tak, by zyskać aprobatę ze strony innych, wzbudzić w nich pozytywne doznania. Zachowuje się konformistycznie, chce być grzecznym dzieckiem. Dziecko godzi się z tym że za nieprzestrzeganie zasad grozi kara.
Dla późnego dzieciństwa charakterystyczne jest kierowanie się normami przyjętymi w grupie. Zdolność do dostrzegania i rozumienia cudzych stanów psychicznych skłania dziecko do uznania, że słuszne jest to, co łączy się z równą wymianą i prowadzi do wzajemnej korzyści. Jednakże traktowanie zasad jako zewnętrznych skłania dziecko do przyjęcia postawy wyrażającej moralny pryncypializm: dobre jest to, co bezwzględnie zgodnie z literą prawa, niezależnie od okoliczności.
Okres dzieciństwa kończy się wejściem na poziom konwencjonalny w rozwoju moralnym. Dziecko, przyjmując perspektywę własną, uwzględnia perspektywy innych osób. Okazuje zainteresowanie i troskę o innych osób oraz stara się utrzymać dobre stosunki z innymi. Uważa, że słuszne jest czynienie tego, czego oczekuje się od osób pełniących określone role społeczne - w rodzinie lub w szkole.
Dąży do zgodności z tym, co ogólnie przyjęte i oczekiwane w grupie, której jest członkiem. Zaczyna oceniać zachowania innych z punktu widzenia intencji ich działania. Przyjmując reguły grupy w działaniu i ocenianiu zachowań innych, wchodzi w okres moralności autonomicznej.
ROZWÓJ SPOŁECZNY:
W okresie późnego dzieciństwa dziecko staje się członkiem formalnej grupy, jaką jest klasa szkolna. Od umiejętności komunikacyjnych dziecka, jego orientacji w zachowaniu innych osób zależeć będzie nawiązywanie kontaktów w grupie i znalezienie w niej swego miejsca. Może być to pozycja dziecka popularnego, wybieranego do wspólnych zabaw, lubianego; dziecka odrzuconego, z którym nikt z grupy nie chce wchodzić w kontakt; dziecka kontrowersyjnego, które przez innych jest bardzo lubiane a przez drugich odrzucane; dziecka lekceważącego, z którym niechętnie wchodzi się w kontakt oraz dziecka które nie wyróżnia się w grupie - nie jest zauważalne. Zajmowane pozycje cechuje brak trwałości.
Przyjemnie dzieci w późnym dzieciństwie oparte są na wzajemnym zaufaniu udzielaniu sobie nawzajem pomoc. Przyjacielem staje się dziecko ze względu na swoje cechy, a nie posiadane przedmioty czy uczestniczenie w zabawie. Pod koniec tego okresu przyjaźń staje się trwałą relacją, opartą na wspólnocie zainteresowań i podobieństwie cech osobowości.
ROZWÓJ OSOBOWOŚCI :
W późnym dzieciństwie ujawnia się rozwój zainteresowań jako względnie trwałych dążności do poznania otaczającego świata, przybierających postać ukierunkowanej aktywności poznawczej o określonym nasileniu i przejawiających się selektywnym stosunkiem do otaczających zjawisk. Dzieci przedszkolne przejawiają czasowe zainteresowania różnymi formami zabaw i zabawkami. U uczniów klas młodszych zaczyna się zainteresowanie sportem, zabawami ruchowymi, receptywnymi, czytaniem Ogólnie rozwój zainteresowań zależy od płci, zdolności, środowiska społecznego, oddziaływań szkoły. Trzonem osobowości jest obraz samego siebie - dziecko kształtuje swój obraz pod wpływem własnej aktywności, opinii dorosłych, porównywania się z innymi. Świadomość własnej osoby pojawia się w drugim roku zycia, a miarą tego faktu rozwojowego jest rozpoznanie siebie w lustrze. W wieku przedszkolnym dziecko odkrywa własną płeć swoje sprawności i umiejętności. Struktura obrazu własnej osoby zmienia się więc, przyjmując postać zróżnicowaną, w której wyraźniej zaznaczają się samooceny i sądy o JA idealnym.