Nasi skrzydlaci przyjaciele

W klasach młodszych dzieci poznają podstawowe gatunki ptaków i ssaków występujących w Polsce, a także warunki ich życia, ulegające zmianom podczas różnych pór roku. Październikowy blok Jesienne obserwacje stwarza okazję do przybliżenia uczniom wyglądu i cech charakterystycznych dla niektórych ptaków.

Warto poświęcić na to zagadnienie nieco więcej czasu, aby dzieci mogły zapamiętać i utrwalić zdobyte wiadomości, co na pewno przyczyni się do lepszego poznania otaczającej ich przyrody. Aby czuły się bardziej zaangażowane, można polecić im wyszukanie (przy pomocy rodziców w domu) ilustracji i konkretnych informacji na temat omawianych ptaków.

Nasza propozycja stanowi połączenie pracy plastycznej z jednoczesnym utrwaleniem informacji o wyglądzie i życiu ptaków (zwłaszcza dotyczących ich wędrówek, a więc które ptaki pozostają z nami na zimę, a które odlatują).

Chcemy na razie skupić uwagę uczniów na dziesięciu gatunkach, aby w przyszłości liczbę tę rozszerzyć.

Omawiane ptaki to: bocian, jaskółka, dudek, skowronek, sójka, kukułka, sikorka, sroka, wrona, kruk.

Nauczycielowi potrzebne będą:

- ilustracje wymienionych ptaków,

- nazwy wypisane na kartonikach,

- krótkie charakterystyki każdego z wyżej wymienionych ptaków.

Na poniższych stronach internetowych znaleźć można potrzebne ilustracje i informacje dotyczące omawianych ptaków:

http://grzesiak.kei.pl/jurek/lista-b.html

http://www.carpatica.krak.pl/html_pl/pl_galpt.htm

http://republika.pl/szczepgal/strony/kruk.htm

http://wiem.onet.pl/wiem/005da1.html

http://republika.pl/lesnictwo/ptaki/ptaszki.htm

http://www.czaplon.most.org.pl/p/galeriakaretta.htm

Nazwy ptaków do wydruku

Uczniom potrzebne będą:

- kontury ptaków,

- kolorowa kartka z bloku technicznego,

- papier kolorowy,

- klej,

- nożyczki,

- kredki,

- plastelina.

Kontury ptaków do wydruku

PRZEBIEG ZAJĘĆ

Nauczyciel zachęca dzieci kilka dni przed omawianiem tematu do poszukiwań ilustracji oraz informacji o wymienionych wyżej ptakach. Ponieważ ptaków jest dziesięć, można wyznaczyć po 2-3 osoby do znalezienia konkretnych wiadomości o jednym tylko ptaku. Później uczniowie będą mieli możliwość krótkiej prezentacji tego, co udało im się zgromadzić.

W czasie realizacji tematu pt. Jesienne odloty ptaków następuje zapoznanie z dziesięcioma ptakami - uczniowie krótko prezentują zdobyte informacje.

Pracę plastyczną wykonujemy w dniu omawiania tematu pt. Skrzydlaci mieszkańcy lasów, parków i ogrodów.

Nauczyciel umieszcza na tablicy ilustracje oraz nazwy ptaków omawianych poprzedniego dnia. Zadaniem uczniów będzie przyporządkowanie nazwy do odpowiedniej ilustracji.

Następnie uczniowie dokonują podziału na ptaki odlatujące i pozostające w kraju. Na tablicy pojawia się symbol podróży - walizka - pod nią nazwy ptaków odlatujących: bocian, jaskółka, dudek, skowronek, kukułka; oraz symbol pozostawania na miejscu - domek - a pod nim następujące ptaki: sójka, sikorka, sroka, wrona, kruk.

Walizka, domek do wydruku

Nauczyciel dzieli klasę na dwuosobowe zespoły, które losują kartki z konturem jednego ptaka. Uczniowie zastanawiają się, jaka jest jego nazwa, ale na razie nie wypowiadają jej głośno.

Zespoły będą mówiły nazwę swojego ptaka po usłyszeniu charakterystyki - zagadki opowiedzianej przez nauczyciela. Zagadkami mogą być wcześniej przygotowane przez nauczyciela wierszyki mówiące o ptakach lub po prostu krótkie informacje typu: jest to duży ptak, ma długi czerwony dziób i żywi się żabami. Gdy nauczyciel stwierdzi, że zespół podał prawidłową nazwę ptaka, którego kontur wylosował, otrzymuje kartonik z jego nazwą.

Następnie nauczyciel wywołuje po kolei zespoły, mówiąc nazwy ptaków. Zespół ustawia się po odpowiedniej stronie tablicy (tam gdzie wisi walizka albo domek), pokazując kartkę z zarysem ptaka i kartonik z jego nazwą.

Przystępujemy do wykonywania pracy plastycznej:

Uczniowie naklejają kartkę z konturem ptaka na kartkę z bloku technicznego.

Następnie zapełniają kontur ptaka odpowiednimi kolorami, używając przede wszystkim papieru kolorowego i plasteliny oraz pomagając sobie kredkami.

Uwaga!

Należy zwrócić uwagę na to, aby każdy zespół zastanowił się, jaki element budowy ich ptaka wyróżnia go spośród innych i ten właśnie szczegół zaznaczył w swojej pracy w specjalny sposób (np. przestrzennie, wychodząc nawet poza obrys kartki z bloku technicznego). Chodzi o to, by dzieci umiały rozróżniać ptaki, pamiętając charakterystyczny element ich budowy: sroka - długi ogon, dudek - duży czubek, bocian - długi czerwony dziób.

Teraz zadaniem każdego zespołu będzie przekształcenie kartki z bloku technicznego w walizkę lub domek (w zależności od tego czy ich ptak odlatuje czy pozostaje w Polsce).

Na koniec dzieci przyklejają nazwę ptaka na rączkę lub dach domku i praca gotowa.

INFORMACJE O PTAKACH DLA NAUCZYCIELA

BOCIAN BIAŁY

Wygląd: jest dużym ptakiem o biało-czarnym upierzeniu; ma długie czerwone nogi i długi, prosty również czerwony dziób.

Występowanie: bagna, łąki, pola uprawne, osiedla ludzkie

Gniazda: na dachach, słupach, starych drzewach

Pożywienie: owady, mięczaki, ryby, drobne gryzonie, gady

Wędrówki: w marcu i kwietniu przylatują do Polski, w sierpniu odlatują do Afryki

Inne informacje: - bociany pokonują trasy szybując, wykorzystują w tym celu prądy ciepłego powietrza;

- ludzie darzą bociany wielką sympatią, wierząc, że przynoszą szczęście;

- pod koniec sierpnia przed odlotem bociany zbierają się na łąkach w stada, które ludzie nazwali bocianimi sejmami

JASKÓŁKA OKNÓWKA

Wygląd: nieduży ptak o długich, wąskich czarno-białych skrzydłach i ogonku w kształcie widełek; granatowoczarno ubarwiony wierzch ciała, biały kuper oraz biały spód

Występowanie: wyłącznie w otoczeniu człowieka

Gniazda: na zewnątrz budynków, pod rynną, okapem dachu lub gzymsem na ścianie, we wnęce okiennej

Pożywienie: owady

Wędrówki: wczesną jesienią lecą do Afryki, wracają do Polski pod koniec kwietnia

Inne informacje: - ptak niezwykle ruchliwy; w ciepłe dni lata wysoko, chwytając w locie owady; w pochmurne chłodne dni lata nisko i wolno nad ziemią; mówi się, że w ten sposób "zapowiada deszcz"

DUDEK

Wygląd: na głowie ma szeroki, rozkładany, duży czub; skrzydła i ogon są biało-czarne, a reszta upierzenia pomarańczowa; dziób zakrzywiony do dołu.

Występowanie: pola, łąki z przydrożnymi drzewami

Gniazda: w dziupli starego drzewa (wierzby), pod korzeniami drzew

Pożywienie: owady, gąsienice, świerszcze

Wędrówki: w końcu sierpnia odlatują do Afryki, wracają do Polski w kwietniu

Inne informacje: - nazwę zawdzięcza odgłosowi jaki wydaje "udu- dud";

- gniazdo jego słynie z nieczystości i brzydkiego zapachu, co wynika między innymi z faktu, że młode dudki mają zdolność wystrzeliwania w swojej obronie silnie i długo cuchnącej cieczy

SKOWRONEK

Wygląd: upierzenie szarobrunatne, większy od wróbla

Występowanie: pola

Gniazda: na ziemi, pod grudką gleby, pod miedzą, w śladzie krowy lub konia, w wygrzebanym dołku

Pożywienie: owady i ich larwy, nasiona

Wędrówki: jesienią odlatują na południe Europy; wracają do Polski wczesną wiosną

Inne informacje: - zwiastun wiosny;

- melodyjny śpiew

SÓJKA

Wygląd: ptak wielkości gołębia o upierzeniu rdzawobrunatnym; na skrzydłach niebiesko czarno-białe "lusterka", ciemny, długi ogon, nastroszone piórka na czubku głowy

Występowanie: gęste lasy mieszane, rzadziej iglaste

Gniazda: na drzewach, na różnej wysokości

Pożywienie: owady, gryzonie, małe ptaki, żołędzie, inne owoce

Wędrówki: w Polsce licznie zimują osobniki z dalekiej północy

Inne informacje: - sójki nieświadomie "sadzą" drzewa, ponieważ jesienią chowają na zapas żołędzie, o których często zapominają;

- są też "leśnymi strażnikami", gdyż w razie najmniejszego zagrożenia natychmiast podnoszą alarm

KUKUŁKA

Wygląd: nieco większa od gołębia, upierzenie zazwyczaj szare, spód w białe pręgi Występowanie: tereny z wysokimi drzewami, brzegi lasów, parki, sady, lasy mieszane i liściaste

Gniazda: nie buduje

Pożywienie: owady, a głównie włochate gąsienice

Wędrówki: odlatują w sierpniu do Afryki; przylatują w kwietniu

Inne informacje: - jaja składa w gniazdach innych ptaków;

- kukanie jest śpiewem samca;

- jest pożytecznym ptakiem

- odżywia się gąsienicami włochatymi, które są wielkimi szkodnikami lasu

SIKORKA BOGATKA

Wygląd: największa z sikor; ma żółty brzuszek, przedzielony czarną pręgą i białe "policzki" w ciemnych obwódkach

Występowanie: ogrody, sady, parki, aleje śródpolne, lasy głównie liściaste

Gniazda: budki lęgowe, dziuple z wąskim wejściem, różne otwory

Pożywienie: owady, pająki, nasiona oleiste

Wędrówki: zimują w Polsce

Inne informacje: - jest wspaniałą gimnastyczką

- łatwo radzi sobie z pożywieniem zawieszonym na sznurku;

- jest ptakiem bardzo bystrym i błyskawicznie się uczy; znane były przypadki przekłuwania przez bogatkę dziobem aluminiowych kapsli na butelkach z mlekiem i wyjadania śmietany

SROKA

Wygląd: jest trochę mniejsza od wrony, o czarno-białym upierzeniu; ma krótkie skrzydła i bardzo długi ogon - mieniący się tęczowym połyskiem

Występowanie: pola, ogrody, wąwozy, parki

Gniazda: na wysokich drzewach, np. topoli, na wysokich żywopłotach

Pożywienie: owady, drobne zwierzęta, żaby, myszy, jaja ptasie, nasiona

Wędrówki: zimują w Polsce; część odlatuje na południe Europy; do nas przylatują goście z północy

Inne informacje: - nasze sroki tak, jak i wrony, odlatują na zimę na południe, a do nas przylatują sroki z północy

WRONA SIWA

Wygląd:jest trochę większa od gołębia; jej grzbiet i brzuch są popielate (szare), a głowa, skrzydła i ogon czarne

Występowanie: lasy, duże parki

Gniazda: na wysokich drzewach

Pożywienie: dżdżownice, pędraki i inne owady, ślimaki, ptasie jaja, pisklęta, nawet młode zajączki, myszy, ziarna zbóż

Wędrówki: nasze wrony odlatują na zimę na zachód lub południe Europy, do nas przylatują wrony z północy

Inne informacje: - jej głos to głośne krakanie, ale przy gnieździe potrafi wydawać ciche dźwięki

KRUK

Wygląd: największy ptak w rodzinie krukowatych (rozpiętość skrzydeł nawet do 120 cm) o czarnym upierzeniu; ma ciemny, potężny, mocny dziób, a pod nim "brodę" z dłuższych piór

Występowanie: lasy, góry, skaliste wybrzeża morskie

Gniazda: na drzewach, a w górach na skałach (buduje gniazda z patyków, wylepia ziemią, wyściela suchą trawą, mchem i sierścią)

Pożywienie: owady, gryzonie, ptaki i ich jaja, padlina

Wędrówki: nie odlatuje na zimę

Inne informacje:

- jest to jeden z najmądrzejszych ptaków;

- obecnie rzadko spotykany

---