fp-wyk6, UE Katowice FiR, finanse publiczne

04.11.2010

Wykład 6

Współczesny budżet datuje się na wiek XVII, kiedy parlament angielski wywalczył sobie prawo stanowienia o wydatkach publicznych. W toku rozwoju instytucji budżetu państwa parlamenty wcześniej wywalczyły prawo stanowienia o dochodach.

Zasadnicze przesłanki, mające wpływ na wykształcenie się budżetu państwa jako aktu prawnego:

W krajach o charakterze złożonym, jeżeli chodzi o podział terytorialny w ślad za wyodrębnieniem władz terytorialnych ma miejsce rozdzielenie tradycyjnego budżetu państwa na: budżet władz centralnych oraz budżety władz lokalnych.

budżet władz centralnych
budżety jednostek samorządu terytorialnego
Zasady budżetowe - to postulaty formułowane przez naukę pod adresem ustawodawstwa i praktyki, których przestrzeganie powinno zapewnić prawidłowe funkcjonowanie budżetu państwa.

Podejście pozytywne i podejście normatywne, literatura wyróżnia bardzo wiele bardzo różnych zasad.

Równowagi - określana jest złotą zasadą budżetową, jest to postulat dostosowania wydatków budżetowych do poziomu dochodów budżetowych, sformułowali ją klasycy przenosząc prawidłowości z finansów prywatnych na finanse publiczne. Ta prawidłowość współcześnie nie jest przestrzegana, bo wyklucza deficyty budżetowe. Nie ma, co do tej zasady całkowitej zgody. Deficyt jest złem koniecznym, więc konieczne jest jego ograniczanie. Zasada ta znajduje odzwierciedlenie w przepisach prawnych.
Powszechności - nazywana jest inaczej zasadą zupełności, jest to postulat ujmowania w budżecie państwa wszystkich dochodów, oraz wszystkich wydatków podmiotów gospodarujących publicznymi środkami finansowymi w ramach budżetu państwa. Rozpatrując tę zasadę należy wskazać na jej ujęcia:

Wąskie - tę zasadę respektują wyłącznie podmioty, które funkcjonują według zasady budżetowania brutto, która polega na tym, że w budżecie państwa są ujmowane wszystkie wydatki danego podmiotu, oraz do budżetu państwa odprowadzane są wszystkie dochody tego podmiotu.
Szersze - zasadę powszechności respektują:

Podmioty w/w
Podmioty funkcjonujące zgodnie z tzw. metodą netto polegającą na tym, że określone podmioty pokrywają wydatki z własnych dochodów (zatrzymują realizowane dochody), natomiast w budżecie państwa są ujęte wynikiem, co oznacza, że jeżeli dochody nie wystarczają na pokrycie wydatków, to otrzymują z budżetu państwa dotacje. Jeżeli dochody przewyższają wydatki, wówczas nadwyżka jest wpłacana do budżetu państwa.

Zasadę przejrzystości w większym stopniu respektuje wąskie ujęcie zasady powszechności.

Formalnej - postulat sporządzenia budżetu państwa w formie jednego aktu prawnego, w Polsce ten wymóg honoruje ustawa budżetowa.
Materialnej - postulat przeznaczania ogółu dochodów na ogół wydatków - postulat nie przypisywania konkretnych dochodów do konkretnych wydatków (zasada niefunduszowania)

Funduszowanie - określenie źródeł dochodów i wskazanie kierunków ich wydatkowania.
Walory niefunduszowania:

Szczegółowości - nazywana jest również zasadą specjalizacji, występuje w 3 aspektach:

Rodzajowym - to postulat sporządzenia budżetu państwa w sposób uporządkowany, z wyodrębnieniem określonych grup rodzajowych po stronie dochodów oraz wydatków budżetowych. Pogrupowanie powinno nie być ani zbyt ogólne ani zbyt szczegółowe. Oba podejścia nie czynią obrazu czytelnym.
Ilościowym - wydatkowanie środków w kwotach do wysokości określonej w budżecie państwa.
Czasowym - przewidziane w budżecie środki należy wydatkować w przewidzianych do tego terminach.