Antropogeneza- bada zmiany ewolucyjne, które doprowadziły do powstania człowieka
Elementy antropogenezy:
1. Bezpośrednie
2. Pośrednie dowody ewolucji dostarczają wyniki badań porównawczych z zakresu anatomii, embriologii, fizjologii, biogeografii, biochemii, genetyki.
genetyka i biochemia
-identyczny kod genetyczny (z tych samych aminokwasów...)
-identyczny skład chemiczny
-podobne zasady dziedziczenia cech
-podobnie zachodzące reakcje chemiczne
-zjawiska mutacji zachodzące w komórkach
dowody biogeografii
-rozmieszczenie organizmów jest związane ze strefami geograficznymi, który wpływa na zmiany w budowie i fizjologii
-na zmiany genetyczne wpływają izolacje (mechaniczne, geograficzne)
-na migracje wpływa mieszanie puli genowej w obrębie populacji
embriologia w rozwoju zarodkowym i płodowym każdy osobnik przechodzi podobne zmiany i wygląd jak jego wcześniejsi przodkowie
dowody z anatomii porównawczej
-podobny plan budowy (układów, narządów)
-atawizmy (cechy od przodków)
-narządy szczątkowe, resztki struktur dobrze rozwiniętych u przodków, nie spełniające żadnej ważnej funkcji (zęby mądrości)
-narządy analogiczne (nie mające wspólnego pochodzenia które na skutek wykonywania podobnych czynności upodobniły się do siebie cechami zewnętrznymi - skrzydło owada i skrzydło ptaka)
oraz homologiczne (mające wspólne pochodzenie jednakowy plan budowy choć spełniać mogą różne funkcje a przez to różnią się wyglądem - szyja myszy i żyrafy;
Dobór naturalny określany jest jako selekcja. Eliminuje z populacji osobniki o niepożądanych cechach, pozostawiając przy życiu osobniki najlepiej przystosowane. Prowadzenie selekcji przez człowieka nazywamy selekcją sztuczną. w populacji. Selekcja bezpośrednio działa na fenotypy, ale pośrednio wpływa na genotyp.
Wyróżnia się 3 typy selekcji :
1) kierunkowy - faworyzuje osobniki posiadające różną od średniej w populacji wartość cechy;
2) stabilizujący - faworyzuje osobniki posiadające średnią dla danej populacji wartość cechy;
3) rozrywający - jednocześnie faworyzuje osobniki o dwóch lub więcej wartościach cechy, różniących się od średniej populacji.
Specjacja - proces powstawania nowego gatunku.
- Wyróżnia się następujące rodzaje specjacji:
ze względu na tempo zachodzenia zmian ewolucyjnych: specjacja stopniowa i skokowa (nagła),
ze względu na liczbę powstałych gatunków: specjacja właściwa (radiacyjna) i filetyczna (stopniowe, całościowe przekształcanie się jednego gatunku w drugi),
ze względu na stosunki przestrzenne między izolowanymi populacjami: specjacja allopatryczna i sympatryczna.
Cechy wspólne ludzi i małp człekokształtnych:
-chwytne dłonie, 5 palców ( w tym kciuk), paznokcie
- taki sam układ zębów
-stadne życie
- genomy człowieka i szympansa składają się w co najmniej 95% z takiej samej informacji genetycznej.
- sekwencje aminokwasowe hemoglobiny ludzkiej i szympansa są identyczne
-wzrok skierowany do przodu
- białka osocza krwi nie różnią sie prawie wcale
-zredukowany, niechwytny ogon (lub jego brak)
-silny rozwój mózgu
Etapy antropogenezy- ogniwa prowadzące do powstania gatunku Homo sapiens
- Pojawienie się ok. 35 mln lat temu w Afryce przodków człowiekowatych - (Hominoidea). Cechowały ich chwytne kończyny i czworonożny sposób poruszania się. Ich przedstawiciele, zwani prokonsulami, żyjący 20 mln lat temu, mimo czworonożnego chodu mogli przybierać postawę dwunożną. Tworzyli grupy rodzinne.
- Wyodrębnienie się (ok. 10 mln lat temu) z prokonsuli driopiteków, od których ok. 6 mln lat temu oddzielają się formy prowadzące do człowiekowatych, czyli hominidów (Hominidea).
- Pierwsze hominidy cechował w pełni wykształcony dwunożny chód. Żyli na obszarach afrykańskiej sawanny i jako pierwsi świadomie wykorzystywali zasoby środowiska.
- Pojawienie się australopiteków (ok. 4 mln lat temu). Charakteryzowali się niskim wzrostem (do 1,5 m), małym mózgiem (ok. 500 cm3), mocnymi zębami, zdolnością wytwarzania pierwszych narzędzi. Pojawiają się u nich początki życia społecznego (wspólne polowanie, początki rodziny).
- Pierwszy przedstawiciel rodzaju Homo - Homo habilis (człowiek zręczny), pojawia się ok. 2,5 mln lat temu. Posiadał większy mózg (600-700 cm3). Wytwarzał narzędzia kamienne.
- Homo erectus (człowiek wyprostowany, pitekantrop) ok. 2 mln lat temu rozprzestrzenił się z Afryki i opanował Azję i Europę. Posiadał większy mózg (800-1100 cm3) i większy wzrost (ok. 1,7 m). Używał ognia i wytwarzał różnorodne narzędzia kamienne, zamieszkiwał jaskinie lub budował szałasy.
- Człowiek neandertalski pojawił się 200-400 tys. lat temu. Żył do ok. 30 tys. lat temu na terenie Afryki, Azji i Europy. Wyróżniał się dużą pojemnością czaszki (1200-1700 cm3), masywną budową, niskim czołem i silnie rozwiniętymi wałami nadoczodołowymi. Żył w grupach, zamieszkiwał jaskinie, wytwarzał różnorodne narzędzia kamienne, uprawiał myślistwo, grzebał zmarłych.
- Homo sapiens (człowiek rozumny) pojawił sięw Afryce Wschodniej równolegle z człowiekiem neandertalskim, ok. 200-150 tys. lat temu, skąd rozprzestrzenił się na inne kontynenty. Do Europy dotarł około 40 tys. lat temu. Pierwszym europejskim przedstawicielem Homo sapiens był człowiek z Cro-Magnon (kromaniończyk), który żył w epoce lodowej. Homo sapiens cechuje szczupła budowa ciała, szczątkowe owłosienie, wysokie czoło, brak wałów nadoczodołowych, wysunięty podbródek i duża pojemność mózgoczaszki (1200-1600 cm3), ponadto wysoki poziom inteligencji, rozwinięta mowa, silne więzi społeczne oraz społeczny podział pracy.
Specjacja - proces powstawania nowego gatunku.
- Wyróżnia się następujące rodzaje specjacji:
ze względu na tempo zachodzenia zmian ewolucyjnych: specjacja stopniowa i skokowa (nagła),
ze względu na liczbę powstałych gatunków: specjacja właściwa (radiacyjna) i filetyczna (stopniowe, całościowe przekształcanie się jednego gatunku w drugi),
ze względu na stosunki przestrzenne między izolowanymi populacjami: specjacja allopatryczna i sympatryczna.
4