Ojcowie i synowie w "Nad Niemnem".

Eliza Orzeszkowa kreuje Benedykta Korczyńskiego, ojca Witolda, na człowieka skupiającego cały swój wysiłek na utrzymaniu majątku. "Walka o Korczyn" zadłużony i obłożony kontrybucjami przez władze carskie, zmusiła go do bezpardonowych z zaściankiem Bohatyrowiczów. Tragizm sytuacj polega na tym, że swoje działania Benedykt traktuje również jako powinność patriotyczną. Konflikt Dworu i zaścianka rozwiązała jednak autorka pozytywnie dla obu stron. Zgodę poprzedza dramatyczna, ważna z punktu widzenia idei powieściowej rozmowa Benedykta z synem Witoldem. Witold, wyrastający w atmosferze pozytywistycznych ideałów, reprezentuje w "Nad Niemnem" "powracającą falę": powrót do młodzieńczych ideałów ojca. Kreacja tej postaci jest połączeniem cech organicznika-pozytywisty z niektórymi cechami działacza patriotycznego.

Drugą parę powieściowych ojców i synów tworzy nieżyjący Andrzej Korczyński i jego syn Zygmunt. Matka Zygmunta, Andrzejowa Korczyńska, dogmatycznie odnosząca się do ideałów męża przeżywa klęskę. Chcąc wychować syna na spadkobiercę idei ojca popełnia zasadnicze błędy, izolując go od spraw społecznych i mimo woli rozbudza w nim egoizm i kosmopolityzm. Przekonanie o wyższym (wodzowskim) przeznaczeniu, wynikające z jego własnego arystokratyzmu, prowadziło do pełnego zanegowania powstańczych ideałów ojca. Zygmunt znudzony krajem, stał się kosmopolitą i człowiekiem małego serca.

---