Radiologia- egz praktyczny - zebrane:

Pyt.teoretyczne:

1.Charakterystyka promieniowania rtg (przez co przenika, ile MeV):

Promieniowanie X lub promieniowanie rentgenowskie jest to fala elektromagnetyczna o długości w zakresie od 10 nanometrów do 100 pikometrów. Zakres promieniowania rentgenowskiego znajduje się pomiędzy ultrafioletem i promieniowaniem gamma.

Promieniowanie X jest promieniowaniem powodującym jonizację materii i z tego powodu może być groźne dla zdrowia i życia

Idea wytwarzania promieni RTG polega na nadaniu wolnym elektronom odpowiedniej energii kinetycznej w kierunku od katody do anody i zamianie jej na energię promieniowania rentgenowskiego w wyniku nagłego wyhamowania w miejscu które nazywamy ogniskiem lampy.

Promienie X należą do promieniowania jonizacyjnego, to znaczy wytwarzają jony materii wybijając z powłok atomowych elektrony.

2. Środki cieniujące (kontrastowe) w radiografii :

a/ POZYTYWNE: znacznie bardziej pochłaniają promieniowanie niż tkanki ciała; tworzą je:

• BAR i JOD (rozpuszczalne w wodzie-organiczne sole jodu; nierozpuszczalne- zawiesina siarczanu baru)

b/ NEGATYWNE: niski współczynnik pochłaniania promieni X; należą tu:

-> powietrze, tlen, podtlenek azotu, dwutlenek węgla i gazy szlachetne (obecnie stosowane rzadko, do badania ukł.tętniczego)

-> powietrze lub dwutlenek węgla wraz z cieniującym pozytywnie siarczanem baru SA szeroko stosowane do dwukontrastowego badania przewodu pokarmowego

* środki nierozpuszczalne w wodzie: a/siarczan baru=baryt -> stosowany do badania p.p.w postaci zawiesiny; nie wchłaniany z p.p., całkowicie bezpieczny dla pacjenta; przedostanie się barytu poza p.p, gdy perforacja- może stymulować rozwój zrostów i ziarniniaków. b/olejowe środki cieniujące

* środki rozpuszczalne w wodzie: a/hepatotropowe-> po podaniu p.o lub i.v wydzielane do żółci, obecnie rzadko stos. b/urotropowe -> po podaniu śródnaczyniowo wykorzystywane do urografii, angiografii i TK; wydalane przez nerki. Podane bezpośrednio-wykorzystywane w ureteropielografii, pielografii zstępującej, cystografii, histerosalpingografii, fistulografii, cholangiopankreatografii wstecznej i cholangiografii przez skórnej, radikulografii i mielografii; ich budowa oparta jest na strukturze pierścienia benzenowego połączonego z cząsteczkami jodu; wszystkie są rozpuszczalne w wodzie. Lepiej tolerowane są bezjonowe środki niskoosmolarne

3. Ochrona pracowników przed promieniowaniem.

Ochrona personelu:

• a) metody fizyczne

( osłony: stałe-> ściany, stropy, drzwi pracowni; ruchome->parawany, ekrany; osobiste->fartuchy, rekawice z gumy ołowiowej)

• b) kontrola dawek indywidualnych:

• Dawkomierze do monitorowania promieniowania: kieszonkowe komory jonizacyjne; plakietki z kliszą; plakietki dozymetryczne wykorzystujące fluorescencję

• Dawkomierz powinien być noszony na piersiach, w pobliżu obojczyka, na zewnątrz fartucha ochronnego-> umiejscowienie takie pozwala na pomiar dawki dla tarczycy i soczewki oka.

• c) kontrola dozymetryczna środowiska pracy -> pomiar mocy dawki i pomiar stężenia aktywności powietrza i powierzchniowej gęstości skażeń promieniotwórczych

• d) kontrola lekarska -> wstępne i okresowe badania lekarskie

4. Ochrona pacjenta przed promieniowaniem

Ochrona pacjenta:

• a) metody fizyczne ( wspólne dla pacjenta i personelu )

• -> w aparacie rtg: przesłony głębinowe, filtry, kratki przeciwrozproszeniowe, uciskadła

• -> osłony na gonady dla pacjentów w wieku rozrodczym

• b) racjonalne wykorzystanie badań

• ( szczególna ochrona dzieci, reguła 10 dni, rozsądnie zlecać i dokładnie pisać skierowania, żeby naświetlać tylko to co trzeba, np. dany odcinek kręgosłupa )

5. Wrażliwość tkanek na promienie rtg:

• 1. Tkanki promienioczułe - o dużej aktywności podziałowej ( szpik, gonady, gruczoł tarczowy, gruczoł sutkowy )

• 2. Tkanki promieniooporne - o małej aktywności podziałowej ( tkanka kostna, tkanka nerwowa )

6. Oddziaływanie (wpływ) promieniowania rtg z tkankami:

Oddziaływanie promieniowania z materią - np. tkankami pacjenta - zachodzi na 4 sposoby:

1. całkowite rozproszenie bez straty energii

2. pochłonięcie ze stratą całej energii ( zjawisko fotoelektryczne )

3. rozproszenie z częściową stratą energii ( zj. Comptona )

4. przejście bez zmiany

W diagnostyce znaczenie mają zj. fotoelektryczne i zj. Comptona:

Zjawisko fotoelektryczne:

Właśnie dzięki temu zjawisku powstaje obraz rtg, ponieważ częstość takich oddziaływań jest różna dla różnych tkanek - zależy od ich składu pierwiastkowego, gęstości i wymiarów - zmienność absorpcji z tym związana skutkuje różnicami kontrastu na zdjęciu.

Uwolniony fotoelektron przechodzi do tkanek i wybija kolejne elektrony, powodując jonizację tkanek - ten efekt jest odpowiedzialny za większość niekorzystnych skutków napromieniowania organizmu.

Natomiast atom odzyskuje stabilność przez przyłączenie wolnego elektronu i powraca do stanu obojętnego.

Zjawisko Comptona:

Nie dostarcza informacji diagnostycznych - zjawisko zachodzi w ten sam sposób w różnych strukturach tkankowych i nie daje różnic kontrastu w obrazie rtg.

Rozproszony foton zachowuje część energii i podlega dalszym oddziaływaniom w tkance:

- może ulegać kolejnym zderzeniom Comptona,

- ulegać zderzeniom fotoelektrycznym,

- uciekać poza ciało pacjenta, powodując dalszą jonizację powietrza w gabinecie

Wybity elektron comptonowski także ulega dalszym oddziaływaniom w tkance.

Atom odzyskuje stabilność przez przyłączenie wolnego elektronu i powraca do stanu obojętnego

7. Budowa lampy rentgenowskiej:

Lampa rentgenowska składa się:
· Ujemnie naładowanej katody (zbudowanej z cienkiego spiralnie skręconego drutu wolframowego; rozgrzanie włókna wolframowego do temp.2200stopni C powoduje zjawisko termoemisji elektronów)
· Antykatody wolframowej, która znajduje się w dodatniej anodzie (zbudowana z bloku miedzianego)
· Szklanej bańki próżniowej lub szklano-metalowej.

• Termoemisja elektronów - wolne elektrony wytwarzane są w lampie przez spiralnie skręcony drut wolframowy rozgrzany do temperatury 2200°C.

8. Metody pomiaru dawek promieniowania u pracowników radiologii:

• Dawkomierze do monitorowania promieniowania: kieszonkowe komory jonizacyjne; plakietki z kliszą; plakietki dozymetryczne wykorzystujące fluorescencję

• Dawkomierz powinien być noszony na piersiach, w pobliżu obojczyka, na zewnątrz fartucha ochronnego-> umiejscowienie takie pozwala na pomiar dawki dla tarczycy i soczewki oka.

9. Badanie rtg z kontrastem przewodu pokarmowego:

-> Metoda jednokontrastowa: chory na czczo; podajemy 30-50 ml zawiesiny siarczanu baru p.o. pod kontrolą monitora telewizji rentgenowskiej. Prześwietlenie dostarcza informacji o zaburzeniach czynności p.p., służy monitorowaniu przebiegu badania i doborowi najkorzystniejszych rzutów zdjęciowych. Zdjęcia wykonujemy w czasie przechodzenia barytu przez przełyk, w fazie głębokiego wdechu, oraz po jego przejściu do żołądka. Pacjent badany jest w pozycji stojącej, oraz leżącej na plecach i brzuchu, a także w pozycji niskiego skłonu. Badanie przełyku, żołądka i dwunastnicy odbywa się jednocześnie; całkowite wypełnienie żołądka uzyskuje się po podaniu pacjentowi w pozycji stojącej dalszych 200 ml środka cieniującego. Błonę śluzową dwunastnicy można uwidocznić za pomocą dozowanego ucisku lub w metodzie podwójnego kontrastu.

-> Metoda dwukontrastowa: skuteczniejsza; metoda z wyboru; przeprowadzana z zastosowaniem zawiesiny siarczanu baru o dużej gęstości i małej lepkości jako dodatniego środka cieniującego, oraz dwutlenku węgla-jako ujemnego środka cieniującego. Przeprowadza się w pozycji leżącej

-> w diagnostyce jelita cienkiego- stosuje się w badaniu dwukontrastowym wlew jelitowy- za pomocą zgłębnika wprowadzonego do dwunastnicy; Wlew prowadzony w sposób ciągły-powoduje maksymalne rozszerzenie światła jelita, ułatwia badanie z uciskiem poszczególnych pętli i wykrycie nawet nieznacznego zwężenia. P/WSK->całkowita niedrożność jelit oraz podejrzenie perforacji. 2dni przed badaniem dieta ubogo resztkowa, dzień przed badaniem płyny, a 30min przed-podajemy tetrakainę; znieczulamy gardło za pomocą lidokainy. Pacjent najpierw siedzi, a gdy zgłębnik dojdzie do odźwiernika kładziemy pacjenta na lewym boku. Do wlewu stosujemy rozcieńczona zawiesinę Micropaque lub nierozcieńczoną z 0,5% roztworem metylocelulozy. Po wprowadzeniu usuwamy zgłębnik, zasysając płyn z żołądka-by zapobiec aspiracji do oskrzeli. Nastepnie dokumentujemy zdjęciami obraz poszczególnych pętli jelita stosując dozowany ucisk. Po badaniu nie podawać przez 5 godzin płynów i pokarmów. DN: rzadko- aspiracja do oskrzeli, przedziurawienie dwunastnicy zgłębnikiem, wymioty, biegunka.

-> w diagnostyce jelita grubego: badanie dwukontrastowe (jednokontrastowe tylko gdy są p/wsk do dwukontrastowego, a gdy: niedrożność, trudności techniczne, głęboka biopsja przed 40dniami, ostre zmiany zapalne-megacolon toxicum, perforacja-> USG i TK); Przygotowanie chorego-> należy oczyścić jelito: 1.dnia dieta bezresztkowa, 2.dnia-płyny i tabletka bisakodylu, 3.dnia 1 h przed badaniem lewatywa. Technika badania: przygotowujemy pojemnik z zawiesiną barytową, który dodatkowo wypełniamy powietrzem lub dwutlenkiem węgla. Chory leży na lewym boku. Wprowadzamy kankę do odbytnicy. Chory następnie kładzie się na brzuchu. Wprowadzamy najpierw gaz,by rozszerzyć jelito, a następnie zawiesinę, wypełniając odbytnicę i okrężnicę esowata->dokumentację tych odcinków przeprowadzamy przed wypełnieniem całej okrężnicy, by uniknąć nakładania się obrazów. Potem ponownie wprowadzamy zawiesinę aż dotrze ona do prawego zgięcia okrężnicy. W czasie wprowadzania obracamy chorego z pleców na lewy bok, potem na brzuch, bok prawy i znów na plecy. Powtarzamy obroty zgodnie ze wskazówkami zegara. Po pokryciu błony śluz.opróżniamy jelito. Dokumentację prowadzić możemy promieniem poziomym i pionowym.

10. Zasada subtrakcji w radiografii:

Subtrakcja polega na odejmowaniu obrazów. Jeśli mamy do dyspozycji pozytyw przeglądowego zdjęcia czaszki oraz negatyw tego samego obszaru anatomicznego po wypełnieniu tętnic szyjnych środkiem cieniującym, to nałożenie tych obrazów na siebie powoduje wyeliminowanie cieni części kostnych i lepsze uwidocznienie naczyń. W pierwszej fazie badania, po ustaleniu odpowiedniej pozycji chorego, a przed podaniem środka cieniującego wykonuje się obraz wzorcowy, a następnie rejestruje ten sam obszar anatomiczny po wypełnieniu naczyń środkiem cieniującym. Proces subtrakcji odbywa się tak szybko, że na ekranie monitora otrzymujemy wynik badania w czasie rzeczywistym.

Przedstawiona technika ze względu na wysoką zdolność rozdzielczą kontrastową, czyli możliwość rejestrowania minimalnych różnic w pochłanianiu promieniowania po podaniu środka cieniującego, pozwala zmniejszyć inwazyjność badań naczyniowych.

11. Na czym polega tomografia sekwencyjna, spiralna i wielorzędowa

• TK- wykorzystuje źródło promieniowania X-lampę rentgenowską

• Obrazy generowane są za pomocą lampy RTG wirującej wokół pacjenta

• Rejestracja stopnia pochłaniania promieniowania następuje przy użyciu detektorów umiejscowionych po przeciwnej stronie pierścienia (gantry); uzyskane dane zostaja poddane analizie matematycznej-rekonstrukcji tomograficznej

• Obecnie w uzyciu są tomografy 3 i 4 generacji

• Obecnie istnieją 3 systemy TK:

• Tradycyjny (sekwencyjny) -> stół z pacjentem jest przesuwany skokami, umożliwiając zobrazowanie kolejno po sobie następujących, wybranych przekrojów ciała; między ekspozycjami pacjent swobodnie oddycha

• Spiralny -> z ciągłą rotacją lampy i automatycznym, stałym przesuwem stołu; badania odbywaja się w fazie bezdechu; ZALETY: znaczne skrócenie czasu badania, większe możliwości przetwarzania obrazu-np.prezentacja 3-wymiarowa, możliwość badania tętnic i żył w okresie największego stężenia środka cieniującego we krwi

• Wielorzędowa-> na obwodzie okola zamiast 1 szeregu, detektory są usytuowane 4-16 równoległych do siebie rzędach. Pozwala to w czasie jednego obrotu lampy uzyskać odpowiednio od 4 do 16 przekrojów ciała. Dzięki temu nastepuje skrócenie czasu zbierania danych i powiększenia bloku tkankowego, jaki można zbadać w czasie zatrzymania oddechu. Wielorzędowa TK dostarcza ogromnej ilości danych cyfrowych-w czasie jednego badania wykonuje się do 800 przekrojów ciała. Znajduje szczególne zastosowanie w badaniach układu naczyniowego, w tym serca i tętnic wieńcowych

12. Oddziaływanie ultradźwięków na tkanki:

• Ultradźwięki umożliwiają uwidocznienie powierzchni granicznych narządów i tkanek miękkich, bez użycia środków cieniujących, nieinwazyjnie

• Oparte na technice impulsowo-echowej

• Fala ultradźwiekowa o natężeniu nieszkodliwym dla pacjenta i badającego jest przekazywana wgłąb ciała za pomocą przetwornika piezoelektrycznego

• Nadajnik pobudza przetwornik do krótkotrwałej tłumionej oscylacji

• Jeśli to mechaniczne drganie napotka na swej drodze: granicę między narzadami, nieciągłość w tkance, jamy wypełnione płynem, zwapnienia, pęcherzyki powietrza albo ciała obce- to część energii zostaje odbita a pozostała przechodzi dalej

• Ten sam przetwornik odpowiada teraz za mechaniczne drganie fali odbitego echa wytwarzaniem odpowiedniego sygnału elektrycznego, który to wyświetlany jest jako sygnał luminancji na ekranie kineskopu.

• W tkankach miękkich ultradźwięki rozchodzą się w postaci fal podłużnych; w kościach fali podłużnej towarzyszą też fale poprzeczne

• Przy przejściu z jednego ośrodka do drugiego zmienia się tylko długość fali

• Oddziaływanie ultradźwięków z tkankami:

• Odbicie (przestrzenie wypełnione gazem-jelita, płuca uniemożliwiają uwidocznienie tkanek leżących za nimi; konieczność stosowania środków sprzęgających w postaci żelu-by zapobiec odbiciu fali przez powietrze w skórze pacjenta; znaczna część energii ulega odbiciu na granicy tk.miękkiej i kostnej->za żebrami, złogami występuje tzw.cień akustyczny!)

• Załamanie (nie stanowi duzego problemu w USG)

• Rozproszenie (odgrywa istotna rolę w rozróżnianiu narzadów i tkanek na obrazach sonograficznych)

• Absorpcja i tłumienie fali (absorpcja zależna jest od stężenia białek w tkankach)

13. Na czym polega DSA (cyfrowa angiografia subtrakcyjna)->patrz pyt.10 oraz:

W cyfrowych aparatach subtrakcyjnych sygnał analogowy ze wzmacniacza TV przetwarzany jest na postać cyfrową przez przetworniki analogowo-cyfrowe, a dalsza jego obróbka odbywa się komputerowo. Polega ona najczęściej na subtrakcji ( różnicowaniu czasowym ) obrazów przed i po donaczyniowym podaniu środka kontrastującego - stąd popularna nazwa tych aparatów „angiograf subtrakcyjny”, a metody - DSA ( Digital Subtraction Angiography ). Obraz sprzed podania kontrastu jest odejmowany od obrazu fazy kontrastowej badania, co usuwa nienaczyniowe struktury cieniodajne - głównie kości. Ograniczeniem tej techniki jest podatność na artefakty ruchowe. Nawet nieznaczny ruch w czasie pomiędzy dwoma akwizycjami wywołuje wzrost poziomu szumu w obrazie wynikowym. Metoda "pixel shifting" używana jest do wtórnej poprawy jakości - jeden z obrazów przesuwany jest w przestrzeni w stosunku do drugiego. Najnowsze konstrukcje tworzą modele 3D naczyń.

14. Środki kontrastowe (cieniujące) w MR (podział, przykłady, na co wpływają, czy często używane i czy są bezpieczniejsze od innych):

-> używane są związki zawierające niesparowane elektrony, o małym miejscowym polu magnetycznym, powodującym skrócenie czasów relaksacji T1 i T2 protonów otoczenia

-> tkanka kumulująca środek cieniujący w zależności od stosowanej sekwencji pomiarowej może wykazywać hiperintensywność sygnału (obrazy T1-zależne) lub jego hipointensywność (obrazy T2-zależne)

-> na podstawie właściwości magnetycznych stosowane środki cieniujące dzieli się na : pozytywne i negatywne:

• POZYTYWNE: paramagnetyki skracające czas relaksacji T1, zbudowane w oparciu o związki gadolinu, manganu, dysprozu i żelaza. Spośród nich wyróżnia się:

a/ zewnątrzkomórkowe: drobnocząsteczkowe (których obszarem biodystrybucji jest przestrzeń wewnątrznaczyniowa i zewnątrzkomórkowa, np.Gd-DTPA, Gd-DOTA) oraz wielkocząsteczkowe-służące do oceny przepływu tkankowego (albumina Gd-DTPA, liposomy znaczone paramagnetykami)

b/ wewnątrzkomórkowe lub związane z komórkami: o powinowactwie do:

- hepatocytów

- tkanki guza

- nadnercza

- układu siateczkowo-śródbłonkoweg (liposomy znaczone paramagnetykami)

c/ służące do badania przewodu pokarmowego:

- rozpuszczalne w wodzie (np.Gd-DTPA)

- nierozpuszczalne w wodzie (oleje roślinne, tłuszcze)

-> obecnie zazwyczaj wykorzystuje się paramagnetyki, których podstawowym składnikiem jest gadolin (preparaty: Magnevist, Dotarem, Omniscan, Optimark, Gadovist)->

- to substancje dobrze rozp.w wodzie, wchłaniane z ukł.krążenia i p.p.do przestrzeni międzykomórkowych i szybko wydalane przez nerki

- zazwyczaj podawane dożylnie

- mało objawów ubocznych (ból głowy i uczucie gorąca u 1-2% os., reakcje anafilaktoidalne u 0,01%)

- wzmocnienie po ich podaniu jest wykorzystywane w diagnostyce chorób OUN, ukł.mm-stawowego, serca, wątroby, nerek, nadnerczy, narzadu rodnego -> dotyczy to zwłaszcza rozpoznawania guzów, zmian zapalnych lub niedokrwienia

-> w rozpoznawaniu i różnicowaniu zmian ogniskowych watroby stosowany też paramagnetyk oparty na związku analogu witaminy B6 i manganu, skracajacy czas T1 -> MnDPDP (Teslascan) -następuje wzmocnienie zdrowego miąższu watroby

• NEGATYWNE: skracają czas relaksacji T2, osłabiają intensywność sygnału w tkance wzmocnionej preparatem-> jej obraz jest ciemniejszy od tkanki bez wzmocnienia

-> należą tu: superparamagnetyki i ferromagnetyki (te maja większa cząstkę)

-> efekt najlepiej widoczny w sekwencji gradient-echo

-> zewnątrzkomórkowe: drobno- i wielkocząsteczkowe

-> wewnątrzkomórkowe lub związane z komórkami: o powinowactwie do:

- hepatocytów

- ukł.siateczkowo-śródbłonkowego

- węzłów chłonnych

- antygenów

-> służące do badania p.p.: rozp.w wodzie (związek tlenku żelaza-Ferristine) oraz nierozp.w wodzie (sole lantanowe)

-> przykładem superparamagnetyka jest magnetyt - Fe3O4 -> podawany p.o lub i.v, wychwyt swoisty prze kom.ukł.siateczk-śródbłonkowego-zwłaszcza kom.Kuppfera-> fagocytoza-> zastosowanie w diagnostyce topograficznej i morfologicznej zmian ogniskowych wątroby

-> element składowy pozytywnych i negatywnych środków cieniujących- dysproz- używany jest w diagnostyce niedokrwienia serca i mózgu.

15. Bezpieczeństwo w MR:

-> potencjalne zagrożenie związane jest z oddziaływaniem pola magnetycznego nie tyle na organizm, co na wrażliwe na pole magnetyczne przedmioty znajdujące się w otoczeniu lub w ciele człowieka-> tak więc bezwzględne p/wsk do badania MR stanowią: rozrusznik serca, ferromagnetyczny klips naczyniowy na tętnicach mózgowych lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie, odłamek metalowy w oku lub w okolicy narządów ważnych dla życia; nieusuwalny neurostymulator oraz metalowy lub elektroniczny implant uszny,a także zaszyte pod skórą miniaturowe aparaty uszne -> wówczas MR może doprowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń groźnych dla życia, uszkodzenia ucha wewnętrznego, a także do uszkodzeń samych urządzeń

16. Angiografia- podstawy metody i powikłania:

-> to inwazyjne badanie diagnostyczne naczyń; polega na podaniu do naczynia środka kontrastującego, a następnie obserwacji tego naczynia w czasie fluoroskopii (prześwietlania) i uwidocznieniu na zdjęciu rentgenowskim. Stopień zaczernienia naczynia na zdjęciu pozwala ocenić jego przebieg, a także światło (przekrój wnętrza naczynia).

-> arteriografia- badanie tętnic

-> flebografia - badanie żył

-> wskazania:

1. diagnostyka pierwotnej patologii naczyniowej (zwężenia, niedrożności, zaburzenia naczynioruchowe, tętniaki, malformacje, przetoki tętniczo-żylne)

2. diagnostyka i lokalizacja dobrze unaczynionych guzów

3. ocena przedoperacyjna anatomii naczyniowej (przed przeszczepami narządowymi, rekonstrukcjami naczyniowymi, resekcjami zmian nowotworowych)

4. ocena i leczenie powikłań naczyniowych chorobowych i pooperacyjnych

5. wykonanie zabiegów wewnątrznaczyniowych (trombolizy, angioplastyki, rekanalizacji, stentowania, embolizacji)

-> p/wsk:

1. bezwzględne-> ciężki stan chorego

2. względne-> świeży zawał serca, zaburzenia rytmu, zaburzenia elektrolitowe, uczulenie na sśrodki cieniujące, niewydolność nerek, koagulopatie, ciąża, kontrast w jelitach po badaniu p.p., trudności w utrzymaniu pozycji leżącej z przyczyn niewód.krążeniowo-oddechowej

-> przed wykonaniem angiografii- aktualne wyniki badań lab.-mocznik, kreatynina, elektrolity, APTT, wsk.protrombinowy, Hct, Hb oraz grupa krwi!

-> techniki dostępu donaczyniowego: nakłucie metoda Seldingera (t.udowej, pachowej, promieniowej, szyjnej wspólnej, żyły udowej i innych żył obwodowych); bezpośrednie przezlędźwiowe nakłucie aorty brzusznej metodą Dos Santosa; nakłucie po chirurgicznym odsłonięciu tętnicy obwodowej lub żyły

-> Etapy angiografii: nakłucie tetnicy-> wprowadzenie prowadnika-> wymiana igły na zastawkę-> wprowadzenie cewnika diagnostycznego-> podanie kontrastu-> Ew.angioplastyka-> Ew. implantacja stentu

-> POWIKŁANIA: 1/w miejscu wkłucia- krwiak, niedrożność tętnicy spowodowana zakrzepicą lub rozwarstwieniem ściany, tętniak rzekomy, przetoka TT-żż; 2/spowodowane wprowadzeniem prowadnika lub manipulacjami cewnika w naczyniu; 3/ogólne-związane z podaniem kontrastu

Obecnie coraz rzadziej stosowana jako badanie diagnostyczne - wypierana jest przez ultrasonografię dopplerowską, angiografię rezonansu magnetycznego (angio-MR) oraz tomografię komputerową (angio-CT).

Angiografia jest podstawą obrazowania w angioplastyce i radiologii zabiegowej.

Obecnie w medycynie stosuje się cyfrową angiografię subtrakcyjną (ang. digital subtraction angiography, DSA), która pozwala uzyskać dokładniejszy obraz naczyń przy użyciu znacznie mniejszej ilości środków kontrastowych i dawek promieniowania.

17. Flebografia - podstawy metody (jak się ja wykonuje, skąd wiadomo czy to flebo czy arteriografia, czy bezpieczna, czy pacjent musi być na czczo i dlaczego) oraz powikłania + jaka technika pozwala nam również ocenić funkcję żył:

- uwidocznienie w obrazie rtg naczyń żylnych po dożylnym podaniu środka cieniującego

- ocena: zwężeń i niedrożności, dróg krążenia obocznego, obecności skrzeplin, wydolności zastawek żylnych, malformacji ukł.żylnego

- z podania środka cieniującego do ż.obwodowej lub w sposób celowany-przez cewnik wpr.przez żyłę udową do badanego naczynia (kawografia, flebografia żyły jądrowej)

- wskazania do flebografii kk.dolnych: 1/zespół pozakrzepowy; 2/zakrzepica żył głębokich; 3/obrzęk k.dolnej lub owrzodzenie goleni niejasnego pochodzenia; 4/wady wrodzone ukł.żylnego; 5/niewydolność zastawek żylnych(FLEBOGRAFIA ZSTĘPUJĄCA)

- wskazania do flebografii kk.górnych: 1/zakrzepowe zapalenie żyły pachowej i podobojczykowej; 2/ocena drogi odpływu w dysfunkcji przetoki TT-żż do dializ; 3/zwężenia i niedrożności żył o innej etiologii,np.po wkłuciu centralnym; 4/zespół żyły głównej górnej

- inne metody badania żył: USG-Doppler, angio-TK, angio-MR

18. Urografia- o metodzie (co to za badanie, technika, wskazania, sposób przygotowania pacjenta- że na czczo itp., czy obecnie ma jakieś zastosowanie-ma)

• to badanie radiologiczne mające na celu uwidocznienie nerek i dróg moczowych oraz ocenę czynności nerek.

• Przygotowanie pacjenta do badania-> na czczo (bo gazy jelitowe i masy kałowe rzutując się na UM utrudniają interpretację badania)

• p/wsk bezwzględne: wole toksyczne, szpiczak mnogi, ciężkie uszkodzenie wątroby, uczulenie na środek cieniujący

• kontrast i.v, wydalany przez nerki w 95-98% droga filtracji kłębuszkowej i nie podlegający wchłanianiu zwrotnemu; stężenia 30,60 i 76%

• wskazania: uropatia zaporowa niezależnie od przyczyny, nadciśnienie tętnicze, krwiomocz

Algorytmy diagnostyczne:

1. Kamica żółciowa

• USG (stwierdzenie w świetle pęcherzyka echogenicznych tworów z cieniem akustycznym, przemieszczajacych się w czasie ucisku i przy zmianie pozycji pacjenta),

• a gdy nie ma pewności, są jakieś nacieczenia dróg żółciowych- TK

2. Kamica nerkowa

• zdjecie przeglądowe j.brzusznej(-ale nie uwidacznia wszystkich kamieni ,np.z kwasu moczowego);

• urografia(-kamienie niecieniujące na rtg powodują tu powstanie ubytku w zakontraktowanych drogach moczowych)

• USG (kamienie widoczne jako silnie echogeniczne ogniska, za którymi występuje cień akustyczny; wykonuje się przez wypełniony moczem pęcherz; USG jest najlepsza metoda w ocenie wodonercza)

• TK-bez kontrastu i.v (najwyższa czułość w rozpoznawaniu kamicy moczowodowej)

3. Rozedma płuc

• RTG PA+boczne (klatka w ustawieniu wdechowym, żebra poziomy przebieg, szerokie międzyżebrza, przepona płaska i nisko ustawiona z małą ruchomością oddechową, kąty przeponowo-żebrowe zbliżone do kata prostego, podczas skopii nadmierna przejrzystość pól płucnych, redukcja rysunku naczyniowego na obwodzie płuc; a w zdj.bocznym-szeroka i nadmiernie jasna przestrzeń między mostkiem a śródpiersiem)

• HRCT (-bo w normalnym oknie płucnym w CT nie widać w rozedmie zmian; najbardziej czuła w rozp.wczesnych zmian)

4. Ciało obce w drogach oddechowych

• RTG (widoczne są przedmioty pochłaniające promienie- metalowe, guziki, pinezki, monety; o innych przedmiotach możemy wnioskować po objawach pośrednich-rozedmie wentylowej lub niedodmie odcinka płuca zaopatrywanego przez niedrożne oskrzele)

• RTG w fazie wdechu i wydechu gdy częściowa niedrożność oskrzela (przeszkoda działa jak wentyl przy wydechu)

• TK

5. Zakażenia (zapalenia) dróg oddechowych

• RTG

• Badanie krwi i posiew wydzieliny

• Bronchoskopia

• TK

6. Obrzęk płuc

• RTG klatki

• EKG

• Echo serca

• Badanie krwi

• Gazometria tętnicza

7. Niedrożność przewodu pokarmowego

• RTG przeglądowe j.brzusznej poziomą wiązka promieni na stojąco i leżąco na plecach i bokach (na stojąco-widać rozdęcie pętli i tworzenie poziomów płynów)

• USG (guz jelita)

• TK

8. Choroba wrzodowa

• endoskopia

• zdjęcie przeglądowe j.brzusznej i prześwietlenie-czyli skopia z kontrastem;

• jakby wyszedł rak żołądka w pobranym wycinku, zrobić jeszcze TK żeby ocenić czy nie nacieka)

• Krwawienie z p.p-> badanie endoskopowe z możliwością koagulacji miejsca krwawienia; RTG(rozpoznanie niszy wrzodowej w czasie badania to bezsporny dowód w określeniu miejsca krwawienia); w ostrym masywnym krwawieniu-wybiórcza angiografia tętnic żołądka i dwunastnicy

9. Zapalenie wyrostka robaczkowego

• USG (rozpoznanie ostrego zapalenia i powikłań-naciek, ropień)

• RTG

• TK

• Badanie przedmiotowe i krwi!

• lepiej wyciąć nawet zdrowy przy wątpliwościach

10. Zakrzepowe zapalenie żył

• USG

• Flebografia kk.dolnych

11. Chromanie przestankowe (-> Chromanie przestankowe jest wysiłkowym, niedokrwiennym bólem kończyny dolnej, tak silnym, że zmusza chorego do zatrzymania się. Bólem, który w spoczynku ustępuje w ciągu 10 minut. Spowodowany jest on niedrożnością lub zwężeniem tętnicy i występuje najczęściej w przypadku miażdżycy zarostowej. Ból ma charakter powtarzalny, tzn. wywołuje go określony, zawsze taki sam wysiłek. Chorzy z chromaniem przestankowym mają prawidłowy napływ krwi do mięśni szkieletowych w spoczynku, jest on jednak zbyt mały przy wysiłku, gdy zapotrzebowanie tlenowe mięśni wzrasta.)

Diagnostyka:

• pomiar ciśnienia w tętnicach na poziomie kostek,

• pomiar segmentarnych ciśnień skurczowych,

• pletyzmografia segmentalna,

• USG-duplex Doppler,

• angio-CT,

• angio-MR,

• a w przypadku zmian- angiografia, która umożliwia interwencję zabiegową

12. OZT

• USG,

• RTG żeby wykluczyć np.niedrożność czy perforację

• TK- by ocenić występowanie i rozległość martwicy, do oceny powikłań i zaawansowania stanu

13. PZT

• USG j.brzusznej dwa razy,

• RTG (- zwapnienia),

• TK (- torbiele, ropnie, poszerzenie przewodu trzustkowego, zwapnienia)

• Pankreatocholangiografia wsteczna

• Pankreatografia MR

14. Dyskopatia lędźwiowo-krzyżowa i szyjna (- czyli zmiany zwyrodnieniowe krążka międzykręgowego)

• RTG przegladowe odpowiedniego odcinka kręgosłupa (ocena zmian zwyrodnieniowych trzonów kręgów, zwężenia przestrzeni międzykręgowej, wykazanie skrzywienia kręgosłupa, kręgozmyka)

• TK (znakomicie obrazuje struktury kostne-istotne w zwyrodnieniowym zwężeniu kanału; powinno być wykonane w przypadku odc.lędźw.-krzyż.na minimum 3 poziomach: L3-L4,L4-L5 i L5-S1, warstwami równoległymi do przestrzeni międzykręgowych)

• MR- w przypadku odc.szyjnego i piersiowego lepsze od TK bo pozwala ocenić ucisk rdzenia kręgowego i wtórnych zmian w rdzeniu-czyli mielopatii zwyrodnieniowej; zaletą MR jest bezpośrednie zobrazowanie całego odc.lędźw-krzyż.w przekrojach strzałkowych oraz możliwość łatwego rozpoznania zwyrodnienia krążka, na podstawie osłabienia jego sygnału w obrazach T2 zależnych

15. Uraz stawu kolanowego

• RTG najpierw

• MR- w drugiej kolejności (ze względu na najwyższą częstość urazów części miękkich stawu-więzadeł krzyżowych czy łąkotki, wykazuje zerwanie więzadeł, uszkodzenie torebki stawowej, stłuczenie, torbiele, płyn w jamie stawu

• Można wspomnieć o USG i CT

16. Zapalenie kości

• RTG-najpierw (ale w ostrym zapaleniu może być bz.)

• TK jeśli chcemy zobaczyć rozległość zapalenia,

• MR żeby zobaczyć chrząstki,

• na koniec USG

• Ew.badanie izotopowe

17. TIA - przemijający atak niedokrwienia mózgu

• TK głowy-pozwala wykluczyć krwawienie do układu nerwowego, uwidoczni ewentualne ślady po przebytych udarach i pomoże wykluczyć inne przyczyny objawów neurologicznych, jak na przykład guzy mózgu;

• USG-Doppler tętnic domózgowych;

• angio-CT;

• angiografia jeśli ma być zabieg

18. Udar mózgu

• TK

• MR

19. Zakażenia układu moczowego, zapalenia nerek

• Urografia

• USG

• TK

Strona1

---