Rola handlu zagranicznego w gospodarce

3 zasadnicze płaszczyzny tego oddziaływania

1. Wpływ na zmianę struktury dochodu narodowego

• gospodarka zamknięta, krótki okres- niewielkie możliwości zmiany struktury dochodu narodowego; czynnikiem organizującym możliwości zarówno w dziedzinie konsumpcji jak i inwestycji jest wielkość funduszy oraz możliwości produkcyjne gospodarki

• gospodarka otwarta: import niezbędny- przywóz z zagranicy surowców mineralnych i rolniczych niemożliwych do wytworzenia ze względu na warunki naturalne danego kraju istotnie wzbogaca strukturę podzielonego DN; import surowców nie wytwarzanych w danym kraju ma duże znaczenie dla krajów małych i średnich- ubogie w surowce mineralne i słabo zróżnicowany klimat- import niekiedy jest więc warunkiem rozwoju gospodarczego kraju

• możliwość zamiany struktury DN przez uczestnictwo w międzynarodowym podziale pracy nabiera wagi w przypadku krajów rozpoczynających proces industrializacji -nie dysponują na ogół określonym funduszem akumulacji, ale jej struktura nie odpowiada zamierzeniom rozwojowym; dysponują niejednokrotnie ogromnymi nadwyżkami określonych surowców, które jednak nie mogą być użyte do budowy podstaw przemysłu; czynnikiem, który umożliwia transformacje gospodarki jest handel zagraniczny

• handel zagraniczny może też służyć do transformacji struktury dóbr konsumpcyjnych wytwarzanych w danym kraju (gdy w ciągu krótkiego czasu nastąpią przesunięcia struktury popytu ludności , że przemysł wytwarzający artykuły konsumpcyjne nie będzie w stanie dostatecznie szybko dostosować struktury produkcji do istniejących potrzeb np. w wyniku działania mody czy efektu demonstracji)

• handel zagraniczny jest także rozwiązaniem problemu niedoborów niektórych artykułów rolnych, powstałych w wyniku wystąpienia w danym kraju niekorzystnych warunków atmosferycznych i związanego z tym załamania produkcji rolnej

2. Wpływ handlu zagranicznego na zwiększenie efektywności gospodarowania- racjonalnego użytkowania posiadanych czynników produkcji

• specjalizacja międzynarodowa- każdy kraj produkuje jedynie część potrzebnych mu dóbr lecz za to w ilościach pozwalających na pełne zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie popytu importowego innych państw- wymaga by niektóre kraje rezygnowały z wytwarzania niektórych towarów i zaspokajały swe potrzeby dostawami z zagranicy

specjalizacja jest długotrwałym procesem odbywającym się w wyniku funkcjonowania sił rynkowych i interwencji państwa- ukształtowanie struktury wytwarzania, eksportu i importu, będących odzwierciedleniem przewagi danego kraju nad innymi w wytwarzaniu określonych dóbr i usług.

Specjalizacja pozwala:

• poprzez uczestnictwo w podziale pracy zmniejszyć przeciętny koszt jednostkowy dóbr wytwarzanych w kraju- rezygnując z wytwarzania produktów względnie lub absolutnie droższych a koncentrując się na produkcji wyrobów względnie lub absolutnie tańszych obniża się przeciętny koszt jednostkowy w całej gospodarce;

• obniżać jednostkowe koszty wytwarzania przez zwiększenie skali produkcji dzięki powiększeniu rynku zbytu ponad możliwości rynku wewnętrznego;

• na pełniejsze wykorzystanie aparatu produkcyjnego;

• gromadzenie doświadczeń w wytwarzaniu określonych towarów i pośrednio przyczynia się zarówno do obniżenia kosztów jednostkowych i podniesienia jakości produktu;

• obniżać koszty produkcji za pośrednictwem postępu technicznego (badania naukowe i dostosowanie ich wyników do praktycznego zastosowania)

• podniesienie efektywności gospodarowania przez import technologii - najtańszy i często jedyny sposób zlikwidowania luki technologicznej jaka dzieli kraje wysokorozwinięte i ubogie: skraca czas otrzymania takich samych efektów wykorzystując rodzimy potencjał badawczy; o tym czy zakup nowoczesnej technologii pociągnie za sobą wszelkie następstwa decyduje trafność decyzji, istniejące w danym kraju warunki w jakich wykorzystuje się nowo zakupioną technologię

• konkurencja wyrobów zagranicznych na rynku krajowym- - pozytywny wpływ na koszty wytwarzania, jakość dóbr krajowych

3. Wpływ na wielkość i dynamikę dochodu narodowego (a. za pośrednictwem salda bilansu handlowego oraz b. przez oddziaływanie na wielkości całkowitego popytu).

1. od strony podaży- handel zagraniczny przez ujemne saldo obrotów bieżących z zagranicą powiększa podaż towarów dostępnych w danym okresie w kraju

1. na DN wpływa wielkość importu i eksportu

Y=I+K+G+NX

• jeśli export nie będzie się pokrywał z importem, to wielkość DN podzielonego >DN wytworzonego danym kraju (Ex< Im) lub na odwrót (Ex> Im)

• export netto (saldo bilansu handlowego) wpływa na wielkość funduszu, który dany kraj może przeznaczyć na I i K

• Im> Ex umożliwia łączne zwiększenie wielkości absorpcji ponad wielkość dochodu wytworzonego w kraju.

Korzystanie z kredytów zagranicznych daje możliwość utrzymania przez pewien czas nadwyżki importu nad exportem ma także znaczenie dla dynamiki wzrostu gospodarczego. Zaciąganie kredytów powoduje powstawanie zobowiązań finansowych wobec zagranicy- konieczność wywiązywania się z nich wymaga aby w dłuższym okresie dany kraj osiągał nadwyżki eksportu nad importem- pozwolą one na spłatę powstałych zobowiązań.

1. od strony popytu- handel zagraniczny umożliwia powiększenie całkowitego zapotrzebowania ponad wielkość popytu krajowego (powiększając wielkość dochodu narodowego wytworzonego)

5. wzrost dochodu powoduje wzrost zapotrzebowania na import- zwiększenie produkcji zazwyczaj wymaga zwiększenia zużycia sprowadzanych z zagranicy surowców, części zamiennych itd. a także dóbr konsumpcyjnych

6. relację określającą przyrost importu do przyrostu powodującego go dochodu nazywamy krańcową skłonnością do importu




• wielkość ta zależy od: dochodowej elastyczności importu
  

• stopy importu
  

Zależność między przyrostem DN a exportem:

• DN rośnie- spowodowane jest to wzrostem popytu krajowego- skierowanie na rynek krajowy części towarów wywożonych za granicę i wynikający stąd spadek exportu

• Jeśli przyrost produkcji globalnej nastąpi w wyniku wzrostu popytu zagranicy na dobra eksportowane przez dany kraj, to wzrostowi DN będzie towarzyszyło powiększenie wywozu

• Wzrost exportu będzie towarzyszył wzrostowi DN gdy będzie się on wiązał ze wzrostem konkurencyjności wytworzonych przezeń towarów

Mechanizm mnożnikowy jest stosowany do wyjaśnienia ostatecznego wpływu na gospodarkę znajdującą się w stanie niepełnego wykorzystania mocy wytwórczych, początkowego impulsu pobudzającego ją do wzrostu. W gospodarce zamkniętej występują następujące impulsy:

• przyrost wydatków budżetu państwa- wydatki na realizacje określonych projektów (budownictwo mieszkaniowe) służą często osiąganiu celów społecznie użytecznych

• inwestycje autonomiczne

• spadek podatków

• konsumpcja autonomiczna

Mnożnik definiuje się jako współczynnik określający rozmiary całkowitego wpływu, jaki zmiana jednej wielkości ekonomicznej wywiera na drugą wielkość, której ta pierwsza jest składnikiem.

Mnożnik inwestycyjny


=Δ Y/ (Δ Y- ΔK)=1/(1- ΔK/ ΔY)=1/ ΔO/ ΔY

wprost proporcjonalny do krańcowej skłonności do konsumpcji krajowej lub odwrotnie proporcjonalna do krańcowej skłonności do oszczędzania

• otwarcie gospodarki zamkniętej stwarza szansę powstania dodatkowego impulsu uruchamiającego mechanizm mnożnikowi ale powoduje tez zagrożenie- zmniejszenie krańcowej skłonności do konsumpcji krajowej w wyniku zaspokojenia części popytu konsumpcyjnego przez import

• szansę taką stwarza możliwość dodatkowego eksportu (w warunkach istnienia wolnej siły roboczej i nie wykorzystanych mocy wytwórczych)

• zagrożenie- w gospodarce otwartej część przyrostu popytu kreowanego na konsumpcję powstałego dzięki inwestycjom autonomicznym i przyrostowi wydatków budżetowych czy exportu nie jest przeznaczone na dodatkowy zakup dóbr krajowych lecz zagranicznych

• mnożnik w gospodarce otwartej:
  


krańcowa skłonność do konsumpcji dóbr krajowych


krańcowa skłonność do konsumpcji dóbr importowanych

Podsumowanie

Kraj może się z powodzeniem obyć bez handlu zagranicznego, jest to dla niego droższe rozwiązanie. Przeciwnicy otwarcia granic dla handlu podkreślają, że eksport doprowadza do oddania części produktów za granicę. Nie ma jednak raczej radykalnych przeciwników wymiany, postulują oni jednak ścisłą kontrolę państwa nad tymi procesami. Importuje się aby otrzymać to czego nie można wytworzyć w kraju, eksport służy zaś do:

- uzyskania pieniędzy na spłatę importu (bez eksportu nie byłoby dewiz na zakup importu a bez importu nie byłoby na co wydawać dewizy)

Dewizy to dokumenty stwierdzające należności zagraniczne, które można od razu realizować, takie jak weksle, czeki, przekazy bankowe, polecenia wypłat itp., czyli wszelkiego rodzaju pomocnicze pieniądze w obrocie międzynarodowym.

- jest sposobem na ujście nadwyżki produkcji danego towaru poza rynek krajowy, to znaczy eksport oznacza poszerzenie rynku krajowego
o segmenty rynków obcych (zwiększanie ilości - skala produkcji dla osiągnięcia progu rentowności).

Żaden kraj nie jest w stanie wyprodukować każde dobro
z taką samą jakością przy danej cenie z różnych powodów: możliwości produkcyjne: zasoby siły roboczej, kapitał ludzki, dostępność dóbr mineralnych itp. Produkcja określonego dobra może mieć tak wysoki koszt, że będzie całkowicie nieopłacalna. Dużo taniej jest dane dobro sprowadzać - importować. Prowadzi to do specjalizacji poszczególnych krajów. Istnieje niewiele krajów, które mogłyby utrzymywać autarkię przez dłuższy okres czasu. Autarkia - samowystarczalność (bywa wymuszona - embargo, blokada lub dobrowolna). Jednakże żadnej gospodarki nie stać na całkowitą samowystarczalność.

1. Każdy kraj angażuje się w handel ze względów ekonomicznych

2. Handel zagraniczny nie jest grą o sumie zerowej, to znaczy że jeżeli ktoś osiąga zyski to ktoś inny wcale nie musi ponosić strat.

3. Handel międzynarodowy jest jakościowo podobny do zwykłego procesu produkcji. Eksport (a właściwie w ten sposób uzyskane pieniądze) są nakładem do uzyskania towarów importowanych - stąd analogia do produkcji. Sam handel jest bardziej korzystny niż produkcja, gdyż obrót gotówki i zwrot kapitału jest w nim dużo szybszy.

4. Handel międzynarodowy jest jakościowo zbliżony do handlu między poszczególnym ludźmi (zamiana pieniądza na towar i towaru na pieniądz). Istnieją jednak bariery w handlu zagranicznym, nierzadko istotną przeszkodę stanowią aspekty kulturowe, klimatyczne itp. Przeszkodą mogą być też względy religijne, czy skrajny nacjonalizm w niektórych kulturach np. Islam. Oddzielną grupę przeszkód stanowią problemy natury ekonomicznej np. protekcjonizm, odmienne systemy monetarne (różnice kursowe). Jednak systemy monetarne poszczególnych państw nie musza stanowić bariery wówczas gdy waluty tych krajów maja kursy ustabilizowane i są w pełni wymienialne, wówczas nawet w handlu krajowym mogą być stosowane różne waluty.

5. W handlu międzynarodowym ważna jest mobilność czynników produkcji w skali światowej. W takiej skali jest ona oczywiście dużo mniejsza niż w obrębie gospodarki krajowej. Jest ona ponadto często hamowana przez instytucje państwa ze względu na jego suwerenność. Nie wpływa to pozytywnie na rozwój handlu międzynarodowego.