EDUKACJA POLONISTYCZNA
Etapy poznania nowej litery-
1. Stworzenie sytuacji dydaktycznej do Ćw litery i wprowadzenie wyrazu podstawowego (pokazanie planszy, zdjęcia, przedmiotu).
2. Analiza i synteza słuchowa wyrazu podstawowego i innych zawierających głoskę.
3. Analiza i synteza wzrokowa wyrazu podstawowego i innych zawierających daną literę (spółgłoski niebieska kratka, samogłoski czerwona).
4. Nauka pisania małej i wielkiej litery i ich połączeń (za pomocą łuków, kresek, węzełków).
5. Nauka pisania wyrazu podstawowego i innych zawierających literę.
6. Nauka czytania tekstu z elementarza.
7. Ćwiczenie w czytaniu i pisaniu zdań zawierających nowa literę (podpisywanie obrazków).
Elementy pisania:
a)psychologiczny- analiza i synteza wzrokowa, słuchowa i ruchowa;
b)fizjologiczny- pobudzenie odpowiednich impulsów, koordynacja wzrokowo- słuchowa.
c)Motoryczny- odległość kartki od oka, czym piszemy.
Etapy rozwoju pisania:
a)pisanie elementowe (1 kl)
b)pisanie swobodne (2 kl)
c)pisanie płynne (3 kl)
Zasady pisania:
1)opanowanie liter i ich połączeń (przedszkole, początek 1 kl)- wyobrażenie o kształcie litery. Dz opanowało podstawowe elementy pisania: łączenie literek za pomocą kresek, stykowe, naturalne, węzełki).
2)Modyfikacja w piśmie (koniec 1 kl, początek 2 kl)- automatyzacja czynności pisania.
3)Stadium pisania zindywidualizowanego- dz samo odchodzi do tego jak pisac; indywidualne cechy pisania.
Błędy popełniane przy pisaniu: konstrukcyjne, łączenie liter w wyrazach, proporcjonalność, niejednolite pochylenie pisma.
CZYTANIE- czynność psychiczna polegająca na wnikaniu w treśc czytanego tekstu, opiera się na rozumieniu poszczególnych zdań, myśli, wyrazów nagromadzonych w tekście.
Cechy czytania- czynność świadoma, planowa, społeczna, złożona; umiejętność dynamiczna, rozwojowa.
Etapy nauki czytania:
1)przed elementarzowy- diagnoza poszczególnych funkcji w procesie czytania i pisania;
2)syntetyczne- alfabetyczna- literowa; dźwiękowa- głoskowa; sylabowa- zgłoskowa;
3)analityczno- syntetyczne- w sposób płynny od analizy do syntezy.
Funkcje uczestniczące w procesie czytania-
Wzrokowa (prawidłowe widzenie i czytanie liter), słuchowa, artykulacyjna (znaczenie w czytaniu głośnym, cichym; aparat oddechowy, fonacyjny, artykulacyjny, w jej sklad wchodzą: płuca, prawidłowy oddech, operowanie głosem), semantyczno- znaczeniowa.
Rodzaje słuchu:
a)słuch fizyczny- odbieranie drgań o określonej częstotliwości.
b)Słuch muzyczny- 1) tonalny- jesteśmy w stanie różnicować wysokość dźwięku; 2) melodyjny- usłyszymy i odtworzymy dźwięki w odpowiedniej melodii, akcentowanie odpowiedzi; 3) rytmiczny- wyakcentować, rozróżnić czas trwania dźwięku.
c)Słuch fonematyczny- rozróżnić cechy poszczególnych dźwięków cząstek (Kasa- Kasia)
Proces czytania:
1)Objęcie wzrokiem pola spostrzeżeń (obszar, który dz jest w stanie objąć, jest w stanie zidentyfikować 7-10 znaków, dz ok. 3-5 r ż)
2)Ruch oczu: a) skoczny- pozwala przechodzić zgodnie z kierunkiem czytania; b) wsteczny- powrócić, jeśli źle przeczytaliśmy słówko; c) zwrotny- przechodzenie poziome.
3)Transmisja impulsów wzrokowych z siatkówki oka do odpowiednich ośrodków w korze mózgowej, interpretacja impulsów wzrokowych.
Poziom czytania/ aspekty:
1)techniczny- wiąże się z opanowaniem techniki czytania, jak czytamy;
2)semantyczny- zrozumienie co czytamy;
3)krytyczno- twórczy- dokonać oceny, scharakteryzować.
Cechy dobrego czytania-
a) płynność- czytanie całymi wyrazami, dz.nie głoskuje;
b) poprawność- czytanie bez zniekształceń i dodawania nowych głosek, nie zmienia kolejności liter;
c) biegłość- płynne i poprawne, pojawia się indywidualne tempo czytania;
d) wyrazistość- intonacja, czytanie z uczuciem.
Poziomy rozumienia tekstu czytanego (wg Malmquist):
1. dosłowne- poprawnie czyta tekst i dosłownie go rozumie.
2. domyślne- czytanie między wierszami.
3. krytyczno- twórcze- umożliwia dokonanie analizy tekstu.
Poziomy czytania i pisania ze zrozumieniem (wg Brzezińskiej):
1. rozumienie pojedynczych słów, fraz, zdań.
2. rozumienie relacji pomiędzy wyrażanymi w tekście myślami.
3. rozumienie głównej idei ogólnego nastroju utworu.
Taksonomia rozumienia czytanego tekstu (poziomy):
B-1 (rozumienie słów, związków frazeologicznych i zdań np. Jak wygląda beret)
B-2 (rozumienie szczegółowej informacji podanej w tekście np. Jak ma na imię koleżanka Doroty).
B-3 (rozumienie myśli przewodniej, morału).
B-4 (rozumienie wartości elementu oceny tekstu i bohatera, odróżnianie zdarzeń fantastycznych od realnych).
KSZTAŁCENIE LITERACKIE:
Cele kształcenia literackiego:
1)wprowadzenie dziecka w świat literatury;
2)rozwijanie zainteresowań literackich;
3)kształcenie języka;
4)nauka konstruowania różnych form wypowiedzi.
Funkcje literatury:
a)poznawcza- podawanie uczniom wiedzy o otaczającym świecie.
b)Kształcąca- pozwala kształcić jezyk, mowe; bogacimy słownictwo.
c)Wychowawcza- pozwala by czytelnik odkrywal wartości;
d)Estetyczna- dostarczanie wzruszeń, doznań.
e)Kompensacyjna- rekompensowanie pewnych braków w osobowości. Identyfikacja z bohaterem i autorami;
f)Ludyczna- dostarcza rozrywki, zdolność inspirowania zabaw;
g)Terapeutyczna- wpływ utworu na psychięe, uświadomienie braków.
Kryterium doboru lektur:
a)poziom rozwoju intelektualnego dz, ich możliwości, rozwój psychoruchowy;
b)ranga utworu, wartościowania;
c)wartość wychowawcza lektury;
d)wyraźne zarysowanie bohaterów;
e)dobór, atrakcyjność tresci (dynamiczna akcja);
f)dostępność książki;
g)estetyka książki (grubośc);
h)zasada regionalizmu.
Przygotowanie nauczyciela do pracy z literatura:
1)znajomość literatury dla dzieci;
2)umiejętność wnikliwej analizy problemów poruszanych w lit dla dzieci;
3)znajomość teoretycznych podstaw literackich;
4)umiejętność przewidywania reakcji uczniow na dany utwor;
5)umiejętności typu organizacyjnego.
Etapy opracowania lektury:
a)zapoznanie dziecka z tekstem lektury, głośne czytanie przez n-la.
b)Czytanie uczniow pod okiem n-la; nauka czytania z podziałem na role;
c)Czytanie samodzielne- technika czytania przez dz jest opanowana;
d)Swobodna rozmowa na temat lektury (co się podobało, wrażenia); sprawdzenie czy dz rozumieją zdarzenia.
e)Omówienie treści utworu (ustalenie kolejności zdarzeń, czasu, miejsca, faktów i organizowanie quizów, redagowanie tekstów na podstawie utworu).
f)Wysuniecie i omówienie treści utworu, (jak inaczej mogły potoczyc się losy bohatera, ocena wartości lektury, wnioski.
Formy pracy z lekturą:
1)formy audytoryjne- opowiadanie tresci, spotkanie z autorem, tłumaczem, odtwarzanie fragmentów z płyt, oglądanie filmów.
2)Formy aktywizujące- imprezy o charakterze widowiskowym przygotowane przez dzieci teatrzyki, turnieje recytatorskie.
3)Informacyjno- usługowe- zorganizowanie wystawy np. prac np. M. Konopnickiej; udostępnienie własnego księgozbioru, przegląd nowości książkowych.
Etapy pracy z tekstem:
1)przygotowanie uczniów do odbioru tekstu. A) przygotowanie merytoryczne- dostarczenie wiedzy, która umożliwia zrozumienie dzieciom tekstu- pełne, rzeczywiste zrozumienie (np. jaki klimat w Afryce, gdzie jest położona); B) słownikowe- objaśnienie słownictwa; C) emocjonalne- stworzenie odpowiedniego nastroju, umożliwiające rozumienie tekstu.
2)Ukierunkowanie czytania bądź słuchania tekstu.
3) analityczno- syntetyczne opracowanie tekstu: ustalenie czasu, miejsca, akcji; ustalenie związków miedzy kolejnymi zdarzeniami; wyszukiwanie fragmentu tekstu do ilustracji; nadawanie tytułu danego tekstu; ustalenie mysli przewodniej; wykonanie ilustracji do utworu.
4) korzystanie treści omawianych utworów do różnorodnych form działalności uczniów. Tekst jest punktem wyjścia do różnorodnych działalności (przewidywania dalszych losów bohaterów, zmiana zakończenia, inscenizacje, konkursy rysunkowe)
Rodzaje pytań: a) ujmowanie należności miedzy informacja w tekscie (dlaczego koledzy nie lubili X, co wpłynęło na zmianę postępowania); b) mobilizują uczniów do wyszukiwania elementu utworu (kiedy to się stało); c) pobudzające do wyrażania własnego sądu o bohaterach (który bohater podobał się najbardziej, dlaczego); d) pobudzające wiązanie treści utworu z doświadczeniem dziecka (jak ty byś postąpił w tej sytuacji); e) zmierzające do wyodrębnienia myśli przewodniej (czego się nauczyliśmy).
Formy wypowiedzi:
1)Podstawowe (istotne z punktu widzenia dziecka, wymagamy pełnej samodzielności w redagowaniu tych form na zakończenie klasy): a) wypowiedzi samorzutne (jedynie w języku mówionym; mało lubiana przez n-li gdyż nie decydują oni o temacie; dz same wybierają temat, który je interesuje. Rozmywa się tok poukładanych zajęć), b) swobodne (jezyk pisany i mówiony jest wypowiedzią na temat zadany przez n-la. N-l nie koryguje błędów w wypowiedzi swobodnej mówionej), c) rozmowa nauczyciela z uczniami (uczy dialogu, poznaje istote dialogu- wymiana myśli uczy argumentowania, zasad własnego zdania) opowiadanie, opis, sprawozdanie, list.
2)Pomocnicze: zapiski kronikarskie, życzenia, zaproszenia, zawiadomienia, ogłoszenia, wielozdaniowa spójna wypowiedź na dany temat.
Cechy opowiadania:
fabuła, akcja, określeni bohaterowie; występują dialogi; następstwa czasowe; zmienia się miejsce akcji; zdarzenia powiązane, przyczynowo- skutkowe.
Etapy kształcenia umiejętności formułowania opowiadania:
1)zapoznanie dzieci z istota opowiadania.
2)Zapoznanie dzieci ze strukturą opowiadania. Trójdzielność: wstep, rozwiniecie, zakończenie. (1.cobylo najpierw (przedstawienie sytuacji przed wydarzeniami); 2.co się wydarzyło (wskazanie przyczyny); 3.przedstawienie przebiegu zdarzen; 4. wskazanie skutków wydarzeń (cudowna przemiana); 5. jak sie zakończyło (wnioski, refleksje).
3)Zapoznanie dz z niektórymi zasadami poprawnego stylu: zasady pisowni małej i wielkiej litery; jedna forma czasu; łatwo wskazac narratora; unikanie powtórzeń wyrazow (zastępowanie).
4)Zapoznanie dzieci ze sposobami różnorodnych następstw czasowych.
5)Wdrażanie dzieci do charakterystyki czynno0ści i miejsc.
6)Zapoznanie dzieci ze sposobami ożywiania i dynamizowania opowiadania (interpunkcja);
7)Umożliwianie dzieciom konstruowania wypowiedzi barwnej (porównanie, przenośnie);
8)Uświadomienie sposobów wyrażania emocji w tekście porównania.
9)Ukazywanie sposobów rozbudzania zainteresowań akcją (intrygujący tytuł, aż tu nagle….bezpośredni zwrot do czytelnika);
10)Ukazywanie możliwości wyeksponowania dzieciom aspektów wychowawczych.
Ćwiczenia syntaktyczne- praca nad zdaniem.
1)wyróżnianie zdan w tekście.
2)rozpoznawanie, nazywanie rodzajów zdań (pytania, wykrzyknikowe)
3)wskazanie 2 najważniejszych wyrazów w zdaniu (podmiot i orzeczenie).
4)układanie zdań z rozsypanek wyrazowych.
5)dokańczanie zdań.
6)uzupełnianie zdań złożonych odpowiednimi spójnikami.
7)tworzenie zdań złożonych ze zdań pojedynczych.
8)rozkładanie zdań złożonych na zdania pojedyncze.
9)układanie zdań na podany temat.
10)redagowanie odpowiedzi na podane pytanie.
11)zapisywanie odpowiedzi na podane pytanie.
12)układanie pytań do podanych zdań.
Nauczanie ortografii- zasady:
1. Fonetyczna- opiera się na związku mowy i pisma „pisz jak słyszysz i mówisz”. Jednemu wypowiadanemu dźwiękowi odpowiada jeden znak graficzny np. agrafka, obraz.
2. Morfologiczna- rozbieżność w piśmie. Połączenie ortografii z gramatyką. Opiera się na strukturze i budowie np. wietrzny- wieczny, może-morze.
3.Historyczny (tradycyjna)- zachowanie tradycyjnej pisowni „Pisz jak widzisz” np. góra, córka, żółw.
4. Konwencjonalna- umówione, pisanie skrótów, imion, nazwisk, nazw państw, nazw własnych wielka literą.
5. Wyjątki- wyrazy pochodzenia obcego np. pszczoła, pszenica.
Nurty nauczania ortografii:
1)nauczanie systematyczne- w sposób celowy n-l planuje opracowanie ortograficzne na każde zajęcie.
2)nauczanie okazjonalne- np. przy czytaniu czytanki zwraca się uwagę na zapis trudnego wyrazu.
Tok indukcyjny- wprowadzenie reguły ortograficznej- imiona i nazwiska wielką literą; po spółgłoskach b. ch, d, g, j, k, p, t, w piszemy „rz”; na końcu wyrazu nie piszemy „ó”.
………………………………
1)gromadzenie materiału słownikowego z określoną trudnością ortograficzną.
2)stwierdzenie istoty trudności ortograficznej.
3)sformułowanie reguły np. „rz” piszemy po spółgłosce.
4)kształcenie nawyku pisowni zgodnie z regułą.
5)sprawdzenie stopnia opanowania danej reguły.
6)wyuczenie wyjątków (gdy dz pozna wszystkie reguły szybko nauczy się wyjątków).
Cechy gatunkowe cwiczenia:
1)odwzorowywanie (wstęp do przepisywania właściwego- przy odwzorowywaniu bardzo duza uwage zwraca się na kontrole „piszę po literze”).
2)przepisywanie.
3)pisanie z pamięci (cw poobserwacyjne; patrzę na tekst, zapamiętuję wzrokowo, zapisuje tekst-pamiec wzrokowa).
4)pisanie ze słuchu. (dyktando wprowadzające- zaznajomienie z tematem; dyktando utrwalające- dyktowanie z wyjaśnieniem pisowni)
5)pisanie z komentowaniem.