1. Geneza pedagogiki

Pedagogika jako nauka została usystematyzowana na początku XIX w. Przez Jana Henryka Herberta natomiast jako opieka nad dzieckiem istnieje od początku ludzkości. Termin pedagogika powstał z połączenia dwóch słów: PAIDIS (chłopiec) AGOS (prowadzę) oznaczało wiec w dosłownym tłumaczeniu PROWADZĄCY CHŁOPCA. Paidagogos to niewolnik w starożytnej Grecji, którego zadaniem było odprowadzanie chłopców - synów wolnych obywateli na miejsce ćwiczeń zwanych palestrą. Z czasem rola paidagogosa rozwinęła się o nauczanie pisania i czytania, liczenia, recytacji dzieł Homera, nauki pieśni religijnej, wdrażanie szacunku do ludzi starszych oraz rozwój fizyczny.

2.Rozwój pedagogiki

Kultura grecka mimo teoretycznych refleksji nie pozostawiła samodzielnej nauki o wychowaniu. Pedagogika w dalszym ciągu występowała jako cześć składowa filozofii. Obejmowała wiedze o ogólnych czynnościach wychowawczych, technikach oraz refleksje dotyczące „prowadzenia” dzieci. Szerszą wizję celów wychowawczych oznaczał termin pajdeja - nazwa pedagogiki jako poglądów została zaczerpnięta stąd. W językach europejskich powstał dualizm nazewniczy. Greckie określenie słowa (pedagogika) oznaczało naukę a ojczysty wyraz (wychowanie) przyjmowano jako czynności praktyczno-techniczne przygotowujące dziecko do dorosłego życia.

XVIII to początek pedagogiki nowożytnej, gdzie wystąpił pewien przełom na wychowanie człowieka. Twórcą pedagogiki nowożytnej jest Jan Amos Komeński, który pierwszy w dziejach sformował problemy badawcze dla pedagogiki i zawarł je w utworze pt. „Wielka dydaktyka” czyli „Magne Didactika”

Mimo iż myślenie pedagogiczne istniało od zawsze to miło ono charakter fragmentaryczny, występowało w różnym wymiarze: filozoficznym, politycznym, religijnym. Naukowy charakter nadał pedagogice Jan Henryk Herbart w XIX w oderwał pedagogikę od filozofii - zebrał i usystematyzował wiedze o wychowaniu opierając się na etyce filozoficznej (określającej cele wychowania) i psychologii (ukazującej środki wychowania). W kolejnych etapach pedagogika Herbarta stała się technologia szybkiego i skutecznego uczenia się, czyli formowania programów, metod prowadzenia i budowy lekcji. Rozwój pedagogiki był bardzo trudny, ciągle brakowało norm i zasad, które możnaby praktycznie zastosować. Prowadzenie badań dostarczało wiedzy empirycznej ale nie dawało podstaw do teoretycznych uogólnień. Dopiero rozwój nauk o przyrodzie i społeczeństwie pozwolił na lepsze poznanie prawa rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka.

3.Przedmiot badań współczesnej pedagogiki

Współczesność wraz z jej wymaganiami sprawia, ze istnieje konieczność objęcia przez pedagogikę wszystkich zagadnień związanych z wychowaniem człowieka. Przedmiot badań pedagogiki stanowią:

-świadome i celowe działania wychowawcze jak i te nieświadome i spontaniczne składające się razem na proces socjalizacji i wychowania jednostki.

-wpływ niezależnych i niezamierzalnych, spontanicznych procesów wychowania (tzw układów otwartych)

-wszechstronny rozwój człowieka w ciągu całego jego życia i rozwoju, choć człowiekiem jako istota zajmują się inne dziedziny np. medycyna, psychologia - odróżniają się od pedagogiki jedynie punktem widzenia w zależności od specjalności.

-przedmiotem formalnym pedagogiki musi być dobro człowieka nie tylko aktualne, ale także nastawione ku przyszłości. Pedagogika nie tylko stwierdza i ujmuje świat i rzeczywistość ale konstruuje nowy świat z nowym modelem człowieka.

-

-funkcjonowanie systemu szkolno - oświatowego z punktu widzenia rozwoju społecznego i ekonomicznego państwa.

-działalność wychowawcza skierowana jest głównie do dzieci i młodzieży, ale dotyczy także pewnych grup ludzi dorosłych np. andragogika, pedeutologia, gerontopedagogikia.

4.Zadania pedagogiki jako nauki wg. Bogdana Suchodolskiego

->obserwacja, analiza i opis rzeczywistości wychowawczej w formie sprawozdawczej lub opisowej.

->wyjaśnianie przyczyn i poszukiwanie prawidłowości przebiegu procesu wychowania czyli ogólne wykrywanie związków między zjawiskami wychowawczymi, wyjaśnienie związków w celu ukazania tych, które są pożądane i niepożądane z punktu widzenia prawidłowego rozwoju człowieka i kierowanie tym rozwojem.

->formowanie i wskazywanie zadań do realizacji w formie wartościującej i normatywnej (tzw szczegółowe zadania pedagogiki)

-ustalanie celów wychowania

-ustalanie zasad kształcenia

-ustalanie metod realizacji założonych celów wychowania

-sprawdzanie skuteczności tych metod

-opracowanie założeń pracy głównych organizacji pracy wychowawczej i dydaktycznej, które zapewniają optymalne efekty

-wskazywanie możliwości i sposobów rozwiązywania problemów wychowawczych w odniesieniu do konkretnej sytuacji

-konstruowania modelu osobowości człowieka przyszłości

-konstruowanie wzoru osobowości nauczyciela - wychowawcy.

5.Socjalizacja

Proces uspołecznienie jednostki, wejście jednostki do społeczeństwa, aktywnego przyswajania przez nią doświadczeń, wartości, ról społecznych i zasad dla osiągnięcia sukcesu w danym społeczeństwie. Odbywa się w warunkach żywiołowego wpływy na osobowość różnych sytuacji.

Wg. Wincentego Okonia to ogół działań ze strony społeczeństwa, zwłaszcza rodziny, szkoły i środowiska zmierzających do uczynienia z jednostki istoty społecznej.

6.Wychowanie

Znaczenie: oznaczało najpierw żywienie, utrzymywanie, dziś to wszelkie celowe oddziaływania na ludzi np. wychowanków w celu ukształtowania w nich określonych postaw, uczuć, dążeń. Polega na przekształcaniu człowieka.

Według STEFANA KUNKWSKIEGO - długotrwały ciąg zmian zachodzących w procesie wszechstronnego rozwoju człowieka w czym biorą udział wychowawcy, współdziałają przy tym różnorodne sytuacje wychowawcze i dążenia samego wychowanka do osiągnięcia pełni samodzielności umysłowej, moralnej i życiowej.

Według BOGDANA SUCHODOLSKIEGO - wychowanie to przygotowanie człowieka do zadań jakie powstają w wyniku rozwoju współczesnej cywilizacji. Jest ono przysposobieniem jednostki do życia. Rzeczą najważniejszą jest kształcenie ludzi tak, aby umieli żyć we współczesnej cywilizacji, aby korzystali z możliwości rozwoju.

Według HENRYKA MUSZYŃSKIEGO to szczególny rodzaj ludzkiej działalności polegający na zamierzonym wywołaniu określonych zmian w osobowości człowieka, kształtowanie cech kierunkowych - postaw ideałów, przekona, obyczajów, kształtowanie cech instrumentalnych, które formowane są w procesie nauczania - doświadczenia, nawyki, sprawność, wiedza.

7. Wychowanie w wąskim i szerokim znaczeniu

WĄSKIE znaczenie

Kształtowanie postaw i innych cech osobowości dzieci i młodzieży włącznie ze stwarzaniem im warunków ułatwiających samoaktualizację drzemiących w nich konstruktywnych możliwości. To oddziaływanie na pojedyncze sfery. W tam sensie wychowanie interesuje rozwój moralny, społeczny, kulturowy i fizyczny.

SZEROKIE znaczenie

-działania wychowawcze - czynności wychowawców

-warunki, okoliczności i bodźce - sytuacje wychowawcze

-wytwór tych działań i warunków

-zachodzące zmiany więc całkowity proces wychowawczy.

Wszystkie wymienione elementy składają się na długotrwały ciąg zmian zachodzących w procesie wszechstronnego rozwoju człowieka, w którym biorą świadomy udział wychowawcy.

8. Funkcje wychowanie według Stefana Kunowskiego

Wymienia najstarsze funkcje wychowania , które istniały od zawsze czyli od tych najbardziej prymitywnych form opieki nad młodymi i do nich zalicza funkcje religijne, społeczne, moralne:

-techniczna - przygotowanie do pracy produkcyjnej, politechnizacji i kształcenia technicznego.

-kulturotwórcza- przekazanie dorobku kultury następnym pokoleniom a także rozwijanie uzdolnień twórczych w różnych dziedzinach kultury.

-biologiczna - odkryta przez medycynę, wskazuje na to że złe wychowanie w dzieciństwie wpływa na stan zdrowia, a to determinuje przebieg wychowania.

-psychologiczna - dzięki niej można ćwiczyć myślenie, pamięć, wyobraźnię, zainteresowania, uzdolnienia.

-patriotyczna - w wychowaniu należy kształcić uczucia miłości i szacunku dla ojczyzny.

-ekonomiczna - wyrobienie zamysłu oszczędności, gospodarność i wyższej wydajności pracy

-polityczna - przez odpowiednie wychowanie można nastawiać na agresje lub doprowadzać do pokojowego współżycia narodów.

9. Cele wychowanie według Bogdana Suchodolskiego

-przygotowanie do życia w społeczeństwie

-przygotowanie do wykonywania zawodu

-przygotowanie do uczestnictwa kulturalnego

-przygotowanie do rozwoju własnej osobowości

10. Ogólne zasady wychowania

-zasada rzeczywistości wychowawczej - w procesie oprócz wychowawcy i wychowanków uczestniczy świat realny, społeczny, kulturowy w którym żyją. Ten świat wyznacza im określone zadania stanowiące treść i program działalności wychowawczej.

-zasada aktywności wychowanka - dzięki niej możliwe staje się głębsze i trwalsze przyswojenie wychowania. Bez aktywności jest ono tylko powierzchowne, werbalnie i nieosobiste. Aktywność wychowanka jest zasadniczym i niezbędnym warunkiem skuteczności działań wychowawczych.

-zasada indywidualizacji - uwzględnianie indywidualnych właściwości wychowanka, rozbudzanie i rozwijanie zainteresowań i zdolności oraz umiejętności. Należy mieć na względzie różne sposoby pracy, tępo, rońże reakcje jakimi uczniowie odpowiadają na bodźce, kary i nagrody.

-zasada organizowania zespołu wychowawczego - na wychowanka można oddziaływać poprzez organizację zespołu rówieśników co jest bardzo skuteczne. Ta zasada jest bardzo ważna zwłaszcza dziś kiedy praca zespołowa jest obecna na wszystkich płaszczyznach działalności.

-zasada postawy wychowawczej - postawa nauczyciela ma być taka, aby wrażenie sympatii i życzliwości splatały się z surowością i konsekwencją. Ważnym składnikiem jest umiejętność wczuwania się w psychikę ucznia i przewidywanie jego reakcji. Postawa pedagoga winna zyskiwać szacunek, zaufanie, autorytet.

11.Osobowość

Według WINCENTEGO OKONIA to termin oznaczający zespół stałych właściwości i procesów psychofizycznych odróżniających daną jednostkę od innej. Osobowość wpływa na organizację jej zachowania, stałość nabywania i podporządkowanie doświadczeń, wiadomości i sprawności, reagowaniu emocjonalnym w stosunkach z innymi oraz stałość w wyborze celów i wartości

Według MIROSŁAWA GODLEWSKIEGO ukształtowanie osobowości zależy od wzajemnego oddziaływania na siebie jednostki i jej środowiska społecznego. Na elementy osobowości składają się elementy przekazywane dziedzicznie (wyposażenie biologiczne np. wzrost, budowa ciała) właściwości fizjologiczne, psychogenne np. pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia, inteligencja, socjogenne czyli wpływ środowiska.

12. Środowisko wychowawcze

Według Aleksandra Kamieńskiego to środowisko społeczne o celowo ukierunkowanych oddziaływaniach wychowawczych. Ulega ono ciągłym zmianom tak jak i środowisko społeczne. Specyfiką środowiska wychowawczego jest przygotowanie osoby do pozostania przez nią członkiem określonej grupy, czego efektem jest nabywanie cech społecznie porządnych. Odbywa się to na drodze utworzenia specyficznego stosunku społecznego, który nazywany jest stosunkiem wychowawczym.

Środowisko wychowawcze to odrębne środowisko jakie grupa wytwarza dla jednostki mającej zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu. W jego skład wchodzą wszystkie osoby i grupy społeczne, z którymi dana jednostka może stykać się w czasie swojego przygotowania. Każda z tych osób i grup jest składnikiem środowiska wychowawczego. Na środowisko wychowawcze składa się kilka układów:

-wczesne środowisko wychowawcze, np. rodzina

-instytucje wychowawcze do których zalicza się nauczanie indywidualne i nauczanie szkolne

-instytucje wychowania pośredniego np. książki, filmy, prasa

-inne wpływy działające na osobnika.

Rodzina to najpowszedniejszy składnik wczesnego środowiska społecznego, ma ona duży wpływ na kształtowanie osobowości młodego człowieka. Rodzice są pierwszymi wychowawcami. Rodzina kształtując osobowość dziecka uzależniona jest od społeczeństwa, które ustala wzory zachowań a więc to co jest powszechne i akceptowane w społeczeństwie. Rodzice dążą do tego, aleby dziecko nabywało takich wzorów a żeby nie było przez społeczeństwo odrzucane. W rodzinie dziecko uczy się odpowiednich wzorów zachowań, oceniania postępowania własnego i innych, zdobywa zasób utrwalonych wyobrażeń o świecie i ludziach.

13. Czas wolny

B. Gruszyn twierdzi ze jest to ta część poza pracą która jest wolna od wykonywania rożnego rodzaju obowiązków. Z. Skórzyńksi utrzymuje ze czas wolny to ta cześć czasu która pozostaje do dyspozycji człowiek i może być przez niego wykorzystana na odpoczynek, rozrywkę, zaspokojenie indywidualnych zainteresowań, kształcenie się.

Funkcje czsu wolnego:

-wg A Kamińskiego: wypoczynek rozrywka, rozwój zainteresowań.

-wg. Z dąbrowskiego: wypoczynek, rozwój zainteresowań, rozwój uzdolnień, poszukiwanie własnego miejsca w społeczeństwie.

Aspekty pedagogiczne czasu wolnego:

Wartość pedagogiczna czasu wolnego polega na tym, że istnieją sytuacje w których inicjatywę przejmują dzieci, ujawnia się tu i kształtuje aktywność i umiejętność organizowania sobie zajęć ponad program. Dodatnim elementem czasu wolnego jest samowychowanie, stałe pomnażanie swoich umiejętności i doskonalenie ich. Daje ono poczucie swobody, rozwijanie i realizacji własnej inicjatywy, kształtuje umiejętności wypoczywania.

14. Poglądy i zasługi Jana Amosa Komeńksiego.

-twórca pedagogiki nowożytnej, autora Magne Didactika

-wierzy w moc wychowanie i wykształcenia, podziela tzw optymizm pedagogiczny

-domaga się powszechnego nauczania i wychowywanie wszystkich dzieci

-opracował system jednolitego szkolnictwa opierającego się na odpowiednich okresach edukacyjnych człowieka:

0-6 rok życia - okres dzieciństwa - szkoła macierzysta

6-12 rok życia - okres chłopieństwa - szkoła elementarna w języku ojczystym

12-18 rok życia - okres młodzieńczości - gimnazjum(szkoła łacińska)

18-24 rok życia - okres dojrzewającej męskości - akademia.

-opracował program kształcenia

*w szkole elementarnej - podstawy, czyli czytanie i pisanie w języku ojczystym, śpiew,

katechizm, zasady moralne.

*w szkole średniej - poszerzanie zakresu wiadomości

-tworzy podstawy organizacji pracy szkolnej

*każda szkoła ma być podzielona na 6 klas

*nauka ma dzielić się na godziny lekcyjne

*w szkole średniej wyróżniał klasy matematyczne, gramatyczne, estetyczne, dialektyczne, retoryczne,

-dokonał analizy procesów nauczania, który opisuje jako współdziałanie 3 elementów ludzkiej natury: mens- rozum, lingua- język, manus- działanie. Rozum będąc zwierciadłem rzeczy zapewnia nam jej poznanie. Język tłumacząc rzeczy daje mowę będącą narzędziem naśladowanie i zapewniającą działanie.

-fomułuje postulaty szybkiego uczenia się:

*naukę należy rozpocząć wcześnie i stopniowo posuwać na przód.

*każdego można czegoś nauczyć jeżeli będzie się z nim odpowiednio postępować

*formułuje podstawowe zasady uczenia się:

-zasada łatwego nauczania i uczenia się

-zasada skracania i przyspieszania nauki

-zasada konieczności stosowanie poglądowości w nauczaniu. Wskazuje ona na konieczność zdobywania wiedzy poprzez bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk lub przez zetknięcie się z nimi przy pomocy środków dydaktycznych (tj. modele, obrazy, schematy, wykresy, tabele). Funkcją tej zasady jest ułatwienie zrozumienia i zapamiętywania.

15. Poglądy i zasługi Jana Henryka Herbarta.

-podstawowym zadaniem wychowanie jest formowanie charakterów

-podział pedagogiki ogólnej na 3 części:

*kierowanie - organizacja zajęć wychowankom, pielęgnowanie ich rozwoju fizycznego, bez rozpieszczania a za razem bezwzględnego hartowania.

*nauczanie

*karność - wychowawczy cel karności określa jako „moralność opartą na silnym charakterze”. Jako środki wymienia rozkaz, zakaz, karcer a nawet karę cielesną, stosowaną z ostrożnością.

-nauczyciel powinien kształtować cechy charakteru młodego wywierając wpływ na jego zachowanie, rozbudzać szerokie zainteresowania, zapewniać możliwość zdobycie wykształcenia.

-nie oddzielał wychowania od nauczania wola i rozum rozwijają się jednocześnie dzięki wychowawczemu nauczaniu (nauczanie oprócz przekazywania wiedzy powinno oddziaływać również na wychowanie)

-rozróżniał 3 etapy rozwoju umysłu:

I stadium wrażeń i percepcji

II stadium wyobrażeń i pamięci

III stadium koncepcyjnego myślenia i formułowania sądów.

-proces przyswajania materiału podzielił na 3 fazy:

*zagłębianie - koncentracja uwagi na określonym przedmiocie

*zastanawianie się - łączące i koordynujące wyniki zagłębiania się

-wprowadza do teorii pedagogicznej zasadę koncentracji i korelacji

KONCENTRACJA - skupienie się na danym przedmiocie do tego stopnia, że nie reaguje na żadne inne zjawiska

KORELACJA - przedmiot zainteresowania staje się punktem centralnym, do czego dochodzi współdziałanie innych przedmiotów

-atakował nie użyteczność wielu nauczanych w szkole szczegółów - należy stosować wiedzę która zainteresuje uczniów i będzie dla nich przydatna.

---