POLITOLOGIA RELIGII 7.03.06 W8
R E W O L U C J A F R A N C U S K A
I RELACJE Z KOŚCIOŁEM, RELIGIĄ
Rewolucja Francuska - wydarzenie dość kontrowersyjne, jedno z istotniejszych wydarzeń. Rozpoczyna w Europie tryumfalny pochód haseł demokratycznych, liberalnych. We Francji - zjawisko restauracji, na tron wracają Burbonowie.
Stosunek rewolucji do religii i kościoła - fundamentalne znaczenia.
Czasy nowożytne oceniane są jako czasy upadku kościoła, gdzie początek widzi się w reformacji, drugim etapem jest właśnie Rewolucja Francuska ( 1789 - 1799 ), która pozostawiła po sobie wiele konsekwencji.
POZYCJA KOŚCIOŁA WE FRANCJI PRZED REWOLUCJĄ
miał silne podstawy materialne i ludzkie ( dysponował na swoje usługi ogromną armią ludzi ) .
Francja była ogólnie krajem katolickim
10% ziem należało do kościoła i przynosiły ogromne korzyści
religia katolicka była ogólnie panująca
Zniesienie Edyktu Mediolańskiego czyli nakazu przechodzenia na katolicyzm.
funkcjonował zakaz apastanazji od katolicyzmu
Dopiero Ludwik XVI wydał edykt tolerancyjny dla protestantów.
W CIĄGU REWOLUCJI
Całkowity upadek znaczenia kościoła, co nastąpiło na skutek ciosów własnych wiernych.
W samych początkach E.Burke w swojej pracy pisał , że filozofowie zdecydowali się za wszelką cenę zniszczyć kościół katolicki we Francji.
Idee ta rozpowszechniają się na mieszczaństwo. Przeciwstawia się autorytetom broniących dawnego systemu feudalnego.
nikła znajomość praktyk religijnych sprzyja temu odchodzeniu
Kościół jednak nie był tą rewolucją aż tak bardzo zaskoczony. Kościół nie znalazł w tamtym okresie żadnych godnych obrońców. W czasach dynamicznego rozwoju nauki w seminariach nauczano jak w wieku XIII ;] Było to o nie najwyższym poziomie ;> Przykłady obojętności wyższego duchowieństwa były bardzo liczne. Wiara niektórych duchownych była problematyczna.
SOJUSZ POMIĘDZY TRONEM A OŁTARZEM
Król Francji jest też opiekunem kościoła. 3 czynniki które miały wpływ na taką sytuację:
dawna tradycja średniowieczna
gallikanizm sięgający średniowiecza, wzmacniał ten wzajemny stosunek
Konkordat Boloński z 1516 r znoszący sankcję pragmatyczną , dający królowi ogromna władzę nad kościołem, w wyniku tego państwo i kościół stanowiło jedność.
Stąd ludzie zwracający się przeciwko kościołowi automatycznie zwracali się przeciw państwu i na odwrót.
Związek ten uwydatnia się też w składzie społecznym duchowieństwa. 100 % biskupów stanowili przedstawiciele szlachty.
1789 r - przedstawiciele niższego kleru + stan III zapoczątkowali rewolucję.
Papiestwo w XVII w jest bardzo słabe. Niewiele interesowali się zachodzącymi przemianami, byli zapatrzeni w przeszłość.
Pierwszy Parlament Rewolucji
1789 r - zaproponowano zniesienie pańszczyzny i płacenie podatków, księża poparli ta inicjatywę.
Potem zaczęto domagać się zniesienia dziesięcin.
1789 r - Dekret zgromadzenia o zaborze dóbr kościelnych.
Majątki te stały się przyczyną niemożności odrodzenia się wpływów kościoła.
1790 r - dekret zgromadzenia o związaniu wszystkich zakonów
Zgromadzenia Narodowe dało wybór zakonnikom. Doszło do masowej dezercji . W Cluny - na 40 opuściło klasztor 38 zakonników ;] . Pokazało to słabość francuskiego katolicyzmu.
Zabór majątków duchowieństwa wymógł ustalenie spraw finansowych -
USTAWA CYWILNA O DUCHOWIEŃSTWIE
z 12 lipca 1790 r
zmniejszała liczbę biskupstw
wprowadzała wybory biskupów
ograniczała władzę biskupów
Nazywane to było R I S Z E R Y Z M E M - od znanego propagatora ograniczenia władzy biskupiej.
Wymagano złożenia przysięgi na te ustawę. Co doprowadziło do rozbicia kościoła na dwie części :
Kościół schizmatyczny konstytucyjny
Kościół rzymski
Na początku była konsternacja.
Marzec 1791 r - papież Pius VI - „ quod aliquantum” , całkowicie odrzucił tą ustawę cywilną i uznał za nieważną. Wystąpił od strony ideowej przeciwko temu. Zostały te słowa strasznie negatywnie przyjęte przez rewolucjonistów. Odtąd zaczyna się emigracja biskupów za granicę i rozwój działań anty - rewolucjonistycznych .
Parlament francuski - zgromadzenie 1791 - 1792 - nie ma zamiaru zrywać z tą polityką konstytuanty. Księży opornych próbowana złamać przy pomocy kar, więzienia, nie pozwalano im odprawiać nabożeństw.
1792 r ( kwiecień ) - zniesienie wszystkich zgromadzeń zakonnych.
Rewolucjoniści nie mogli wyobrazić kościoła nie związanego z państwem.
1792 r - rozpoczyna się wojna z Austrią i Prusami . Pierwsze niepowodzenia na froncie. Zaostrza to
niechęć.
Opór katolików zaczyna iść dalej, starają się przeciwnikami rewolucji i jej rządu ogólnie. Potępiali całe dzieło rewolucji. Zawiązanie się obrazu dobrego katolika z rayalistom ( zwolennik starego porządku ) .
1792 r - legislatywa znosi dawną przysięgę i wprowadza nową formułę
Tę formułę w sierpniu rozciągnięto na duchownych. ]
Za złożeniem przemawiał fakt , że nie było nic poza ogólnikowymi stwierdzeniami wolności i równości, część duchownych złożyła ta przysięgę, uprzednio się konsultując. Jednak większość duchowieństwa była nieufna. Uznali, że była równoznaczna z poparciem republiki i wyrzeczeniem się monarchii. Rzym w tej sprawie zachował wstrzemięźliwość.
Ludzie zaczynali wskazywać na kościół jako na element kontrrewolucyjny. Nastąpił podział na :
aktywnych zwolenników rewolucji
przeciwnicy ( ogólnie)
zaczynają się krwawe prześladowania księży.
1792 r - masakry wrześniowe na jakobinach . Te dni wykopały pomiędzy katolikami , a rewolucjonistami przepaść.
1793 r - zgilotynowanie króla Ludwika XVI.
Od 1793 r - zaczyna się walka z chrześcijaństwem w ogóle. Wprowadza się nowy kalendarz zamiast katolickiego, 10-dniowy tydzień, a poniedziałek wprowadza się jako dzień wolny.
Listopad 1793 r - wprowadzono święto rozumu w Paryżu
Zamykano i profanowano kościoły . Urządzano bluźniercze procesje. Ujawnia się dążenie do dechrystianizacji kraju. Wyjątkowo aktywny ruch - herbetyści.
Marzec 1794 r - nie wypłaca się pensji duchowieństwu
Wrzesień 1795 r - konwent powtarza szereg dawnych ustaw skierowanych przeciwko opornym księżom. Zmusza się do składania przysiąg nienawiści do monarchii.
Przestając popierać kościół konstytucyjny miano świadomość, że nie można funkcjonować bez religii.
Podejmowano próby stworzenia nowego kościoła narodowego:
kult rozumu
kult istoty najwyższej - propagowany przez M. Robespierra
kult - T E O F I L A N T R O P I Z M , który usiłowano wprowadzić w czasach rządu dyrektoriatu , dogmaty : istnienie Boga, nieśmiertelność duszy
kult dekadowy
kult adoratorów
Zaczęto widzieć cel w powrocie do przeszłości, do monarchii.
PAPIESTWO , A REWOLUCJA
Początkowo obojętny. Dopiero przy bezpośrednim zagrożeniu zgodził się na cokolwiek.
1797 r - zajmuje negatywne stanowisko wobec przysięgi nienawiści wobec monarchy.
Odprężenie następuje pod koniec 1799 r po zamachu stanu dokonanego przez Napoleona.
Napoleon jako pierwszy konsul był bezwzględnym pragmatykiem, potrzebował jakiejkolwiek religii. Odchodzi od kursu anty - religijnego. Zaprzestaje ścigania duchownych nie zaprzysiężonych. Postanowił pertraktować z papieżem aby na nowo ułożyć stosunki. Jednak pertraktacje przebiegały bardzo opornie.
K O N K O R D A T - ( Pius VII a rząd francuski ) - podpisano w 1801 r ( 15 lipiec ) . Dwa cele konkordatu :
usunąć narosłe napięcia
dostosować organizację kościelną we Francji do nowej struktury
Uznano religię katolicką za religię większości obywateli francuskich ( był to kompromis). Przyznano mu charakter publiczny.
Trudności stanowiły ( 2 problemy ) :
sprzedaż majątków kościelnych
istnienie podwójnego episkopatu we Francji
Papież ustąpił w pierwszym punkcie, państwo natomiast zobowiązało się odwołać biskupów konstytucyjnych. Uznano uprawnienia biskupów do tworzenia nowych parafii , ale w porozumieniu z władzą państwową.
Konkordat przyniósł korzyści obu stronom. Stolica apostolska dzięki niemu osiągnęła potwierdzenie tego , że do niej należy władza zwierzchnia w kościele francuskim. Napoleon wzmocnił swój prestiż i zapewnił Francji wewnętrzny spokój, zapewnił też kontrolę państwa nad niektórymi dziedzinami życia kościelnego.
Po podpisaniu konkordatu następują pewne problemy z jego ratyfikacją .
3