Powtórzenie materiału

1. Co to jest pedagogika społeczna (def.)?

Definicja (R.Wroczyński) - pedagogika społeczna, opierając się na badaniach empirycznych, analizuje wpływy wychowawcze, których źródłem jest środowisko, oraz ustala zasady organizowania środowiska z punktu widzenia potrzeb wychowania. Przez organizowanie środowiska - w ujęciu pedagogiki społecznej - należy rozumieć wytwarzanie bodźców wychowawczo wartościowych oraz kompensowanie bodźców ujemnych.

2. Określ przedmiot zainteresowań pedagogiki społecznej

- przedmiot zainteresowań: funkcjonowanie instytucji wychowawczych. Środowiskowe uwarunkowanie wychowania

- realizuje cele praktyczne, rozwiązywanie konkretnych sytuacji wychowawczych, racjonalizacji działalności wychowawczej; społeczne tworzenie rzeczywistości

- badania pedagogiczne koncentrują się wokół problematyki środowiska wychowawczego

- jest nauką prakseologiczną - ulepszanie rzeczywistości

- wykorzystuje jakościowe metody badania - studium przypadku, monografia instytucji, wywiad środowiskowy, podejście idiograficzne

3. Jak kształtowały się początki pedagogiki społecznej?

- Rewolucja przemysłowa i pojawienie się nowych potrzeb społecznych w 2 poł. XIX wieku

- Wpływ nauki na działalność praktyczną

• odkrycia naukowe

• gwałtowny rozwój nauka przyrodniczych (fizyka - zasada zachowania energii, chemia, biologia - teoria ewolucji) i społecznych A. Comte, Kurs filozofii pozytywnej określił zakres badań socjologii, E. Durkheim - określił wychowanie jako proces społeczny.

• w pedagogice uzasadnienia naukowe stają się podstawą dla praktyki

- Koniec XIX wieku kreuje wielkie systemy pedagogiczne

• naturalistyczna koncepcja wychowania (natywistyczna); proces wychowania jest procesem naturalnego rozwoju fizycznego i psychicznego, a rozwój człowieka jest aktualizacją czynników dziedzicznych, wrodzonych, pajdocentryzm.

• pedagogika socjologizując podkreśla rolę środowiska społecznego jako czynnika determinującego rozwój dziecka.

4. Wymień prekursorów pedagogiki społecznej i ich dzieła

- Prekursorzy pedagogiki społecznej

• utopiści i reformatorzy przełomu XVII i XIX wieku - T. Morus, H. Saint-Simon, R. Owen

• pedagodzy praktycy - J. H. Pestalozzi (Łabędzi śpiew -1828, Leonard i Gertruda, Jak Gertruda uczy swoje dzieci) S.Szacki(1878-1934) - organizator kolonii dla dzieci, klubów dziecięcych (Wybór pism)

- Początki pedagogiki społecznej

• Disterweg - 1834 - Sozialpädagogik - wskazywał na potrzebę kształcenia zawodowego nauczycieli,

• P.Barth (1858-1922), P.Ntorp (1854-1924) - rozwijają ideę kształcenia moralnego, rozwój woli i umysłu - te idee są oderwane od doświadczenia i pojmowane dość abstrakcyjnie.

• P. Bergemann (1862-1946) - doświadczalny kierunek pedagogiki społecznej, idea publicznej opieki nad dzieckiem, organizowanie instytucjonalnych form wychowania pozaszkolnego (równoległego)

• związki pedagogiki społecznej z pracą socjalna (M. Richmond, A. Salomon)

5. Scharakteryzuj początki polskiej pedagogiki społecznej

- Początki polskiej pedagogiki społecznej

• opracowanie podstaw pedagogiki społecznej - H. Radlińska (1879-1954): systematyczne badania w dziedzinie pedagogiki społecznej w kierowanym przez nią Studium Pracy Społeczno - Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej (Stosunek wychowawczy do środowiska społecznego. Szkice z pedagogiki społecznej -1935, Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych - 1937)

• sformułowanie zakresu pedagogiki społecznej: teoria pracy społecznej, teoria pracy kulturalno - oświatowej (oświata dorosłych), historia pracy społecznej i oświatowej. Pełni ona role łącznika między zespołem nauk o wychowaniu i społeczeństwie.

6. Wymień podstawowe pojęcia z obszaru pedagogiki społecznej.

Profilaktyka, kompensacja, aktywizacja, pomoc, wsparcie społeczne, wychowanie

7. Jak rozumiane jest pojęcie „środowiska” w pedagogice społecznej?

ŚRODOWISKO - jest podstawową kategorią pojęciową w polskiej pedagogice społecznej, należy do pojęć ogólnoteoretycznych, wielowymiarowych. W zależności od przyjętych założeń teoretyczno - poznawczych może być ono postrzegane jako struktura zewnętrzna wobec jednostki lub jako przestrzeń psychospołeczna - źródło intersubiektywnych czynników współwyznaczających rozwój człowieka. Środowisko można ujmować również w kategoriach rozumiejącej subiektywności jako tzw. świat przeżywany. Środowisko jest pojęciem dynamicznym, bywa ujmowane w perspektywie czasu (czas historyczny, społeczny, pokoleniowy, współczesny itp.) i przestrzeni (miejsce zamieszkania, instytucje, infrastruktura itp.). Badania środowiska obejmują zarówno stosunki i grupy społeczne, jak również role, zachowania i indywidualne doświadczenia. Mogą mieć charakter statyczny („tu i teraz”) albo procesualny (bada się zjawiska i procesy społeczne). Przedmiotem badań mogą być zjawiska obserwowalne i poddające się badaniom ilościowym oraz pomiarowi np. warunki materialno - bytowe, albo inferencyjne, teoretyczne, np. kapitał społeczno - kulturowy. Podstawowe kategorie klasyfikacyjne wyprowadzone wg różnych kryteriów to: środowisko lokalne, wychowawcze, społeczne, kulturowe, naturalne, intencjonalne, pierwotne, miejskie lub wiejskie, rodzinne, środowisko instytucji, itp. W szeroko pojmowanym obszarze badań nad środowiskiem zawierają się teorie i pojęcia odnoszące się bezpośrednio do struktury społecznego świata człowieka i sposobów jego doświadczania.

8. Wymień kryteria klasyfikacji środowiska.

- rodzaj bodźców środowiskowych

- cechy terytorialne środowiska

- kryterium genetyczne

- siły (dynamizmy) wychowania

9. Wymień i krótko scharakteryzuj podstawowe funkcje rodziny w aspekcie przemian cywilizacyjnych.

10. Wskaż podstawowe zjawiska kryzysowe, które dotykają rodzinę

11. Wymień alternatywne formy życia rodzinnego

12. Scharakteryzuj rodzinne i instytucjonalne formy opieki zastępczej

13. Scharakteryzuj kierunki przemian polskiego systemu edukacyjnego po roku 1989.

14. Wymień czynniki równego startu szkolnego

15. Scharakteryzuj zjawiska patologiczne, które dokonuja się na terenie szkoły

16. Wymień pożadane cechy u nauczyciela

• Otwartość i umiejętność kontaktu z młodzieżą - empatia;

• Kompetencyjność merytoryczna i metodyczna;

• Poszanowanie godności ludzkiej, podmiotowość;

• Sprawiedliwość i obiektywizm w ocenianiu uczniów;

• Dialogowość, negocjacyjność, demokratyczny styl kierowania;

• Dyscyplina i wymagalność, konsekwencja w postępowaniu, wspomaganie w kłopotach;

• Tolerancyjność, kultura ogólna i pedagogiczna;

• Umiejętność planowania i organizowania pracy własnej i zbiorowej;

• Motywacja i umiejętność samokształcenia (rozwój zawodowy);

• Poczucie humoru

17. Wymień dziedziny życia, które odróżniają młodzież od świata dorosłych

• Cechy młodego pokolenia ukonkretniają się w następujących dziedzinach życia:

- w modzie młodzieżowej

- w sposobie wysławiania

- w specyficznej, odmiennej od świata dorosłych obyczajowości

- specyficznych wzorach spędzania czasu wolnego

- swoistych „idolach”

18. Wymień cechy młodzieży w ujęciu psychologicznym

• krytycyzm myślenia

• zorientowanie na przyszłość

• skłonność do krytycznej oceny wartości i zasad moralnych, którymi kieruje się pokolenie dorosłych (kontestacja autorytetów)

• świadome poszukiwanie autoidentyfikacji

19. Charakterystyka młodzieży w ujęciu socjologicznym

• dążenie do niezależności i usamodzielnienia się

• podatność i wrażliwość na sytuacje społeczne

• brak doświadczenia

• pobudliwość

• podatność na ideologię, a równocześnie opozycyjność wobec wzorów, ideałów, bezideowość

• niespójny system wartości (wartości deklarowane i realnizowane rozmijają się)

• silna subiektywizacji religii i wiary (religijność wybiórcza, niespójna, selektywna i zmienna, bezkierounkowa, często pozakościelna, albo konwersja religijna (przynależność do sekt)

• podatność na patologię, nowe formy to uzależnienie od komputera, Internetu, agresywnych gier kompuereowych

20. Pojęcie grupy rówieśniczej w pedagogice społecznej

Pojęcie grupy rówieśniczej odnosi się w pierwszym rzędzie do grup dziecięcych i młodzieżowych. Mieszczą się w niej dwie cechy konstytutywne: toennisowska wspólnota i arystotelejska przyjaźń. Jest to organizm społeczny wyróżniony spośród innych nie ze względu na cechę demograficzną - wieku, lecz ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo. (Pilch)

21. Rodzaje przywództwa i typy grup młodzieżowych

• Dziecięce grupy zabawowe,

• Bandy,

• Młodzieżowe paczki i kliki,

• Młodzieżowe grupy dewiacyjne (gangi, bandy przestępcze)

22. Wymień znane teorie wyjaśniające przemoc

• Teorie frustracji:

Źródłem agresji jest napięcie pojawiające się w sytuacji niezaspokojonych potrzeb

• Teorie uczenia się

Agresja polega na procesie uczenia się (uczenie się poprzez naśladowanie, modelowanie)

• Teorie psychoanalityczne

Agresja jest popędem i mechanizmem obronnym, jest wyrazem skomplikowanych zakłóceń osobowości.

• Teoria anomii

Zaburzone zachowania (np. przemoc) powstają poprzez „dostosowanie” członków społeczeństwa do istniejących w nim sprzeczności kulturowych i społecznych.

• Teoria subkulturowa

Zaburzone zachowania rozumiane są jako „dostosowanie” członków społeczeństwa do istniejących w nim sprzeczności kulturowych i społecznych.

• Teoria wyobcowania

Przemoc staje się skutkiem procesów przemian społecznych (rozpad wspólnot, przemiany wartości) i związanego z tym doświadczenia dezintegracji i zaburzeń procesów dezintegracji

23. Wymień cechy wspólnot w ujęciu F. Toennisa

• więź spontaniczna, pokrewieństwo, przyjaźń

• przynależność jest zdeterminowana urodzeniem

• organizacja nieformalna, jest wynikiem aprobaty społecznej

• cele są niepisane

• struktura jest wynikiem tradycji

• istnieją wzory zachowań aprobowane społecznie

• obowiązuje grupowy konformizm

• istnieje system kontroli społecznej

24. Wymień cechy stowarzyszeń w ujęciu F. Toennisa.

• grupa celowa

• przynależność jest dobrowolna

• organizacja oparta na regułach formalno - prawnych

• cele są jasno określone

• posiada określoną strukturę, organizację wewnętrzną i członków

• kieruje się określonymi wzorami zachowań

• posługuje się określonymi sankcjami wobec członków

25. Zdefiniuj, podaj synonimy oraz wymień cechy konstytutywne społeczności lokalnej

T. Pilch - środowisko lokalne to gromada ludzi zajmujacych ograniczone i wzglednie izolowane terytorium, posiadających i ceniacych wspólną tradycję, wartości i symbole, istytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności, odrębności i gotowości do wspólnotowego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa.

przykłady: tradycyjna społeczność wiejska, niektóre środowiska zawodowe (aktorskie, rzemieślnicze)

cechy:

• poczucie tożsamości kulturowej, etnicznej

• zasada odrębności, względnej izolacji, kontroli społecznej

• względna jednolitość ekonomiczna, zawodowa

Elementy konstytutywne:

• wspólne terytorium

• styczności, kontakty „twarzą w twarz”

• więź społeczna

26. Wskaż tendencje przemian współczesnych środowisk lokalnych

- Następuje wyraźny proces rozpadu społeczności lokalnych typu wspólnota na rzecz zbiorowości typu stowarzyszenie

- W nowoczesnych społecznosciach typu miejskiego coraz większego znaczenia nabiera świadomość wspólnego interesu - ruchy ekologiczne, troska o wspólne bezpieczeńswo, komitety budowy szkół, kościołów, wodociągów itp.

- Podczas analizy tych zjawisk dostrzega się warunki kształtowania więzi społecznych: styczności przestrzenne, poczucie identyfikacji (łączność psychiczna)

27. Wymień cechy współczesnych środowisk lokalnych

• Różnorodność zawodowa i społeczna

• Różnorodność zainteresowań i interesów

• ograniczony stopień identyfikacji z miejscem zamieszkania

• anonimowość mieszkańców

• zanik sąsiedztwa jako instytucji społecznej (dominuje sąsiedztwo grzecznościowe)

• alienacja i osamotnienie

• dominacja wiezi rzeczowych nad osobowymi

28. Zdefiniuj zjawisko prostytucji oraz określ jego współczesny charakter

Ujęcie W. Bernsdofa:

Oddawanie przez kobietę ciała okolicznościowo lub zawodowo na ogół większej liczbie osób dla zaspokojenia popędu płciowego w zamian za korzyści materialne

Prostytucja według WHO :

Usługa seksualna o charakterze dynamicznym i adaptacyjnym, co pociąga za sobą transmisję pieniędzy pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą

29. Zdefiniuj żebractwo jako zjawisko społeczne, wskaż jego rodzaje dawniej i dzisiaj

• Żebracy - osoby, których jedyne zajęcie i nierzadko główne źródło dochodu stanowią datki pieniężne, niekiedy rzeczowe, o które osoby te ubiegają się najczęściej w miejscach publicznych

Formy:

• Stacjonarne/domokrążne

• Indywidualne/rodzinne/oparte na powiązaniach typowych dla gangów

• Miejskie/wiejskie

• Okazjonalne/ trwałe

• Wymienione powyżej postaci żebractwa są dodatnio skorelowane z sytuacją rodzinną, mieszkaniową i zdrowotną żebrzących oraz niejednokrotnie również z ich narodowością.

30. Zdefiniuj bezrobocie w kontekście transformacji ustrojowej w Polsce

31. Wymień rodzaje bezrobocia oraz jego społeczne skutki

32. Scharakteryzuj sytuację psychofizyczną człowieka dotkniętego bezrobociem

33. Określ zjawisko bezdomności, wskaż jego rozmiary i formy przeciwdziałania

34. Wymień źródła nietolerancj

• Ignorancja

• Lęk i zagrożenia

• Poczucie odmienności

• Przesądy

• Dyspozycje psychiczne warunkowane cechami osobniczymi

• Dyspozycje psychiczne warunkowane okolicznościami zewnętrznymi

35. Podaj definicję nietolerancji i przykłady zachowań nietolerancyjnych

Nietolerancja to zachowanie lub opinia skierowana przeciwko ludziom, zjawiskom lub wartościom, które „nam” nie odpowiadają, są „inne” w celu ich zmiany lub zniszczenia, mimo że ich istnienie jest lub posiadanie jest uprawnione przez prawa natury, obyczaj, moralność. (T. Pilch)

36. Główne formy i przejawy nietolerancji we współczesnym świecie

- dyskryminacja

- uprzedzenia

- stereotypizacja

- rasizm

- ksenofobia

- etnocentryzm

- antysemityzm

37. Wymień i scharakteryzuj główne fazy i etapy opracowywania projektów animacyjnych.

38. Wskaż powody dla których polska szkoła powinna podjąć się realizacji zadań edukacji międzykulturowej

- czas spędzany przez dziecko w przedszkolu lub szkole jest większy, niż czas poświęcany przez nie na jakąkolwiek inną działalność;

- w przedszkolu i młodszych klasach szkolnych nauczyciel jest wzorcem osobowym - osobą znaczącą, mogącą konsekwentnie przekazywać dzieciom ważne wzorce i wartości; - oddziaływania przedszkolne i szkolne nieustająco towarzyszą procesowi rozwoju tożsamości społecznej i indywidualnej każdego z uczniów;

- oddziaływania wychowawcze i edukacyjne w przedszkolu i szkole mają zarówno charakter bezpośredni (rozwijają uczniów), jak i pośredni (stymulują zmiany w samej organizacji, programach, podręcznikach).

39. Co to jest animacja społeczno - kulturalna

Animacja - jako metoda środowiskowa - ma na celu doprowadzenie do zespołowej aktywności całej społeczności. Chodzi o ożywienie sił społecznych tkwiących w środowisku (zarówno tych, które są znane, jak i utajonych), aby dzięki nim dokonywać celowych i racjonalnych przeobrażeń obejmujących zmiany w różnych dziedzinach życia społecznego. Animacja winna stymulować przemiany w systemach wartości, wykształcenie postaw krytycznych wobec nowych idei, wzorów zachowań, doprowadzić do przeorientowania postaw z ego- na socjocentryczne.

40. Wymień funkcje animacji

Funkcje społeczne:

1. Adaptacyjna i integracyjna

2. Edukacyjna i rozwoju kulturalnego

3. Rekreacyjna

4. Regulacji życia społecznego

5. Innowacyjna i krytyczna

Funkcje kulturalne

1. Animacja społeczno - kulturalna a twórczość

2. Animacja a upowszechnianie kultury

3. Animacja a publiczność (z jakimi kategoriami publiczności jak pracować)

4. Animacja: władza kulturalna i instrument krytyki społecznej

41. Scharakteryzuj główne zjawiska demograficzne, które dotykają Polskę i wskaż ich pedagogiczne konsekwencje

42. Starość jako wyzwanie społeczne - zadania polityki społecznej, nowe kierunki pracy pedagogicznej

43. Eutanazja w kontekście etyki i pragmatyki społecznej - rozstrzygnięcia prawne

44. Co to jest ubóstwo względne i absolutne

45. Oblicza i charakterystyka polskiej biedy

---