Ruanda (Rwanda, Republika Ruandyjska), państwo we wsch. Afryce, nad jez. Kiwu; 26,3 tys. km², 8,6 mln mieszk. (2003), ludy Hutu (ok. 90%) i Tutsi; katolicy (56%), animiści, protestanci; stol. Kigali; j.u.: fr., ruanda; republika. Wyżynno-górzysta, w obrębie Wielkiego Rowu Zach.; klimat górski w strefie równikowej; sawanny. Kraj słabo rozwinięty; uprawa bananów, batatów, kukurydzy, na eksport — kawy, tytoniu, bawełny; hodowla bydła, kóz; wydobycie rud cyny, wolframu; przetwórstwo rolne. — Od XVII w. państwo ludu Tutsi (utw. po podboju plemion Hutu), w końcu XIX w. opanowane przez Niemców, w Niem. Afryce Wsch.; 1922-62 wraz z Urundi pod administracją belg. (do 1946 terytorium mandatowe Ligi Narodów, od 1946 część terytorium powierniczego ONZ p.n. Ruanda-Urundi); od 1962 niepodległa rep. R.; 1959-64 walki między Hutu a Tutsi (masowa eksterminacja Tutsi); 1973 wojsk. zamach stanu gen. J. Habyarimany (1978-94 prezydent); 1978-91 system jednopartyjny; 1990 wojna domowa zainicjowana przez Tutsi; 1994, po śmierci Habyarimany, masakry Tutsi i nowa wojna domowa (ok. 0,5 mln zabitych, ok. 1,2 mln uchodźców); od 1994 stopniowa stabilizacja, 2003 pierwsze wybory prezydenckie.

---