k3 - charakterystyka niektórych metod, technik i narzędzi badawczych w badaniach pedagogicznych, ich istota, zalety, wady, najczęściej popełniane błędy w stosowaniu

1. eksperyment

- Pilch:

• metoda naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości, polegająca na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem;

• cel - wykrycie związków przyczynowo-skutkowych między zmienną niezależną a elementami danego układu;

- Kamiński:

• eksperyment: naturalny (zorganizowany dla celów praktycznych, co badacz spożytkowuje lub inicjuje) i kliniczny (obserwowanie placówki, grupy społecznej itp. w których wypróbowuje się wprowadzenie celowej zmiany)

• technika: przez zestawienie (porównanie dwóch grup jak najbardziej do siebie podobnych), rotacji (zestawienie grup o luźniejszym stopniu podobieństwa), badania regresyjnego (zestawienie opisu zjawiska z historią zjawiska), badania zjawisk w ich przebiegu (badanie zjawiska w dwóch etapach rozdzielonych czasem)

2. metoda indywidualnych przypadków

- Pilch:

• biografia ludzka;

• sposób badań polegający na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych;

• techniki: wywiad, obserwacja, analiza dokumentów osobistych;

- Kamiński:

• badania skupione wokół biografii ludzkich;

• główna technika badawcza - wywiad; pomocnicze - obserwacja i analiza dokumentów osobistych;

• badanie jakościowe;

3. monografia pedagogiczna

- Pilch

• metoda postępowania, która prowadzi do opisu instytucji wychowawczych („struktury sformalizowanej”);

• przedmiot badań - instytucja wychowawcza lub inna instytucja dla celów wychowawczych badana; instytucje w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej;

• sposób badania - sięgnięcie w głąb badanej instytucji i gruntowne, wielostronne wejrzenie e jej funkcjonowanie jako systemu społecznego i związanego ze sobą zbioru osób;

• efekt - rozpoznanie struktury i efektywności działań wychowawczych, postawienie diagnozy określonych niedomogów i opracowanie koncepcji ewentualnych ulepszeń;

• techniki - badanie dokumentacji, obserwacja uczestnicząca, ankieta, wywiad;

- Kamiński:

• techniki: badania dokumentacji, eksperyment wychowawczy, obserwacja uczestnicząca, wywiad, techniki socjometryczne;

• naukowo przeprowadzona swoista wizytacja danej instytucji mająca służyć dokonanym rozpoznaniem, prognozami, koncepcjami ulepszeń praktycznych praktycznych[potrzebom danej instytucji

4. sondaż diagnostyczny

- Pilch:

• sposób gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawisk instytucjonalnie nie zlokalizowanych posiadających znaczenie wychowawcze, w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w której badane zjawisko występuje;

• techniki: wywiad, ankieta, analiza dokumentów osobistych, techniki statystyczne;

- Kamiński:

• problematyka zjawisk społecznych

• techniki badań: wywiad, obserwacja, eksperyment, analiza dokumentów osobistych i dokumentacji instytucji, ankieta

5. obserwacja

- Pilch:

• czynność badawcza polegająca na gromadzeniu danych drogą postrzeżeń;

• efekt - wiedza najbardziej naturalna o obserwowanej grupie, najbardziej prawdziwa;

• najpopularniejsza postać - obserwacja otwarta lub swobodna;

• prowadzona w randze naukowej - systematyczna obserwacja bezpośrednia lub pośrednia;

• szczególny przypadek - obserwacja uczestnicząca: jawna i ukryta;

• techniki gromadzenia materiałów: niestandaryzowane (notatki, opisy, rejestracja dźwiękowa i fotograficzna) i standaryzowane (arkusz obserwacyjny - kwestionariusz z wytypowanymi zagadnieniami, które ma objąć obserwacja, dziennik obserwacji);

• warunki poprawności:

- wstępna znajomość przedmiotu obserwacji;

- jasne sformułowanie zagadnienia i celów obserwacji;

- bliższe poznanie przedmiotu obserwacji przez zastosowanie obserwacji otwartej lub innych procedur poznawczych;

- szczegółowe opracowanie koncepcji badań, kategoryzacja zagadnień, opracowanie formularzy i arkuszy obserwacyjnych;

- Kamiński:

• czynność jednostronna, angażująca tylko badającego

• dążenie do celowego (poszukiwanie odpowiedzi na postawione pytania badawcze), planowego (objęcie obserwacją uprzednio przygotowanego rejestru cech), systematycznego (uwzględnienie czasu trwania i częstotliwości) i krytycznego (odrzucanie spostrzeżeń nieistotnych) spostrzegania określonych zachowań, przedmiotów itd.

• obserwacja: zwykła i uczestnicząca; kontrolowana i niekontrolowana

6. techniki socjometryczne

- Moreno - kwestionariusz (sytuacja + pytanie o sympatie i antypatie) + macierz + socjogram (nieuporządkowany i uporządkowany na wykresie z liczbą wyborów)

- Zgadnij kto - określenie do danej osoby (opis - osoba) + macierz

- Plebiscyt życzliwości i niechęci - ranking + macierz

- Wartościowanie uczestnictwa w grupie - czy chciałbyś grupę zmienić

- Pomiar dystansu społecznego - czy chciałbyś wychowawcę zmienić

7. kwestionariusz ankiety

- technika gromadzenia informacji polegająca na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub najczęściej nieobecności ankietera;

- szczególny przypadek wywiadu;

- cechy odróżniające: stopień standaryzacji pytań, zakres i głębokość problematyki, zasady przeprowadzania;

- pytania - zawsze konkretne, ścisłe, jednoproblemowe;

- pytanie - najczęściej zamknięte, zaopatrzone w kafeterię (zestaw wszystkich możliwych odpowiedzi);

- temat - wąskie zagadnienie lub szerszy problem rozbity na kilka zagadnień szczegółowych;

- rodzaje kafeterii:

• zamknięte (ograniczony zestaw możliwych odpowiedzi) i półotwarte (zawierają punkt oznaczony „inne” pozwalający na własną odpowiedź);

• koniunktywne (możliwość wybrania kilku możliwych odpowiedzi) i dysjunktywne (wybór tylko jednej możliwości);

8. badania terenowe:

- obejmują mniejszy, ściśle określony zasięg terenowy, wyznaczony ze względu na jakieś jego cechy;

- przebieg - zaprogramowany i ściśle kontrolowany

- wysoki stopień jednolitości warsztatowej;

- zespół badawczy starannie dobrany i specjalnie przygotowany do badań;

- posługiwanie się wystandaryzowanymi narzędziami badań;

3

http://www.nonameuwb.eu