TERAPIA ZAPACHOWA
Przez pojęcie „terapia zapachowa” należy rozumieć stosowanie olejków zapachowych lub esencjonalnych wewnętrznie lub zewnętrznie w celu wspierania zdolności wyrównawczych ciała ludzkiego.
Dzięki Marguerite Maury pojęcie „terapia zapachowa” nie posiada już tylko znaczenia medycznego, jakie posiadało pierwotnie.
OLEJKI ESENCJONALNE
Olejki esencjonalne uzyskiwane są z kwiatów, nasion, korzeni, liści, łodyg i żywicy roślin zapachowych na drodze:
destylacji (najczęściej stosowana metoda)
infuzji (ekstrakcja przy użyciu węglowodoru)
wyciskania (owoce cytrusowe)
Przez pojęcie „macerat” należy rozumieć nielotny (tłusty) olej, przy pomocy którego wyodrębnione zostały z roślin, a następnie wchłonięte substancje (zapachowe).
Przez pojęcie „tinktura” należy rozumieć alkohol, który wyciągnął z roślin substancje zapachowe, a następnie wchłonął je.
Przez pojęcie „hydrosol” należy rozumieć wodę kondensacyjną, powstałą w procesie destylacji. Są w nim jeszcze obecne rozpuszczalne w wodzie substancje pochodzenia roślinnego.
Hydrosole otrzymuje się z tych samych roślin aromatycznych, z których można uzyskać olejki esencjonalne. Posiadają one również po części te same właściwości. Hydrosole te przetwarzane są na szereg biologicznie przydatnych produktów wykorzystanych do celów pielęgnacyjnych, z uwagi na to, że ich łagodne i antytoksyczne działanie idealnie nadaje się w przypadku pielęgnacji skóry.
Czyste hydrosole uzyskuje się więc na drodze destylacji przy użyciu pary wodnej i nie zawierają one barwników, środków konserwujących czy emulgatorów.
Hydrolat powstaje w wyniku destylacji przy użyciu dużej ilości wody.
Zastosowanie: kompresy, kompresy na oczy, maseczki, okłady, lotion do twarzy itd.
OLEJKI POCHODZENIA ROŚLINNEGO
Olejki roślinne dzielą się na:
olejki nie lotne o konsystencji tłuszczu
olejki lotne (eteryczne)
OLEJKI NIELOTNE
Nielotne olejki pochodzenia roślinnego są podstawowymi produktami przemiany materii roślin. Oznacza to, że tworzą się one po to, aby- będąc „dostawcą” umożliwiać rozwój i wzrost roślin. Wyciskane są one z nasion, orzechów, ziaren i owoców. Są to estry kwasów i alkoholi tłuszczowych, najczęściej glicerol (gliceryna).
Powszechnie występujące nielotne olejki roślinne dzieli się w zależności od zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych:
1)tzw. olejki nieschnące zawierające ok. 20% nienasyconych kwasów tłuszczowych
2) olejki półschnące zawierające ok. 50% nienasyconych kwasów tłuszczowych
3) olejki schnące lub wysokonienasycone zawierające ponad 50% nienasyconych kwasów tłuszczowych.
W zależności od tego im więcej nienasyconych kwasów tłuszczowych zawiera dany olejek nielotny, może on zatrzymać większą ilość substancji, a zwłaszcza tlenu. Olejki te schną szybciej, jeżeli mają bezpośredni kontakt z powietrzem. Dlatego też w czasie masażu mogą stać się bardziej kleiste, przez co tracą swoją śliskość.
Olejki nielotne różnią się między sobą nie tylko zawartością nienasyconych kwasów tłuszczowych, lecz również tym, że zawierają różną ilość dodatkowych substancji, jak tokoferol (inaczej zwany witaminą E) czy inne rozpuszczalne w tłuszczach prowitaminy, lecytynę, substancje mineralne i elementy śladowe, woski i sterole roślinne, ergosterol i oktakosanol.
Każdy rodzaj olejku posiada inny skład chemiczny, uzależniony od wpływu warunków klimatycznych oraz jakość ziemi na której hodowany jest materiał, z którego pozyskuje się olejek.
Skład chemiczny wpływa na właściwość oraz możliwość wykorzystania. Wszystkie olejki nielotne zawierają nienasycony kwas oleinowy o łańcuchu prostym, dzięki czemu w temperaturze pokojowej prawie zawsze zachowują płynną postać.
W zależności od zawartości większej ilości nienasyconych kwasów oleinowych o łańcuchu złożonym, mogą one zachować płynna postać także w niższych temperaturach.
Nielotne olejki pochodzenia roślinnego stanowią bazę dla terapii zapachowej stosowanej w kosmetyce, ponieważ są produktem używanym do masażu, dodawany do olejków esencjonalnych. Już same w sobie stanowią środek do pielęgnacji skóry i powinny być dostosowane do rodzaju skóry, aby efekt masażu wykonanego w ramach terapii zapachowej był optymalny.
NIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE
Wszystkie olejki roślinne zawierają nienasycony kwas oleinowy o pojedynczym łańcuchu.
Im bardziej wysuszający charakter posiadają, tym większa jest w nich ilość tłuszczów o łańcuchu złożonym: są to mianowicie kwas linolowy oraz linolenowy, niezwykle ważne nie tylko dla skóry, ale również dla całego zdrowia.
Owe nienasycone kwasy tłuszczowe są niezbędne dla przemiany materii zachodzącej w organizmie człowieka i dlatego nazywane są esencjonalnymi kawasami tłuszczowymi. Wcześniej były znane pod nazwą witamina F.
Organizm nie może sam ich wytwarzać i można je dostarczać w jedzeniu. Stymulują one pełnowartościową odbudowę komórek w ciele człowieka. Dlatego są one tak wartościowe dla pielęgnacji skóry. Im więcej zawierają nienasyconych kwasów tłuszczowych, ty są bardziej hydrofilowe, także w czasie masażu mogą być mieszane z wodą. Dzięki temu ubogi w wilgoć zrogowaciały naskórek można stopniowo zmiękczyć. W ten sposób poprawia się absorpcja skóry.
TOKOFEROL
Jedną z najważniejszych substancji, powiązaną z kwasem linolowym, jest tokoferol, czyli witamina E.
Substancja ta funkcjonuje jako silny antyutleniacz. Oznacza to, że może ona wyłapywać tzw. wolne rodniki. W pewnych warunkach w procesie utleniania wyzwalają się niezwykle silnie działające cząsteczki wodoru i tlenu, które mogą uszkadzać błonę komórkową i jądro komórki, jeżeli w porę nie zostaną unieszkodliwione. Ów proces zachodzi również w skórze, na przykład pod wpływem promieniowania ultrafioletowego oraz w czasie procesów zapalnych czy w trakcie gojenia się ran. Dlatego też nie należy lekceważyć korzystnego działania tokoferolu na skórę. Olejki pochodzenia roślinnego o dużej zawartości tokoferolu są autentycznymi olejkami leczniczymi stosowanymi w leczeniu blizn i atrofii. Z korzystnym działaniem tokoferolu wiąże się również to, że olejek zawierający jego dużą ilość nie jełczeje w tak dużym tempie. Proces jełczenia zachodzi mianowicie pod wpływem tlenu, powodującego rozkład olejku, w wyniku czego tworzą się wolne rodniki, które następnie są wiązane przez tokoferol.
Z tego powodu olejki o dużej zawartości kwasu linolowego, jak na przykład olejek kukurydziany (40-60%), olejek z kiełków pszenicy (60-65%), olejek safrolowy (975%) i w pewnym stopniu również olejek sezamowy (30-40%), posiadają stosunkowo długi okres trwałości. Oczywiście pod warunkiem, że przechowywane są w miejscu chłodnym, ciemnym i w szczelnie zamkniętym pojemniku. Tokoferol może być źle tolerowany przez skórę. Wystąpi wówczas swędzenie lub pojawią się niewielkie grudki czy pęcherzyki. Czasami można temu zapobiec poprzez wymieszanie tego olejku o niskiej zawartości tokoferolu jak na przykład olejek oliwkowy, migdałowy czy z pestek winogron. Olejek sezamkowy w zasadzie nigdy nie daje objawów nietolerowania, chociaż zawiera dosyć znaczną ilość tokoferolu.
Olejek z jojoby również zawiera pokaźną ilość tokoferolu, chociaż nie jest to właściwie olejek, lecz płynny wosk.
KAROTEN
W olejkach esencjonalnych mogą się znajdować śladowe ilości karotenu. Karoten - pro-witamina A, którą zawiera m. in, marchew (olejek z marchwi = olejek karotenowy- jest również silnym antyutleniaczem. Zaletą karotenu, oprócz tego, że zawiera wit. A jest to, że nie jest on magazynowany w wątrobie. Nigdy więc nie można zapaść na hiperwitaminozę. W miarę potrzeby karoten jest przetwarzany w organizmie w wit. A. reszta zostaje po prostu wydalona. Podobnie jak tokoferol, również witamina A przyswajana jest przez komórki skóry dzięki czemu mogą one unieszkodliwić lepiej i większą ilość wolnych rodników.
Karoten i tokoferol nie stanowią filtru przeciwsłonecznego, mogą jednak być pomocne w zapobieganiu wyrządzonym przez promieniowanie ultrafioletowe szkodom.
POZYSKIWANIE OLEJKÓW ROŚLINNYCH
Olejki pochodzenia roślinnego pozostają w dobrym stanie jedynie, jeżeli wyciskane będą na zimno przy użyciu niskiego ciśnienia.
Bardzo wysoka temperatura, rozpuszczalniki czy mocne wstrząsanie mogą spowodować zepsucie wysokonienasyconych kwasów tłuszczowych i innych dodatkowych substancji, jak witaminy czy fitosterole.
OLEJKI NIESCHNĄCE
Olejek z orzeszków ziemnych: 60% kwasu oleinowego, 20% kwasu linolowego.
Olejek z orzeszków ziemnych rafinowany jest zawsze na gorąco.
Olejek kokosowy: 70% kwasu oleinowego (dlatego często jest gęsty).
Olejek palmowy: 45% kwasu oleinowego. Olejek ten jest zawsze podgrzewany w czasie procesu rafinacji.
OLEJKI PÓŁSCHNĄCE
Olejek migdałowy: 80% kwasu oleinowego, 5-20% kwasu linolowego (wit. E) nigdy nie powinien mieć zapachu gorzkich migdałów.
Olejek oliwkowy: 60-80% kwasu oleinowego, 10% kwasu linolowego.
Olejek sezamkowy: 30% kwasu oleinowego, 30-40% kwasu linolowego.
Olejek sojowy: 25% kwasu oleinowego, 25% kwasu linolowego.
Olejek z awokado: 40%kwasu oleinowego, 15% kwasu linolowego (wit. A)
OLEJKI SCHNĄCE
Olejek kukurydziany: 40% kwasu oleinowego, 45-60% kwasu linolowego
Olejek z pszenicy: 16% kwasu oleinowego, 65% kwasu linolowego
Olejek saflorowy: 13% kwasu oleinowego, 75% kwasu linolowego, 65% kwasu linolenowego
Olejek lniany: 25% kwasu oleinowego, 10% kwasu linolowego, 65% linolenowego
Olejek z jojoby: właściwie to płynny wosk zaw. Estry alkoholi cetylowych i wyższe kwasy tłuszczowe.
Olejek z wiesiołka, olejek cassis i olejek boragie (ogórecznik) zawierają 75% kwasu linolowego. Olejki te noszą nazwę olejków omega-6.
OLEJKI ETRYCZE (LOTNE)
Olejki eteryczne są podobne jak nielotne, węglowodorami. Posiadają jednak zupełnie inny skład. Są to wtórne produkty przemiany materii, które wytwarzane są w roślinie i których roślina ta nie potrzebuje, jako bezpośredniego dostawcy energii.
Są to substancje zapachowe, powstające i magazynowane w specjalnych komórkach, a nastepnie uwalniane, aby ponownie mogły wziąć udział w procesie przemiany materii roślin. Odgrywają one ważną rolę w mechanizmie obronnym rośliny i biorą udział w rozmnażaniu oraz przemianie materii. Ponieważ wydaje się, że również wpływają na mechanizm obronny człowieka oraz na inne procesy przemiany materii, nazywane są „EKTOHORMONAMI”.
Olejki eteryczne są aromatycznymi, lotnymi substancjami ciekłymi o różnym składzie. Do dziś stwierdzono około 3000 składników.