CHOROBA EPILEPSJA - PADACZKA PIERWSZA POMOC W RAZIE NAPADU PADACZKOWEGO

Padaczka (epilepsja) jest najczęstszym schorzeniem układu nerwowego. Szacuje się,  że w Polsce na padaczkę choruje 1% populacji, czyli ok. 400 tysięcy osób. W dzisiejszych czasach padaczka nie musi być przeszkodą w osiągnięciu sukcesu. Dzięki odpowiednim środkom farmakologicznych lub innym metodom takim jak np. operacje, lekarze potrafią skutecznie wyeliminować napady, co pozwala chorym normalne żyć i funkcjonować  w społeczeństwie. Naszym celem jest przekonanie Was, że  dobra opieka medyczna, wsparcie bliskich i otoczenia, pozytywne nastawienie i wola walki skutecznie przyspieszają proces leczenia.

Rodzaje napadów

Napady częściowe
Napady częściowe (napady o początku ogniskowym) - występują wówczas, gdy wyładowanie napadowe pojawia się w określonej okolicy mózgu i - przynajmniej początkowo - ogranicza się tylko do tej okolicy. W tej grupie rozróżnia się:
Napady częściowe z objawami prostymi w czasie których chory zwykle nie traci świadomości. W zależności od struktur mózgowych objętych wyładowaniem napadowym wyróżnia się napady:
Napady ruchowe (niekiedy sprowadzające się zaledwie do drgań kciuka i/lub kąta ust, czasem bardziej skomplikowane - ze zwrotem gałek ocznych i głowy do boku, lub bardzo rzadko, innymi specyficznymi zaburzeniami ruchowymi.np. mowy);
Napady częściowe ruchowe proste (napady Jacksona) Ognisko padaczkowe znajduje się w tym przypadku w okolicy ruchowej płata czołowego mózgu. Napad zaczyna się zazwyczaj rytmicznym skurczem kciuka, palca wskazującego, kącika ust lub palucha po przeciwnej stronie ciała w stosunku do umiejscowienia ogniska. W trakcie trwania ataku drgawki pogłębiają się i zaczynają obejmować inne grupy mięśni. Mogą one zająć drugą kończynę po tej samej stronie, potem stać się obustronne i napad spowodować może utratę przytomności (uogólnienie napadu). Często może wystąpić po napadzie osłabienie mięśni biorących udział w ataku, które to trwać może do dwóch dni.
Napady zmysłowe polegające na rozmaitych doznaniach wzrokowych, słuchowych, smakowych, węchowych lub czuciowych; mają one zwykle dość charakterystyczny, stereotypowy przebieg)
Napady czuciowe proste. Charakteryzują się one napadami halucynacji dowolnych rodzajów czucia. Zazwyczaj jest to drętwienie lub mrowienie pewnych części ciała. Także taki napad może przejść w atak Jacksonowski lub drgawki uogólnione. Napady wegetatywne z takimi objawami ze strony układu wegetatywnego jak nagle występujące nadmierne wydzielanie śliny, ostre bóle brzucha u małych dzieci, itp.;
Napady mieszane tj. składające się z objawów zaliczonych do dwu lub trzech powyższych podgrup.
Napady częściowe z objawami złożonymi. W przeciwieństwie do poprzednich napady te przebiegają zwykle z zaburzeniem świadomości, choć nierzadko tylko z jej przymgleniem. Oznacza to, że pacjent w czasie trwania napadu może częściowo odbierać i zapamiętywać bodźce płynące z otoczenia, a nawet reagować na nie w sposób zupełnie właściwy. Te napady cechują się szczególnym bogactwem objawów; ich źródłem są zwykle nadmierne wyładowania bioelektryczne, pojawiające się w płacie skroniowym (stąd potoczna nazwa "napady skroniowe"). Wśród najczęściej spotykanych postaci tych napadów należy wymienić:
Napady intelektualne - przebiegają one wśród doznań marzeniowych, snopodobnych, z poczuciem czegoś już przeżytego, znanego, lub też odwrotnie - dobrze znane sytuacje czy otoczenie (np. własny pokój) wydają się zupełnie nowe, nieznane; nierzadko są to jakby napływy niezwykle żywych wspomnień z dawnych lat;
Napady z zaburzeniami psychosensorycznymi, tj. z rozmaitego rodzaju zaburzeniami widzenia, słuchu, orientacji przestrzennej, co do własnego ciała itp.;
Napady z zaburzeniami psychoruchowymi tj. automatyzmami ruchowymi, polegającymi zwykle na stereotypowym wykonywaniu dość prostych czynności (np. ruchy żucia, odpinanie i zapinanie guzików, szukanie czegoś w torebce lub kieszeni itp.);
Napady mieszane, na które składają się objawy z różnych podgrup napadów.
Napady częściowe złożone (padaczka skroniowa). Napady te są efektem wyładowań w płacie skroniowym mózgu. Przybierają one różne postacie. Mogą to być omamy węchowe, smakowe, urojenia wzrokowe czy słuchowe. Pojawiać się może zjawisko deja vu - choremu wydaje się, że coś, co dzieje się w rzeczywistości pierwszy raz, on już wcześniej doświadczał. Padaczka skroniowa objawiać się może atakami wspomnień z przeszłości lub silnymi, nieprzyjemnymi doznaniami emocjonalnymi. Pojawiają się także zróżnicowane objawy ruchowe, czasem przechodzące w uogólnione drgawki.

 Napady częściowe, wtórnie uogólnione . Dochodzi do nich wtedy, gdy ograniczone początkowo wyładowanie napadowe uogólnia się i obejmuje cały mózg. Po krótko zwykle trwających objawach napadu częściowego następuje zupełna utrata świadomości i pojawia się napad drgawkowy, najczęściej toniczno-kloniczny. Zdarza się, że objawy napadu częściowego, poprzedzające napad uogólniony, trwają tak krótko, że nawet chory nie może ich zauważyć i zapamiętać. Niekiedy objawy napadu częściowego ujawniają się dopiero wtedy, gdy przepisane leki zahamują uogólnianie się tych napadów.

Napady pierwotnie uogólnione tj. bez umiejscowionego początku. Napady te, o różnorodnym obrazie klinicznym, przebiegają zawsze z utratą świadomości; leżące u ich podłoża wyładowania bioelektryczne obejmują najczęściej od razu cały mózg. Utrata świadomości jest pierwszym lub jedynym objawem napadu. W bardzo uproszczonym podziale można wyróżnić napady nie drgawkowe (zalicza się do nich napady nieświadomości, chociaż w ogólniejszym znaczeniu także napady częściowe o objawach prostych lub złożonych) oraz drgawkowe. Wśród tych ostatnich najczęstszy jest uogólniony napad toniczno-kloniczny, zwany także potocznie napadem dużym w przeciwieństwie do napadów nie drgawkowych, nazywanych małymi. W omawianej grupie napadów pierwotnie uogólnionych wyróżnia się następujące postacie:
Napady nieświadomości. Objawiają się one najczęściej tylko bardzo krótkotrwałą utratą świadomości. Niekiedy wyłączeniu świadomości mogą towarzyszyć inne objawy, np. drganie powiek, nagłe wyprostowanie bądź drgnięcie ciała lub (bardzo rzadko) mimowolne oddanie moczu. Ten typ napadów jest szczególnie częsty u dzieci, zarówno w wieku przedszkolnym, jak i szkolnym. W czasie napadu dziecko nieruchomieje, zamiera w jakiejś pozie, wygląda, jakby zamyśliło się lub zapatrzyło w odległy punkt. Czas trwania napadu jest z reguły krótki i wynosi od 5 do 20 s. Po jego ustąpieniu dziecko natychmiast powraca do przerwanej napadem czynności (zabawy, pisania itp.). Często dzieci nie zdają sobie sprawy z przebytego napadu i przerwy w strumieniu świadomości. Jeśli czas trwania napadu jest krótki, a częstość niewielka, łatwo można w ogóle przeoczyć fakt występowania tych napadów. W przypadku bardzo łagodnego ataku chory może jedynie odczuwać, że coś dziwnego się z nim dzieje.
Tego typu padaczka nie rozwija się u ludzi dorosłych. Jednak mogą oni na nią chorować w przypadku, jeśli choroba przetrwa u nich z okresu dzieciństwa. W takim przypadku do napadów nieświadomości mogą dołączyć się napady toniczno - kloniczne.

Zdarza się, że obok napadów nieświadomości u tego samego chorego występują inne postacie napadów uogólnionych, przy czym najczęściej są to napady duże. Te ostatnie mogą niekiedy pojawiać się w okresie pokwitania u dziecka, które poprzednio miało tylko napady nieświadomości. Wynika stąd konieczność otoczenia dzieci w tym okresie szczególnie staranną opieką lekarską.

masywne - miokloniczne są to nagłe, wydatne i silne "zrywania", skurcze symetrycznych, różnie rozległych grup mięśni ciała, powodujące gwałtowny ruch (np. nagie przywidzenie obu ramion i zgięcie w łokciach lub odwrotnie - wyprostowanie rąk z wyrzuceniem trzymanego przedmiotu, a czasem nawet gwałtowne rzucenie się chorego na podłogę). zgięciowe lub skłonów występują u małych dzieci, zwykle w pierwszym roku życia i polegają na nagłym podkurczaniu nóg ze zgięciem rąk i skłonem głowy ku przodowi.

 Napady kloniczne - wiodącym objawem tego napadu są uogólnione rytmiczne drgawki całego ciała.

Napady toniczne - polegają na silnym kurczu mięśni całego ciała, trwającym od kilku do kilkunastu sekund.

Napady  toniczno - kloniczne są to właśnie napady duże, grand mal, właściwie jedyne, jakie rozpoznawane są przez laików jako typowe dla padaczki. Napad taki zaczyna się nagłą utratą świadomości; jednocześnie pojawia się faza toniczna z bardzo silnym napięciem wszystkich mięśni ciała. Na początku tej fazy chory wydaje czasem nieartykułowany głos lub krzyk, wywołany przedzieraniem się wypieranego z klatki piersiowej powietrza przez krtań zamkniętą napiętymi więzadłami, tzw. strunami głosowymi. Krzyk taki jest nieświadomy i nie oznacza wcale, że chory odczuwa ból lub lęk. W tej samej chwili (lub nawet wcześniej) dochodzi do upadku, jeśli napad zaskoczył chorego np. w pozycji stojącej. Chory może być w tej fazie nadmiernie wyprostowany, wygięty ku tyłowi, a czasem odwrotnie - podkurcza uda i unosi górną część tułowia i głowę. Zdarza się, że przygryza język. Oddychanie jest zatrzymane, a ogromny wysiłek mięśni pochłania bardzo szybko tlen zawarty w krążącej krwi: skóra chorego (zwłaszcza twarzy i rąk) oraz wargi stają się sine. Po kilku-kilkunastu sekundach faza toniczna zaczyna się przekształcać w fazę kloniczną: pojawiają się rytmiczne drgawki (skurcze) z naprzemiennym rozluźnieniem mięśni ciała. Drgawki te stopniowo stają się coraz rzadsze, maleje ich amplituda i wreszcie napięcie mięśni wiotczeje, pojawia się głęboki chrapliwy oddech. W czasie napadu dochodzi także do nadmiernego wydzielania śliny (która wskutek głębszych oddechów bywa pienista), a niekiedy - do mimowolnego oddania moczu, co zdarza się szczególnie wtedy, gdy chory ma pełny pęcherz. Po ustąpieniu drgawek klonicznych pozostaje śpiączka: chory nie reaguje na żadne bodźce, w tym także bólowe. Zwykle dość szybko chory zaczyna odzyskiwać świadomość. W tym okresie mogą pojawiać się ruchy mlaskania, żucia, przełykania, wreszcie chory próbuje zorientować się w sytuacji, otoczeniu i zaczyna odpowiadać na pytania. Czas trwania takiego napadu - dla świadków subiektywnie zwykle bardzo długi - w rzeczywistości nie przekracza 2-3 min. Bezpośrednio po napadzie chorzy skarżą się często na ból głowy, osłabienie, bóle mięśni oraz senność. Nierzadko potrzebują oni wówczas krótszego lub nieco dłuższego snu, po którym zwykle wraca dobre samopoczucie.
Podkreślić należy, że stosowane leczenie - jeśli nie zahamuje w ogóle występowania napadów - może znacznie złagodzić ich przebieg, nawet tak dalece, że występują nie wszystkie fazy napadu dużego, a chory po napadzie bardzo szybko wraca do normalnego stanu. Napady takie nazywa się poronnymi napadami dużymi. Chorzy najczęściej mają poczucie przebytego napadu, choć lekki napad toniczno-kloniczny w czasie snu może przejść nie zauważony.

Napady atoniczne - przebiegają z nagłą utratą napięcia mięśniowego. Chory nagle, "jak kosą podcięty", osuwa się na ziemię. Czas trwania tych napadów jest zwykle bardzo krótki; nierzadko chorzy wstają natychmiast po upadku.

Napady akinetyczne - są bardzo rzadkie, polegają na krótkotrwałym zahamowaniu ruchów

Napady jednostronne lub przeważnie jednostronne. Napady seryjne. Występują one niemal wyłącznie u małych dzieci. Są to z reguły napady drgawkowe, ograniczone do jednej połowy ciała; mogą pojawiać się naprzemiennie raz po jednej, raz po drugiej stronie. Napad przygodny (izolowany, pojedynczy) jest to napad padaczkowy, który pojawił się tylko raz i więcej nie powtórzył. Najczęściej jest to pierwotnie uogólniony napad toniczno-kloniczny (tj. duży), sprowokowany zadziałaniem jakiegoś przypadkowego czynnika (nadużycie alkoholu, zatrucie, uraz, znaczny niedobór snu itp.), chociaż czynnik taki nie zawsze da się określić, a rodzaj napadu może być inny niż duży. W każdym razie taki pojedynczy napad nie pozwala jeszcze na rozpoznanie padaczki.

PIERWSZA POMOC W RAZIE NAPADU PADACZKOWEGO

CO POWINIENEŚ ZROBIĆ GDY JESTEŚ ŚWIADKIEM NAPADU PADACZKOWEGO?
* bądź przy chorym w czasie napadu, pilnując aby nie doznał obrażeń gdy chory upadnie delikatnie podtrzymuj głowę chorego aby w czasie drgawek nie doszło do jej mechanicznych urazów
* ułóż chorego na boku, pilnując aby miał drożne drogi oddechowe. Poluzuj mu kołnierzyk koszuli, rozepnij guzik pod szyją.
* ślina i piana na ustach jest normalnym objawem napadu. Powinna mieć drogę odpływu; gdy chory leży na boku - jest to zapewnione.
* poczekaj aż skończy się napad - będzie on trwał zwykle kilka minut, po napadzie chory może stracić kontakt z otoczeniem, może zasnąć. Gdy chory odzyska pełną świadomość zapytaj go jak można mu pomóc (kontakt z rodziną, opiekunami, lekarzem).
* gdy napady powtarzają się (dwa i więcej) i chory nie odzyskuje świadomości - wezwij karetkę. Może to być tzw. stan padaczkowy, co jest zawsze wskazaniem do interwencji lekarza.

CZEGO NIE MOŻESZ ROBIĆ GDY JESTEŚ ŚWIADKIEM NAPADU PADACZKOWEGO
* gdy zapewniłeś choremu odpowiednią pozycję po prostu bądź przy nim; nie przenoś go, nie podnoś ani nie szarp. Nie próbuj "cucić" chorego polewając go wodą, klepiąc po twarzy itp.
* nie wolno niczego wkładać choremu do ust. Rozwieranie ust choremu nie jest celowe i może spowodować obrażenia jamy ustnej.
* na początku dużego napadu padaczkowego chory może przez pewien czas nie oddychać (20-30 sekund). To jest normalne, nie próbuj stosować sztucznego oddychania.
* nie używaj siły wobec chorego. Chory ma podczas napadu zawężoną lub zniesioną świadomość. Może źle rozumieć twoje intencje i reagować na to agresją. Gdy chory jest niespokojny lub pobudzony (często w stanie zamroczenia ponapadowego) próbuj łagodnie go uspakajać, unikając jednak siły.
* w myśl różnych przesądów i tradycji zalecane jest w czasie napadu wykonywanie różnych dziwnych czynności - np. wkładanie klucza do ręki chorego. To niepotrzebne i po prostu nie rób tego.
* staraj się unikać "robienia sensacji" wokół chorego. To nie pomoże jemu i tobie.

 

---