14. Katastrofizm w literaturze międzywojnia
-pojęcie to nie należy do jasnych i precyzyjnych
-jest to pogląd głoszący aktualną lub rychłą zagładę wartości
-podział na katastrofy totalne i katastrofy hipotetyczne, zakładające możliwość wyjścia
-wizje zagrożenia, przedstawiane są zazwyczaj, zwłaszcza w poezji, w sposób dość nieokreślony, intuicyjny i nie zawsze łatwo uchwytny
-świadomość katastroficzna uzewnętrzniła się już w dekadenckich i eschatologicznych nastrojach modernizmu. Tworzyła z nim wspólny nurt, w którym splatały się dwie tendencje: odczucie własnej epoki jako epoki upadku i związana z tym krytyka cywilizacji mieszczańskiej, głównie jej instytucji społeczno-ustrojowych i obyczajowych. Wiążą się z tym pesymistyczne nastroje, apokaliptyczna symbolika
-jest to zjawisko ideowo-artystyczne w poezji polskiej drugiego dziesięciolecia tzw. literatury międzywojennej, które polegało na symboliczno-klasycystycznym, niekiedy z nalotami nadrealizmu bądź ekspresjonizmu, poruszaniu tematów, jakie sugerowały i zapowiadały nieuchronną katastrofę historyczno-moralną zagrażającą ówczesnemu światu, tematów o osnowie głównie filozoficznej, a także społeczno-politycznej. Głównymi wyrazicielami tego zjawiska byli wizjoneryści około 1930 wkraczający do literatury: Miłosz, Zagórski, Rymkiewicz, Czechowicz, przybiera ono także kształty groteski - np. u skamandryty Tuwima w „Balu w operze”, a przed rokiem 1930 w postaci wyraźnej zapowiedzi dostrzec się daje w powieściach Witkiewicza
-katastrofizm wyraża się pesymizmem, przekonaniem o tym, że zło zostało nieuchronnie wpisane w byt, w ludzką naturę
-katastrofizm Witkiewicza wyłożony najpełniej, w formie najbardziej systematycznej w „Nowych formach w malarstwie” znajdował zwój wyraz w niemal całej jego twórczości i publicystycznej i artystycznej-w niemal wszystkich dramatach i powieściach
-lata trzydzieste a zwłaszcza druga połowa dekady, przynoszą wzrost nastrojów katastroficznych w polskiej poezji. Wzrost tak wyraźny, że katastrofizm uznaje się niekiedy za cechę charakterystyczną dla poezji tego okresu, nawet jej dominantę.
-katastrofizm ten wynikał z trafnej diagnozy ówczesnej rzeczywistości, dojrzewających w niej ideologii, układu sił politycznych, który doprowadził do wojny
-groźba wojny w poezji Drugiej Awangardy odgrywała ważną rolę
-nadciągająca katastrofa przybiera tu zazwyczaj postać kosmicznej zagłady. Charakter owych katastroficznych wizji jest często nieokreślony, nie zawsze jasne są z historycznymi realiami. Nie ma tu, lub prawie nie ma mowy o upadku tradycyjnych wartości
-u poetów Drugiej Awangardy katastrofa nie kończy dziejowego cyklu, nie jest rozwiązaniem ostatecznym. Rysuje się poza nią, choć niewyraźnie, mgliście, szansa odrodzenia; kataklizm przynosi oczyszczenie