Magda Bar

Michael Oakeshott „ O postawie konserwatywnej”

- opracowanie 2

• Człowiek konserwatywny to człowiek silnie nastawiony na zachowanie swojej tożsamości : nastawiony ciepło do tego co jest a krytycznie do zmian i innowacji - Nie powinno się zbyt łatwo rezygnować z czegoś znanego i dobrego na rzecz czegoś nieznanego i lepszego - nie jest miłośnikiem przygód - przed podjęciem decyzji bada grunt, możliwość powodzenia i porażki

Cel tekstu:

- przedstawienie ogólnych zasad charakteryzujących postawę konserwatywną

- postawa konserwatywna nie nadaje się gorzej od innych do takiej interpretacji

- autora nie interesuje: wiara czy doktryna lecz usposobienie

„Być konserwatywnym

to być usposobionym do myślenia i zachowywania się

w pewien sposób; to przedkładać określone rodzaje postępowania

i warunki życia nad inne; to być usposobionym do dokonywania

pewnego rodzaju wyborów”

- cel:

„ Moim celem jest więc uchwycenie

tego usposobienia, tak jak przejawia się ono w charakterze ludzi

współczesnych, nie zaś przełożenie go na kategorie ogólnych

zasad.”

Na czym polega to usposobienie:

- „Skupia się wokół skłonności do tego, by posługiwać się i cieszyć

tym, co jest dostępne, nie zaś by pragnąć i poszukiwać czegoś

innego; by delektować się tym, co obecne teraz, nie zaś tym, co

było lub co być może.”

- „nie ma tu mowy o czynieniu

przedmiotu kultu z tego, co "przeszłe” i minione.” Możemy to jednak cenić, szanować podejmując refleksję nad teraźniejszością

- „Ceni się raczej to, co teraźniejsze; a ceni się to nie z uwagi na związki z zamierzchłą

przeszłością, ani też dlatego, że uważa się to za bardziej wartościowe

od wszelkich innych możliwości, lecz po prostu dlatego, że jest dobrze znane”

- podejście to nie jest wolne od obaw u różnych ludzi; dlatego, że teraźniejszość traktują jako rezultat niekorzystnych okoliczności

Co według autora znaczy konserwatyzm:

• „Być konserwatywnym znaczy więc przedkładać to, co swojskie,

nad to, co nieznane, wypróbowane nad nie wypróbowane,

fakt nad tajemnicę, to, co rzeczywiste, nad to, co możliwe,

ograniczone nad nieograniczone, bliskie nad dalekie, wystarczające

nad nadmierne, wygodne nad doskonałe, to przedkładać

dzisiejszy śmiech nad utopijną błogość.”

• „Oznacza to też

zdolność do przyjęcia swojego losu, życie na poziomie swych

środków, zgodę na brak większej doskonałości zarówno własnej

osoby, jak i okoliczności.”

Postawa wobec zmiany i innowacji:

- zmiana: oznacza tu te przemiany, których doświadczamy, okoliczności do których musimy się dostosować

• „konserwatywne usposobienie jest zarówno symbolem naszych

trudności w dostosowaniu się, jak i czymś, do czego uciekamy się

w naszych próbach uczynienia tego”

- niechęć wobec zmian wynika z tego, że:

• „to, co utracił, było czymś, czym się rzeczywiście cieszył, i nauczył

się, jak tym cieszyć, a do tego, co zajmuje j e go miejsce, w ogóle nie jest przywiązany.”

- człowiekowi konserwatywnemu łatwiej będzie tolerować zmiany małe i powolne niż wielkie i nagłe

- wysoko ceni wszelki pozór ciągłości

- pewne zmiany zaakceptuje ze względu na łatwość sobie ich przyswojenia; które są zgodne z jego oczekiwaniami niż te które nie mają racji powodzenia

- konserwatyzm nie oznacza po prostu niechęci do zmian / idiosynkrazja: chodzi o to w jakim stopniu owa zmiana w płynie na teraźniejsze życie; postawa asekuracyjna wobec zmian wynika z przekonania, że każda zmiana może ( ale nie musi) okazać się zagrożeniem dla teraźniejszości i synonimem zagłady

„Kiedy Masajowie

zostali przesiedleni ze swej ojczystej ziemi do ich dzisiejszego

rezerwatu w Kenii, zabrali ze sobą nazwy wzgórz, równin i rzek

i nadali je wzgórzom, równinom i rzekom w nowej okolicy. Dzięki

takim konserwatywnym wybiegom każdy człowiek czy naród,

który doświadcza jakichś poważnych zmian, unika hańby zagłady.”

- człowiek konserwatywny sam nie będzie gorliwym innowatorem; bo nie każda innowacja jest zmianą na lepsze - tak twierdzi

- uważa że ostateczna zmiana jest zawsze poważniejsza od tej, którą planowano, a całości skutków nie można ani w całości przewidzieć ani oszacować

- innowacja: oznacza te przemiany, które planujemy i których dokonujemy

1 przekłada małe innowacje nad wielkie i nieokreślone zmiany

2 woli tempo powolne od szybkiego

3 obecna obawa, że innowacja przyniesie większą ilość strat niż zysków

4 „przykłada dużą wagę do

okazji; gdy więc wszystkie inne czynniki pozostają takie same, za

najbardziej stosowną okazję dla zmiany uważa sytuację, w której

jest najbardziej prawdopodobne, że zmiana ograniczy się do tego,

co zaplanowano, najmniej zaś prawdopodobne, by pociągnęła za

sobą niezamierzone i niemożliwe do opanowania skutki.”

5 „sądzi on, że im bardziej jakaś innowacja przypomina rozwój (im

wyraźniej jest ona zapowiadana przez samą sytuację, a nie tylko jej

narzucana), tym mniej prawdopodobne jest, że pośród jej skutków

będą przeważały straty.”

II . Analiza współczesnych społeczeństw

- Gdyby ktoś miał za zadanie ocenić nasze postępowanie z zewnątrz stwierdził by, że jesteśmy pełni zamiłowania do wszelakiego rodzaju zmian

Skutki negatywne takiej postawy:

- „Więzy uczuć są nietrwale, więzy lojalności — ulotne,

a tempo zmian przestrzega nas przed zbytnim przywiązywaniem

się do rzeczy”

- „Pragniemy wszystkiego raz spróbować, niezależnie

od konsekwencji.”

- „naszą uwagę przyciąga tylko najnowszy model.”

Istnieją jednak sfery gdy postawa konserwatywna wydaje się najwłaściwsza i kiedy my sami mamy skłonność do postawy konserwatywnej :

- „Mam na myśli te zajęcia, których

celem jest doświadczana w chwili obecnej radość, nie zaś

zysk, wynagrodzenie, nagroda czy rezultat jako dodatek do

samego doświadczenia.”

- „stosunki innego rodzaju, w których nie dąży się

do żadnego rezultatu, w które angażujemy się jedynie dla nich

samych i którymi cieszymy się ze względu na to, czym są, a nie na

to, co mogą nam przynieść. Tak j e s t na przykład z przyjaźnią.”

- „Istnieje wiele rodzajów stosunków między

ludźmi, w których usposobienie konserwatywne, nie jest zbyt właściwe: pan i sługa, właściciel majątku i zarządca, kupujący i sprzedawca, mocodawca i przedstawiciel.- niezbędna jest tu więc postawa konserwatywna,

- przykładem podobnym może być realizowanie własnych zainteresowań

nie zaś „postępowa"”

- „Przychodzi mi w istocie do

głowy tylko jedna tego rodzaju działalność, która wymaga innego

usposobienia niż konserwatywne: miłość do mody, czyli bezmyślny

zachwyt zmianą dla niej samej, niezależnie od tego, co

przynosi.”

- „nasze podejście do narzędzi

jest bardziej konserwatywne niż nasza postawa wobec przedsięwzięć,

i jest to całkiem właściwe; innymi słowy, narzędzia

rzadziej niż przedsięwzięcia poddawane są innowacjom”

- narzędzia nie są projektowane na użytek jakiegoś konkretnego przedsięwzięcia

- człowiek, który ma wykonać szczególnie trudną pracę, będzie wolał użyć doskonale znanego mu narzędzia niż jakiegoś innego, wykonanego według nowego projektu

Podejście człowieka konserwatywnego do rządów i polityki:

„zalążki rządu

odnaleźć można w rytuałach, a nie w religii czy filozofii;

w praktyce uporządkowanego, pokojowego zachowania, a nie

w poszukiwaniach prawdy i doskonałości.”

- konserwatywne usposobienie w stosunku do rządzenia wypływa z przekonania,

że jeśli rząd wychodzi od akceptacji obecnych zajęć i poglądów swych poddanych, jedyny właściwy sposób rządzenia polega na tworzeniu i wprowadzaniu w życie zasad postępowania.

- zadaniem rządu jest utrzymywanie pokoju pomiędzy poddanymi zaangażowanymi

w działalności, w których postanowili szukać swego szczęścia.

- konserwatysta za zadanie rządu uważa nie rozpalanie

namiętności i wynajdywanie dla nich nowych obiektów,

którymi mogłyby się karmić, lecz raczej przydawanie szczypty

umiarkowania działaniom ludzi już aż nadto rozgorączkowanych;

pohamowywanie, redukowanie napięcia, uspokajanie, godzenie;

nie podsycanie ognia pragnień, lecz przytłumianie go.

- szacunek i odrobina podejrzliwości, nie zaś uwielbienie, oddanie czy miłość.

- system konserwatywny nie stwarza on podstaw do rządzenia za pomocą

sugestii, pochlebstwa czy jakiegokolwiek innego środka oprócz

prawa

- w polityce nie powinni brać udziału ludzie młodzi, bo jak młodość patrzą na świat i jak młodość myślą - wszystko wydaje im się zmienne i możliwe

4

---