Ciąża fizjologiczna i Szkoła Rodzenia

rola fizjoterapeuty w promocji zdrowia i przygotowaniu do porodu

Rozpoznanie ciąży i czas jej trwania

Prawdopodobne objawy ciąży

• Zatrzymanie miesiączki

• Powiększenie piersi

• Rozstępy ciążowe

• Pigmentacja linii środkowej brzucha i otoczek brodawek sutkowych

• Wzrost podstawowej temperatury ciała

• Badanie ginekologiczne

Pewne objawy ciąży

• Wysłuchanie tonów serca płodu

• Wysłuchanie, wyczuwanie i oglądanie ruchów płodu

• Wyczuwanie części płodu

Czas trwania ciąży

• Czas faktyczny (rzeczywisty): licząc od poczęcia - 266 dni = 38 tyg. =9 ½ miesięcy księżycowych

• Czas od 1. dnia ostatniej miesiączki - 280 dni = 40 tyg. = 10 miesięcy księżycowych

Termin porodu

Reguła Naegelego:

od 1 dnia ostatniej miesiączki odejmujemy

3 mce + 7 dni + rok

Dzień poczęcia:

odejmujemy 3 mce - 7 dni + rok

Podstawowa temperatura ciała

Test ciążowy

Pierwsze ruchy płodu:

pierwiastki 20 hbd, wieloródki 18 hbd

Zmiany w organizmie ciężarnej

Układ hormonalny:

• Przysadka: FSH i LH,  prolaktyna, oksytocyna i wazopresyna

• Gruczoł tarczowy: powiekszenie, wychwytu jodu, stężenia jodu

• Kora nadnerczy: wydzielania glikokrtykosteroidów

• Jajniki: wydzielania progesteronu oraz androgenów u matek płodów męskich

Układ rodny

• Macica:

• 20-krotny wzrost masy z 60 g do 1 kg (wzrost, rozrost i nowotworzenie włókien mięśniowych),

• wzrost pojemności z 5 ml do 5 l

• wzrost przepływu krwi

• zmiany w błonie śluzowej - doczesna,

• Pochwa:

• zwiększenie wydzieliny

• zmiana pH i flory bakteryjnej (zasadowa)

• zasinienie,

Układ naczyniowo - sercowy:

• zmiana położenia serca, wzrost pojemności i przerost mięśnia sercowego

• objętości krwi krążącej (max 32 hbd) - względna niedokrwistość

• większa objętość wyrzutowa serca (max 32 hbd) - 4,5 - 6 l/min

• większe światło naczyń krwionośnych i zmniejszone opory naczyniowe (RR)

• ciśnienia żylnego w dolnej połowie ciała (zespół żyły głównej dolnej)

• przepływu krwi przez macicę, nerki i skórę

• liczby leukocytów,  liczby płytek krwi

• lepkości krwi

• czynników krzepnięcia

Układ moczowy

• poszerzenie dróg moczowych

• resorbcji wody i sodu

• niewielki cukromocz i białkomocz

Układ oddechowy

• zmiana toru oddychania

• zwiększony wymiar poprzeczny klatki piersiowej

• wentylacji płuc, pobudzenie ośrodka oddechowego - duszność

• pojemności wdechowej płuc

• wymiany gazowej

Układ pokarmowy

• krwawienie z tkanek przyzębia

• przesunięcie żołądka, jelit i wątroby

• spowolnienie motoryki

• refleks żołądkowo-przełykowy (zgaga)

Przemiana materii

•  masy ciała o ok. 20%

•  zapotrzebowania energetycznego o 500 kcal

• wytwarzanie insuliny (hipoglikemia na początku ciąży) - insulinowrażliwość

Układ kostno-mięśniowy

• rozluźnienie połączeń stawowych w obrębie stawów miednicy (staw krzyżowo- biodrowy, spojenie łonowe)

• rozciągniecie tkanek mięśni brzucha, krocza i dna miednicy

• przesunięcie środka ciężkości do przodu o 2 cm (pogłębienie lordozy i przodopochylenia miednicy)

Zmiany w organizmie ciężarnej istotne dla fizjoterapeuty

• objętości krążącej krwi i pojemności wyrzutowej serca

• wentylacji płuc i wymiany gazowej

• zwiększona wydolność wysiłkowa od 25 hbd do 32 hbd

• duszność

• ruchomości w stawach miednicy

• zmiany w statyce ciała - przesunięty środek ciężkości

• obrzęki kończyn dolnych

• zespół żyły głównej dolnej

• insulinowrażliwość - hipoglikemia na początku ciąży, hiperglikemia w ciąży zaawansowanej

• psychika ciężarnych - obawy, labilność emocjonalna

Szkoła Rodzenia

cele i zadania

• reedukacja postawy macierzyńskiej (rodzicielskiej) - uczulenie matki na odczucia rodzącego się dziecka oraz uświadomienie roli matki i ojca podczas porodu

• psychagogika - zmniejszenie odczuć negatywnych poprzez świadome odczuwanie procesów porodowych

Zadania Szkoły Rodzenia

• Profilaktyka zdrowia kobiety i dziecka w okresie ciąży - kinezystymulacja i psychoprofilaktyka porodowa

• Pedagogizacja: zapobieganie uciążliwościom ciąży, teoretyczne przygotowanie do porodu i macierzyństwa

• Pogłębianie dialogu małżeńskiego - przygotowanie rodziców do ich nowych ról we dwoje, rola ojca

• Propagowanie zasad higieny ciąży, porodu i połogu

Personel szkoły rodzenia uświadamia przyszłym rodzicom ich podstawową rolę, jaką będą pełnić wobec własnego dziecka. Ponad to przedstawia im poród jako jedno z zadań, którego umiejętne rozegranie gwarantuje dziecku bezpieczeństwo oraz uwalnia rodzącą od lęku, stresu i jego następstw. A zatem poprzez przyjęty program szkoła rodzenia pomaga dziecko „dobrze” urodzić. Przygotowanie do porodu w szkole rodzenia wpływa również na zmniejszenie stopnia uciążliwości okresu ciąży: bóle okolicy krzyżowo-lędźwiowej, kurcze łydek, zachwianie równowagi psychicznej.
(Fijałkowski 1987)

Program Szkoły Rodzenia

• najczęściej kursy 6-8 tyg. lub dłuższe

• zamknięte lub otwarte

• ćwiczenia ruchowe z fizjoterapeutą (2-3 x w tyg.)

• pogadanki, dyskusje, wykłady z położną, lekarzem położnikiem, neonatologiem, pediatrą, psychologiem (1-2 x w tyg.)

• praktyczne ćwiczenia nauki karmienia i pielęgnacji noworodka (1-2 x w czasie kursu)

• wyświetlanie filmów

Psychoprofilaktyka porodowa

Jest to odpowiednie postępowanie psychofizyczne, które opiera się na 3 elementach:

• Przywrócenie i utrzymanie równowagi emocjonalnej, poprzez opanowanie negatywnych odczuć, korygowanie nieprawidłowych informacji o porodzie oraz wzrost zaangażowania matki i wiary we własne możliwości, co pozytywnie weryfikuje ocenę bólu w czasie porodu (reedukacja);

• Rozładowanie napięcia wegetatywnego za pomocą oddychania torem brzusznym, co prowadzi do ograniczenia wpływu bodźców zewnętrznych, poprzez skupienie uwagi i koncentrację na ćwiczeniu;

• Nauka rozluźniania mięśni całego ciała, poprzez odpowiednie zestawy ćwiczeń i naukę relaksu.

Wykorzystanie psychoprofilakyki w czasie porodu

• Oddychanie torem brzusznym w odpowiednim rytmie i tempie zgodnie z czynnością skurczową mięśnia macicy

• Rozluźnienie mięśni całego ciała w przerwie międzyskurczowej

• Relaks i odpoczynek

• Skupienie uwagi na powyższych czynnościach w zależności od przebiegu porodu.

Cel kinezystymulacji w ciąży

• Korygowanie postawy i zachowanie pełnej ruchomości w stawach poprzez:

• rozciąganie tkanek miękkich miednicy i dolnych odcinków kręgosłupa

• utrzymanie elastyczności mięśni brzucha

• Właściwe utlenowanie tkanek i narządów

• Przeciwdziałanie i eliminacja dolegliwości ciążowych

• Przygotowanie do bezpiecznego i naturalnego porodu

• Akceptacja siebie, dobre samopoczucie, przyjemność i odprężenie

Kinezystymulacja w ciąży

• Ćwiczenia ogólnokształtujące

• Ćwiczenia specjalne

• Oddechowe

• Relaks

• Stymulacja muzyką

Wskazania do kinezystymulacji

• Chęć odbycia bezpiecznego porodu

• Urodzenie dziecka dobrze dotlenionego

• Przygotowanie kinezyadaptacyjne do kolejnych tygodni ciąży i porodu

• Zapobieganie zmianom statyki ciała

• Zapobieganie dolegliwościom ciążowym

Zasady kinezystymulacji w ciąży

• Zgoda lekarza prowadzącego ciążę

• Łagodne zwiększanie natężenia ćwiczeń

• Czas trwania ćwiczeń od 20-40 min ( w tym 15 min relaks)

• Stopniowanie wysiłku w zależności od zaawansowania ciąży(wczesna 17-28 hbd, późna od 29 hbd)

• Wykonywanie ćwiczeń w pełnym zakresie ruchów w stawach

• Łączenie ćwiczeń z oddychaniem torem brzusznym

• Stosowanie ćwiczeń we wszystkich pozycjach z wyjątkiem leżenia przodem i długotrwałej stojącej

• Przechodzenie podczas ćwiczeń od pozycji wysokich do niskich i z powrotem

• Prowadzenie ćwiczeń w tempie umiarkowanym

• Ćwiczenie musi zawierać się w schemacie: pozycja wyjściowa, ćwiczenie zasadnicze, powrót do pozycji wyjściowej, odpoczynek

• Relaks po ćwiczeniach psychofizycznych

• Unikać wstrząsów ciała, dźwigania ciężarów.

Zadania kinezystymulacji

Wczesny okres ciąży

• Psychoruchowe pobudzenie

• Korygowanie postawy

• Nauka oddechu torem brzusznym

• Relaks bierny przy muzyce - pozycje relaksacyjne

Późny okres ciąży

• Zapobieganie dolegliwościom ciążowym, poprawa krążenia

• Rozciąganie tkanek miękkich

• Ćwiczenie mięśni brzucha

• Napinanie i rozluźnianie dolnych partii mięśni tułowia

• Ćwiczenia specjalne do porodu

• Relaks przy muzyce

P/wskazania do kinezystymulacji

• Poronienie zagrażające

• Zagrażający poród przedwczesny, przedwczesne pękniecie pęcherza płodowego

• Ostra niewydolność krążenia

• Nadciśnienie, stan przedrzucawkowy, rzucawka

• Cukrzyca, choroby nerek, choroby tarczycy

• Łożysko przodujące zupełnie, przedwcześnie odklejające się

• Wysoka temperatura ciała

• Zaburzenia FHR niewiadomego pochodzenia

• Zaburzenia ilości płynu owodniowego

• Ciąża przenoszona (przeterminowana)

Ograniczona kinezystymulacja

• Stan po zagrażającym poronieniu

• Stan po zagrażającym porodzie przedwczesnym

• Duże obrzęki kończyn dolnych (gestoza)

• Niewydolność ciśniowo-szyjkowa (szew okrężny)

• Przodujące łożysko (brzeżnie lub niosko usadowione)

• Niepowściągliwe wymioty ciężarnych (hospitalizacja)

• Rozejście spojenia łonowego w wywiadzie

• Przewlekłe stany gorączkowe

Muzykoterapia

• Obniża napięcie psychofizyczne,

• Uspokaja i odpręża,

• Eliminuje lęk i niepewność,

• Uatrakcyjnienie kinezystymulacji w ciąży,

• Wykorzystanie w psychoterapii płodowej: uspokojenie, nawiązanie kontaktu, wspomaganie rozwoju.

Rola fizjoterapeuty w promocji zdrowia w ciąży

• Opracowanie i wdrożenie zestawu ćwiczeń adekwatnych do wieku ciąży i stanu zdrowia ciężarnej

• Edukacja z zakresu korzyści podjęcia aktywności fizycznej w ciąży

• Objęcie kobiet ciężarnych opieką kompleksową w zakresie prowadzenia psychoprofilaktyki porodowej

6