CZYNNIK RELIGIJNY
Wpływ czynnika religijnego na stosunki międzynarodowe zmienia się. W przeszłości więź religijna odgrywała znaczącą rolę. W Europie np. narodziła się rodzina narodów chrześcijańskich, gdzie religia była spoiwem łączącym państwa europejskie, przyczyną naturalnej solidarności. Religia była przyczyną także konfliktów np. zderzenie chrześcijaństwa z islamem, tzw. święte wojny. Było dużo wojen na tle religijnym.
W samym chrześcijaństwie także dochodzi do starcia katolików z protestantami.
Jednym z przykładów konfliktów na tle religijnym są wyprawy krzyżowe do Ziemi Świętej, gdzie toczyły się walki na tle religijnym , ale także o posiadanie terytorium. Te zdobycze chrześcijaństwo utrzymało do końca XII w. Później Jerozolima padła , a chrześcijaństwo zostało wyparte przez muzułmanów.
Współcześnie zdania na temat wpływu czynnika religijnego na stosunki międzynarodowe są podzielone. Część autorów uważa , że następuje sekularyzacja życia świeckiego i religijnego, a część autorów jest zdania, że następuje odrodzenie , renesans religii. Często w wielu krajach systemy rządów były ściśle powiązane z religia i była ona utożsamiana z religia państwową np. katolicyzm w monarchii austro-węgierskiej, prawosławie w Rosji carskiej, mahometanizm w krajach muzułmańskich, sintoizm w Japonii.
Są tez partie chadeckie, które nawiązują do nauk Kościoła. Kościoły różnych wyznań oddziałowują na opinię publiczną w różnych kwestiach . Obecnie najsilniej kościoły oddziałowują w krajach słabiej rozwiniętych., zwłaszcza w islamskich i niektórych postkomunistycznych.
Są też przypadki, że z powodów politycznych wykorzystuje się argumentację religijną np. w konflikcie karaibskim. ZSRR zainstalował na Kubie rakiety krótkiego i średniego zasięgu, które były zagrożeniem dla USA i USA tak to odebrało. Niewiele brakowało, a wybuchłaby trzecia wojna światowa. W tych okolicznościach interweniował Watykan, papież zaapelował o rozsądek i podjęto dialog między USA i ZSRR.
Innym przypadkiem jest wybór Dalajamy w 1989 roku jako laureata nagrody Nobla. Chciano pokazać Chinom, gdzie rozgromiono w brutalny sposób manifestację młodzieżową, że świat nie zgadza się z łamaniem praw człowieka w Chinach.
Po zakończeniu zimnej wojny uważano, ze nastąpi koniec konfliktów, że będzie ich mniej, ale część autorów wskazywała, że będzie dochodzić do konfliktów na tle religijnym.
Jednym z autorów takiego zdania jest Huntington, który opublikował najpierw artykuł pt. „zderzenie cywilizacji”, a później o tym samym tytule wydał książkę, w której wskazał na istnienie 8 kręgów cywilizacyjnych, które dzielą ludność całego świata. Autor posłużył się tezą, że światem nie będą rządzić ideologie, ale dojdzie do zderzenia wrogich sobie cywilizacji. Tymi wyróżnionymi przez niego cywilizacjami są: zachodnia, chińska, japońska, hinduistyczna, latynoska, prawosławna, muzułmańska i afrykańska. Stwierdził, że ludzie ustawicznie szukają pretekstu do zwady, szukają powodu do wojny. Największym jednak jego zdaniem zagrożeniem jest krąg islamski, który neguje wszystkie wartości cywilizacji zachodniej i usilnie z nią walczy. Zdaniem autora to właśnie między cywilizacją islamską a zachodnią dojdzie do zderzenia , do najwięcej konfliktów.
Czynnik religijny może implikować konflikty. Było kilka przykładów np. wojna w Irlandii, wojna na Filipinach, które uważano, że wybuchły na tle religijnym. Podobnie zakwalifikowano przypadek Libanu czy tez wojny między Irakiem a Iranem.
Jest to jednak podejście jednostronne.
IRLANDIA
Jest przykładem krwawej historii z najeźdźcami zewnętrznymi. Już w XI wieku była przedmiotem napadów przez Duńczyków, później Normanów , a następnie Brytyjczyków.
Ci ostatni dokonali kolonizacji. Podporządkowali sobie Irlandię. W XIX wieku wielka klęska głodu nawiedziła wyspę i ogromne rzesze Irlandczyków wyemigrowało m.in. do USA. Ludzie umierali z powodu głodu, ale wciąż był żywy duch heroizmu, duch niepodległości irlandzkiej, ponieważ Irlandczycy nigdy nie pogodzili się z jej utratą i cały czas próbowali rozluźnić więzi z Anglią. Powstał ruch oporu. W 1916 roku wybucha powstanie wielkanocne, które Irlandczycy przegrali. W samej Anglii także dojrzewała myśl rozwiązania problemu irlandzkiego i w 1921 roku Irlandia uzyskuje niepodległość, ale część wyspy tzw. Ulster pozostał przy Anglii, z czym nie pogodzili się Irlandczycy i pojawiło się dążenie do jego przyłączenia. Podczas drugiej wojny światowej Irlandczycy mieli nadzieję, że Anglia zostanie pokonana przez Niemców i oni w ten sposób przyłączą Ulster. Tak się jednak nie stało. W 1968 roku doszło do manifestacji pokojowej, która zapoczątkowała wojnę domową, podczas której IRA dokonywała mnóstwo zamachów, podczas których cierpieli przeciętni obywatele Irlandczycy. Musieli interweniować Brytyjczycy, aby spacyfikować sytuację.
Bardzo często wskazuje się , że ten konflikt w Irlandii to konflikt na tle religijnym między katolikami a protestantami. Sami Brytyjczycy podtrzymywali tę tezę, bo była wygodna dla nich. Tak naprawdę była to wojna kolonialna. Był to konflikt między Anglikami a Irlandczykami. Irlandczycy zostali pozbawieni narodowego języka- celtyckiego, byli traktowani jak obywatele drugiej kategorii, nie mieli prawa do własności ziemi.
Konflikt ten to walka o zjednoczenie wyspy, a nie wojna religijna.
LIBAN
Kraj niewielki, który ma bardzo barwna historię, bo był pod władaniem różnych władców. Po I wojnie państwo to było terytorium mandatowym pod nadzorem Francji. W 1921 roku Liban uzyskał niepodległość, ale pod warunkiem podziału władzy według klucza religijnego(maromita prezydentem, muzułmanin premierem, a szyita przewodniczącym parlamentu). Po II wojnie światowej proporcje religijne się zmieniły i pojawiły się żądania zmiany układu sił we władzy. Dlatego też uważa się , że konflikt ma podłoże religijne, choć niesłusznie. Bardzo ważny wątek palestyński, na pewnym etapie doszło do wewnętrznego konfliktu między Palestyńczykami a Arabami. Palestyńczycy z terytorium Libanu atakowali Izrael. Powstał konflikt, który uległ umiędzynarodowieniu. Izrael w odwecie kontraatakował Liban. Wybuchła wojna, w której zeszły się interesy różnych krajów arabskich i państw zachodnich.
FILIPINY
Państwo na archipelagu. Większość ludności to katolicy, ale na południu archipelagu osiedli muzułmanie. Filipiny były podbite przez Hiszpanię, a potem USA. Cały czas był problem z ta częścią ludności muzułmańską, która ma swoja organizacje np. MORO. Ta organizacja lansowała hasło oderwania części wyspy od Filipin, a później chciała autonomii. W konsekwencji wybuchła wojna, ponieważ władze Filipin nie zgadzały się ani na oderwanie części wyspy, ani na niepodległość , ani na autonomię. W wojnie brało udział kilka państw m.in. Arabia Saudyjska. Po 2001 roku zaognił się problem , bo USA uważało, ze w dżunglach Filipin ukrywają się talibowie terroryści. Formalnie zażegnano konflikt, ale nadal dochodzi do porwań turystów zachodnich. Nie ma bezpośrednich walk, ale problem nie został rozwiązany. Nie chodzi jednak w nim o religię. Chodzi o uzyskanie autonomii przez grupę filipińskich muzułmanów.
IRAK-IRAN
W latach 80-tych XX wieku tuż po rewolucji islamskiej Iran atakuje Irak . Iran jedyne państwo teokratyczne w tym rejonie, którym rządzą duchowni. W Iranie powstały grupy fanatyków, walczących , które torowały drogę czołgom. Fanatycy ci bowiem wysadzali miny, ginąc przy tym , zapewniając sobie wg ich wierzeń nirwanę po śmierci.
Losy tej wojny były zmienne. W mediach pojawiła się informacja, że jest to wojna między
sunitami a szyitami, między dwoma odłamami religijnymi. A tak naprawdę chodziło o rozszerzenie idei państwa teokratycznego. Iran wyobrażał sobie, że jego państwo będzie wzorem do naśladowania, że na tym wzorze inne kraje z regionu zbudują swoje państwa.
Nie była to wojna religijna. Ponadto przyczyna konfliktu był też zadawniony konflikt między Persami a Arabami o wpływy w Zatoce Perskiej. Było to m.in. podłoże ekonomiczne, chodziło o podział rozlewiska dwóch rzek. Było to miejsce strategiczne i obydwa państwa rywalizowały o prymat w regionie. Rywalizowały także o prymat w dostępie do broni nuklearnej, ale na tym polu Pakistan je wyprzedził.. Podłoże konfliktu bardzo zróżnicowane , ale z pewnością na dalekim planie problem religijny.
Powyższe przykłady świadczą o tym, że czynnik religijny był często pretekstem do wytłumaczenia poczynań, ataków, realizacji interesów niektórych państw.