W polskim systemie bankowym stosuje się wiele kredytów, klasyfikowanych według różnych kryteriów: przedmiotu kredytowania, okresu kredytowania, formy kredytu, sposobu zabezpieczenia kredytu, waluty kredytu. Według przedmiotu kredytowania rozróżnia się trzy typy kredytów: obrotowe, inwestycyjne i konsumpcyjne. Kredyty obrotowe są przeznaczone na bieżące potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą np.: zakup materiałów. Mogą one mieć charakter krótko- lub średnioterminowy. Kredyty inwestycyjne służą finansowaniu nakładów gospodarczych na stworzenie nowych lub powiększenie istniejących środków trwałych. Kredyty te mogą finansować inwestycje:
- materialne, np. zakup sprzętu, armatury, maszyn, nieruchomości, środków transportu
- niematerialne, np. zakup papierów wartościowych, patentów, finansowanie działalności naukowo-badawczej.
Kredyty inwestycyjne można też podzielić ze względu na ich przeznaczenie na:
- kredyty na nabycie maszyn i urządzeń ( przeważnie krótko- lub średnioterminowe) kredyty na zakup lub budowę całych obiektów ( średnio- lub długoterminowe )
- kredyt na restrukturyzację, przeznaczone na przebudowę struktury gospodarczej kredytobiorcy w celu odzyskania równowagi finansowej ( średnio- lub długoterminowe ).
Kredyty konsumpcyjne przeznaczone są na ratalny zakup towarów i usług konsumpcyjnych przez ludność, a także na sfinansowanie potrzeb związanych z budownictwem mieszkaniowym. Kredyty udzielane są w formie gotówkowej i bezgotówkowej. Kredytobiorcami mogą być tylko osoby fizyczne.
Biorąc za podstawę podziału okres kredytowania wyróżnia się kredyty:
- krótkoterminowe - według polskiej praktyki udzielane na okres do jednego roku
- średnioterminowe - udzielane na okres do 3 lub 5 lat
- długoterminowe - udzielane na okres powyżej 3 lub 5 lat.
Przyjmując za kryterium formę udzielania kredytu można je podzielić na kredyty udzielane w rachunku bieżącym i rachunku pożyczkowym, kredyty wekslowe.
W rachunku bieżącym mogą być udzielane kredyty krótkoterminowe na działalność eksploatacyjną i tylko wówczas, gdy osoba ubiegająca się o kredyt ma rachunek bieżący w danym banku. Kredyt ten umożliwia kredytobiorcy zadłużenie się w rachunku bieżącym do wysokości przyznanego kredytu, dzięki czemu posiadacz rachunku bieżącego może dysponować nie tylko środkami zgromadzonymi na tym rachunku, ale również może wystawiać zlecenia płatnicze przekraczające stan posiadanych środków do wysokości przyznanego limitu kredytowego. Kredyt w rachunku bieżącym charakteryzuje się dużym ryzykiem, dlatego banki udzielają go jedynie długoletnim, solidnym i wiarygodnym w ich opinii klientom. W ramach kredytów w rachunku bieżącym rozróżnia się: kredyt otwarty ( in blanco ) i kredyt kasowy ( płatniczy ).Kredyt otwarty jest udzielany na okres 1-1,5 roku, a bank uruchamiając go zobowiązuje się do zapłaty w ramach gotówki, czeków gotówkowych zwykłych, potwierdzonych, poleceń przelewu, akredytyw, w których bank jest wskazany do domicyliat, czyli osoba, u której dokument ma być płatny. W ramach kredytu otwartego, jeżeli jest to określone w umowie, banki mogą wykupywać również weksle trasowane, jeżeli bank jest wskazany na nich jako domicyliat. Za wszystkie wymienione dokumenty bank płaci do wysokości udzielonego w umowie limitu. Kredyt otwarty jest kredytem odnawialnym, tzn. po spłacie może być udzielony ponownie. Kredyt kasowy upoważnia kredytobiorcę do pobrania z rachunku bieżącego kwoty przekraczającej pokrycie na tym rachunku. Kredyt jest udzielany w razie chwilowego braku gotówki w kasie, na okres od kilku do kilkunastu dni, i spłacany z najbliższych wpływów na rachunek bieżący kredytobiorcy. Kredyt płatniczy jest nieodnawialny, gdyż jego spłata nie powoduje możliwości ponownego wykorzystania. Oprócz wymienionych kredytów w rachunku bieżącym realizacja pozostałych następuje przez rachunek kredytowy. Kredyty w rachunku pożyczkowym uruchamiane są przez otwarcie dla kredytobiorcy specjalnego rachunku, na którym bank ewidencjonuje każdą wpłatę i spłatę kredytu. Kredytobiorca może mieć kilka rachunków kredytowych w zależności od liczby kredytów, z których korzysta, ponieważ każda z nich jest ewidencjonowano na oddzielnym rachunku. Kredyty w rachunku kredytowym są krótko- lub średnioterminowe i mogą zostać udzielane jako:
- kredyt docelowy - przeznaczone na finansowanie jednej określonej transakcji, będąc kredytem nieodnawialnym
- kredyt na pokrycie wymagalnych zobowiązań - udzielany na okres kilku miesięcy w razie krótkotrwałych trudności płatniczych wywołanych przejściowym wzrostem stanu zobowiązań, zakłóceniami w sprzedaży itp. nie powinien być kredytem odnawialnym
- kredyt kasowy - udzielany w związku z chwilowym brakiem gotówki w kasie
- kredyt sezonowy - na finansowanie potrzeb z związku z przesunięciem wpływów i nakładów eksploatacyjnych spowodowanych specyfiką produktu lub świadczonych usług, np. kredyt na skup płodów rolnych, udzielany na okres do dwóch lat i nieodnawialny
- linie kredytowe - stanowiące kredyt finansujący wiele transakcji, których przedmiotem są sukcesywne i powtarzalne dostawy towarów czy świadczone na rzecz kredytobiorcy usługi, do wysokości określonego w umowie limitu kredytowego. Linia kredytowa jest udzielana bez określenia w umowie obowiązujących terminów i kwot wykorzystania kredytu w postaci transz i może mieć ona charakter kredytu odnawialnego, bądź nieodnawialnego.
Inną formą kredytów są kredyty wekslowe. Wśród nich można wyróżnić kredyty dyskontowe i akceptacyjne. Kredyt dyskontowy jest udzielany w formie wykupu ( dyskonta ) weksli przez bank przed terminem ich płatności. Bank przyjmując weksel do dyskonta udziela kredytobiorcy kredytu, który jest spłacany nie przez kredytobiorcę, ale przez głównego dłużnika wekslowego. Dopiero jeżeli główny dłużnik wekslowy weksli nie wykupi, bank domaga się spłaty kredytu przez osobę, która złożyła weksel do dyskonta ( kredytobiorcę ). Zgodnie z umową, bank może udzielić kredytu dyskontowego w odniesieniu do każdego złożonego do dyskonta weksla lub w postaci linii dyskontowej, określając górną granicę linii dyskontowej, do wysokości którego będą przyjmowane w określonym w umowie okresie weksla do dyskonta. Według prawnej formy zabezpieczenia kredyty dzieli się na: lombardowe, hipoteczne i inne. Kredytu lombardowego banki udzielają pod zastaw lub zabezpieczenie papierów, towarów i przedmiotów wartościowych. Cechą tego kredytu jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu, choć właścicielem jego jest nadal kredytobiorca. Maksymalna wielkość tego kredytu nie przekracza wartości zastawu. Kredyt hipoteczny jest kredytem średnio- lub długoterminowym na cele inwestycyjne. Hipoteczne zabezpieczenie zwrotności kredytu wiąże gwarancję jego spłaty z określoną nieruchomością. Jest to forma kredytu wygodna dla banku, gdyż pozwala mu na zaspokojenie roszczeń w tej nieruchomości mimo zmiany właściciela i zapewnia bankowi pierwszeństwo przed wierzycielami kolejnych właścicieli nieruchomości. Ustanowienie hipoteki następuje przez wpis do księgi wieczystej nieruchomości w sądzie rejonowym. Przeszkodą w udzieleniu kredytu zabezpieczonego hipotecznie jest wysoka odpłatność za wpisanie kwoty zobowiązania hipotecznego ( 3,2% kwoty zobowiązania).•Banki nie mogą udzielić kredytu hipotecznego przedsiębiorstwom państwowym i innym państwowym osobom prawnym oraz spółkom z udziałem skarbu państwa przewyższającego 50% kapitału założycielskiego, nie może, bowiem obciążać nieruchomości stanowiących własność skarbu państwa. Zależnie od waluty, w jakiej udziela się kredytu, wyróżnia się kredyty złotowe i walutowe. Banki przeważnie uzależniają walutę kredytu od kraju, w którym mają być dokonywane płatności ze środków zaangażowanych przez banki. Kredyty dewizowe są to kredyty udzielane w walutach obcych: w dolarach USA, funtach brytyjskich czy EURO. Kredyty te mogą być udzielane przez polskie banki, które mają zezwolenie dewizowe oraz przez banki zagraniczne i inne zagraniczne instytucje finansowe. Zasady i warunki udzielania kredytów określone są w regulaminach i znacznie różnią się w poszczególnych bankach.
Atrakcyjność kredytów dewizowych polega na relatywnie niższej stopie oprocentowania. Spłata kredytu i odsetek następuje w złotych lub dewizach, według kursu obowiązującego w dniu spłaty rat i odsetek, co oznacza, że kredytobiorca ponosi ryzyko różnic kursowych.
Przedstawiona klasyfikacja kredytów obejmuje typowe rodzaje kredytów. Nie każdy bank udziela wszystkich rodzajów kredytów. Specyficznym rodzajem kredytów bankowych są kredyty udzielane w ramach konsorcjum bankowego, w które angażuje swoje środki wiele banków. Takie umowy kredytowe zawierane są wtedy, gdy kredytobiorca stara się o duży kredyt. Konieczność angażowania się większej ilości banków w udzielanie kredytów wynika z:
- niemożności udzielania kredytu przez bank na podstawnie przepisów przeciwdziałających nadmiernej koncentracji kredytów dla jednego klienta lub grupy powiązanych ze sobą organizacyjnie lub kapitałowo pomiotów ( najwyżej 10% funduszy własnych może być zaangażowanych w jedną umowę kredytową)
- chęci zmniejszenia ryzyka kredytowego przez rozłożenie go na kilka banków
- restrukturyzacji kredytów udzielonych temu samemu kredytobiorcy przez uczestników konsorcjum ( wszystkie udzielone wcześniej kredyty przez banki wchodzące w skład konsorcjum traktowane są jako jeden kredyt udzielony przez konsorcjum ).
Cechą umowy kredytowej konsorcjalnej jest występowanie w niej wielu stron:
- kredytobiorcy
- gwaranta - banku, który zabezpiecza spłatę kredytu, czyli zobowiązuje się do zapłaty należnych kwot w wypadku niewywiązania się kredytobiorcy z zobowiązań ( dlatego najczęściej bank gwarant przyjmuje od klienta zabezpieczenie spłaty zaciągniętego kredytu )
- banków samofinansujących, które angażują swoje środki finansowe
- banku aranżującego - jednego z banków finansujących, który organizuje konsorcjum, negocjuje warunki umowy oraz formalnie ją przygotowuje
- agenta - jednego z banków finansujących wyznaczonego do obowiązków techniczno-administracyjnych, czyli zbierania i przekazywania dokumentów, wpłat, wypłat, informowania pozostałych uczestników umowy o przebiegu transakcji itp.
Banki partycypujące w umowie kredytowej określają, oprócz ogólnej kwoty kredytu, także maksymalne kwoty, w jakich angażują się poszczególne banki w finansowanie umowy. Każda spłata zasila banki proporcjonalnie do ich udziałów w ogólnej kwocie kredytu. Wszystkie banki uczestniczące w umowie mają jednak prawa i obowiązki.
Ponadto w umowie kredytowej zawartej w ramach konsorcjum występują elementy charakterystyczne dla zwykłej umowy kredytowej
Warunki udzielania kredytów
Podstawą do uzyskania kredytu jest wniosek o jego udzielenie. W zależności od rodzaju kredytu oraz podmiotu gospodarczego do wniosku powinny być dołączone dodatkowe dokumenty i informacje. Bank ocenia wniosek pod względem formalnym i merytorycznym. Jedynie wniosek spełniający wymagane warunki podlega ewidencji, a potem analizie i ocenie. Z kredytów mogą korzystać osoby prawne, fizyczne oraz podmioty gospodarcze nie mające osobowości prawnej. Zdolność kredytowa oraz poziom ryzyka kredytowego są podstawowymi elementami branymi pod uwagę przy udzielaniu kredytu przez bank. Można wyróżnić trzy rodzaje zdolności kredytowej:

• bieżącą
• średnioterminową
• perspektywiczną, czyli długoterminową

Okres badanej zdolności kredytowej zależy od rodzaju i charakteru kredytu. Istotne w tej analizie są dane o wysokości kapitału założycielskiego, oraz roku założenia firmy, ponieważ im dłużej działa firma tym większą ma wiarygodność. Zależnie od rynków analizy kredytobiorcy bank różnicuje warunki kredytów. Dla podmiotów, których zdolność kredytowania nie budzi wątpliwości, udzielenie kredytu łączy się z niewielkim ryzykiem banku. Kredyty są udzielane również na dłuższe okresy. Dla kredytobiorców, w wypadku, których są obawy o ich zdolność kredytową, stosuje się gorsze warunki kredytowania, ponieważ wzrasta ryzyko związane ze spłatą kredytu. Przy utraconej zdolności kredytowej nie ma nadziei na jej odzyskanie, bank zaprzestaje kredytowania, wypowiada uruchomione kredyty i nie udziela nowych. Stopa procentowa od udzielonego kredytu w Polsce jest ustanawiana przez bank centralny. Przy ustalaniu stopy procentowej musi być uwzględniona stopa inflacji. Ujemna stopa procentowa zachęca kredytobiorców do maksymalizacji popytu na kredyt.

---