a, pierwsza litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca poprzez gr. (alfa) od fenickiej (północno-zachodnio-semickiej) litery 'ālep; oznacza samogłoskę tylną, niską.
b, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca poprzez gr. (beta) od fenickiej (pn.-zach.-semickiej) litery bêth; oznacza dźwięczną spółgłoskę dwuwargową, zwartą.
c, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca wraz z literą g poprzez gr. γ (gamma) od północno-zachodnio-semickiej (fenickiej) litery gîmel; oznacza przedniojęzykową spółgłoskę zwartoszczelinową, bezdźwięczną.
ć, litera alfabetu pol.; odpowiada zwartoszczelinowej spółgłosce przedniojęzykowej, bezdźwięcznej.
d, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca przez gr. δ (delta) od fenickiej (północno-zachodnio-semickiej) litery dālet; oznacza spółgłoskę przedniojęzykowo-zębową, zwartą, dźwięczną.
e, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca poprzez gr. (epsilon) od północno-zachodnio-semickiej (fenickiej) litery he, która była znakiem spółgłoski laryngalnej; w alfabecie pol. oznacza średnią samogłoskę przednią.
f, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca poprzez starogr. (digamma) od fenickiej (północno-zachodnio-semickiej) litery wāw; oznacza bezdźwięczną spółgłoskę wargowo-zębową, szczelinową.
g, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca poprzez gr. γ (gamma) od fenickiej litery ghimel; oznacza dźwięczną spółgłoskę tylnojęzykową, zwartą.
h, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca poprzez gr. (eta) od północno-zachodnio-semickiej (fenickiej) litery hēt, która była znakiem spółgłoski laryngalnej; w alfabecie pol. oznacza spółgłoskę szczelinową tylną, wymawianą przez Polaków przeważnie jako bezdźwięczna; ortograficznemu h (w wyrazach takich jak herbata, hałas, honor) w mowie Polaków z Kresów, części Śląska i z niektórych okolic środk. Polski (np. Łowickiego) odpowiada dźwięczna odmiana h podobna do czes. czy ukr. h.
i, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca poprzez gr. (iōta) od fenickiej (północno-zachodnio-semickiej) litery yôdh; oznacza wąską, wysoką samogłoskę ustną.
j, litera alfabetu łac. (od XII w.) oraz pol. (od XVII w.), w którym oznacza spółgłoskę j (i niezgłoskotwórcze).
k, litera alfabetu łac. i pol., pochodząca poprzez gr. (kappa) od fenickiej (północno-zachodnio-semickiej) litery kaph; oznacza zwartą bezdźwięczną spółgłoskę tylnojęzykową, twardą.
l, litera alfabetu pol. (i łac.), przejęta poprzez gr. (lambda) od fenickiej (północno-zachodnio-semickiej) litery lāmed; oznacza spółgłoskę płynną przedniojęzykowo-zębową.
ł, litera alfabetu pol. (od XVI w.); oznacza spółgłoskę przedniojęzykowo-zębową ł lub niezgłoskotwórcze u.
m, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca poprzez gr. µ (my) od fenickiej (północno-zachodnio-semickiej) litery mēm; oznacza półotwartą spółgłoskę dwuwargową.
n, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca poprzez gr. (ny) od fenickiej litery nûn; oznacza przedniojęzykowo-zębową spółgłoskę nosową.
o, litera alfabetu pol. (i łac.), także gr. (o — omikron) oraz fenickiego ('ajn); oznacza średnią samogłoskę ustną.
ó, litera alfabetu polskiego, oznaczająca samogłoskę u, pochodzącą z dawnego o długiego.
p, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca poprzez gr. (pi) od fenickiej (północno-zachodnio-semickiej) litery pē; oznacza bezdźwięczną, twardą spółgłoskę zwartowybuchową, wargową.
r, litera alfabetu łac. i pol. pochodząca poprzez gr. ρ (rho) od fenickiej (północno-zachodnio-semickiej) litery rêš; oznacza przedniojęzykowo-dziąsłową spółgłoskę sonorną (półotwartą).
s, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca przez gr. σ (sigma) od fenickiej (pn.-zach.-semickiej) litery šîn; oznacza spirant (spółgłoskę szczelinową) przedniojęzykowo-zębowy, bezdźwięczny, twardy.
ś, litera alfabetu pol.; odpowiada spółgłosce środkowo-językowo-podniebiennej, szczelinowej, bezdźwięcznej.
t, litera alfabetu pol. (i łac.), odpowiadająca fenickiej (północno-zachodnio-semickiej) literze tāw; oznacza spółgłoskę przedniojęzykowo-zębową, zwartą, bezdźwięczną.
u, litera alfabetu pol., wyodrębniona w średniowieczu z minuskuły rom. w celu oznaczenia samogłoski ustnej, tylnej, wąskiej; w alfabecie łac. używano znaku v, który oznaczał zarówno samogłoskę, jak i odpowiadający jej spirant (spółgłoskę szczelinową).
v, litera alfabetu łac., w którym, podobnie jak w językach rom., języku czes., serbskochorw., węg., oznacza spółgłoskę szczelinową, wargowo-zębową, dźwięczną; odpowiada pol. w; w języku niem. znak ten oznacza odpowiednią spółgłoskę bezdźwięczną (pol. f); pierwotnie w łacinie miała także znaczenie u.
w, litera alfabetu pol., powstała z podwojenia łac. v; w języku pol. oznacza spółgłoskę szczelinową, wargowo-zębową, dźwięczną; w niektórych językach (np. ang.) służy do oznaczania spółgłoski dwuwargowej.
x, litera alfabetu łac. i dawnego (do XIX w.) pol., pochodząca poprzez gr. (ksi) od fenickiej (pn.-zach.-semickiej) litery sāmeh; odpowiada połączeniu spółgłosek ks lub gz.
y, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca od gr. litery γ (ypsilon); odpowiadająca samogłosce ustnej; w dawnej ortografii pol. oznaczała również spółgłoskę j.
z, litera alfabetu pol. (i łac.), pochodząca poprzez gr. (zeta, dzeta) od fenickiej (północno-zachodnio-semickiej) litery zaîn; oznacza spółgłoskę przedniojęzykowo-zębową, szczelinową, dźwięczną.
ź, litera alfabetu pol.; oznacza spółgłoskę środkowojęzykową, szczelinową, dźwięczną.
ż, litera alfabetu pol.; oznacza spółgłoskę przedniojęzykowo-dziąsłową, szczelinową, twardą, dźwięczną.