Potrzeba przewidywalności oraz sprawowania kontroli

1. Potrzeba sprawowania kontroli wynika z potrzeby przewidywania zdarzeń (lęk przed niepowodzeniem, który powoduje negatywne emocje).

2. Potrzeba kontrolowania siebie i otoczenia jest warunkiem przetrwania (niemowlę)

3. Stwarza podstawy poznawcze dla optymizmu i nadziei jest korzystne dla zdrowia

1. Zdrowie psychiczne:

• Poczucie sprawowania kontroli pomaga normalnie funkcjonować i odnosić sukcesy

• Brak poczucia kontroli wywołuje stres („poczucie” sprawowania kontroli jest ważniejsze od jej faktycznego sprawowania

2. Ogólny stan zdrowia:

• Ludzie o silniejszym poczuciu sprawowania kontroli żyją dłużej - eksperyment Rodin i Langer

• Brak tego poczucia upośledza układ odpornościowy, zwiększa ryzyko występowania chorób układu krążenia

4. Biologiczne składniki potrzeby sprawowania kontroli

• Skala umiejscowienia źródła kontroli Rottera - do pewnego stopnia poczucie sprawowania kontroli jest uwarunkowane genetycznie (30% w rezultacie badania nad bliźniętami)

5. Wpływ uczenia się

• Rotterowskie rozróżnienie osobowości „zewnętrznej” i „wewnętrznej” (z teorii wzmocnienia) - zależne od życia jednostki, niezależne od siebie -> można mieć równocześnie wysoki poziom obu

• Aktywne sprawowanie kontroli - tendencja do zastanawiania się co należy zrobić, by zmienić panujące w danym momencie warunki (np. usunięcie odczuwanego stresu) - w kulturze Zachodu

• w kulturach wschodnich - samokontrola (np. zmniejszenie oddziaływania stresu, a nie jego usunięcie)

2 różne postawy wynikające z różnych filozofii Wschodu (kolektywistycznej) i Zachodu (indywidualistycznej)

• nasze nastawienie do problemu sprawowania kontroli jest zależne od wychowania i kultury

6. Poznanie

• Różny poziom potrzeby sprawowania kontroli u różnych ludzi:

• Silna potrzeba- próba rozciągania kontroli na rzeczy, na które nie maja wpływu

• Słaba potrzeba - brak działania nawet w sytuacjach, na które miałyby wpływ

• Próby kontroli sytuacji niekontrolowalnych wywołują silny stres pogodzenie się ze sprawami, na które nie mamy wpływu

• Wg Seligmana zewnętrzna orientacja chroni przed depresją, natomiast wewnętrzna może ją powodować

• Najlepsze jest optymalne rozwiązanie po środku

7. Sprawowanie kontroli a doskonalenie się

• Poczucie sprawowanie kontroli jest warunkiem doskonalenia się oraz dążenia do odnoszenia sukcesów

• Bandura: sprawowanie kontroli behawioralnej i poznawczej jest konieczne do podjęcia działania (kontrola poznawcza - kategoria wewnętrznego umiejscowienia źródła kontroli)

---