Składowanie na wysypiskach
Od 1.10.2001 obowiązuje nowa ustawa o odpadach. Wyróżnia się w niej 3 typy odpadów:
-Niebezpieczne.
-Obojętne.
-Inne niż niebezpieczne i obojętne.
Według ustawy składowisko odpadów komunalnych to składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Odpady można składować nad, bądź pod ziemią, mogą być składowane po wcześniejszym przygotowaniu (obróbka termiczna, chemiczna) w celu zmniejszenia ich ilości. Na składowiskach mogą być wyłącznie odpady przerobione lub takie, które mogą być tylko składowane. Składowanie na wysypiskach to najbardziej rozpowszechniona metoda unieszkodliwiania odpadów stałych. Występuje niezależnie od wybranej metody unieszkodliwiania odpadów, jako metoda uzupełniająca, bądź ostatnie ogniwo procesu zagospodarowania odpadów (np. przy spalaniu występują odpady technologiczne: żużle, części mineralne).
Przy kompostowaniu pozostaje ok. 50% (wagowo) odpadu technologicznego, a z procesu spalania 35%. Odpady te wymagają składowania na wysypisku. Przy zachowaniu odpowiednich reżimów technologicznych można składować na wysypisku także odpady przemysłowe i niebezpieczne. Nie wolno składować opon samochodowych ani w całości, ani rozdrobnionych, powinno się je podać recyklingowi.
Składowisko odpadów należy traktować jako zakład unieszkodliwiania. Właściwa eksploatacja warunkuje ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko. Ekonomika wykorzystania, czyli czas i sposób eksploatacji uzależniony jest od właściwości technologicznych odpadów, wielkości terenu, warunków gruntowo-wodnych, od miejsca zlokalizowania systemu gospodarki odpadami w rejonie obsługi, możliwości ekonomicznych inwestora.
Lokalizacja obiektu tego typu musi spełniać wiele warunków. Musi zostać uwzględniona odległość od terenów zabudowy mieszkaniowej, rekreacji, cieków, zbiorników wodnych, terenów rolniczych i zurbanizowanych. Należy wziąć pod uwagę obecność użytkowych wód gruntowych oraz obszarów przyrody specjalnie chronionych. Niedopuszczalna jest lokalizacja wysypiska na terenach zalewowych lub zagrożonych powodzią terenów osuwiskowych itd. Lokalizacja musi zapewniać wymogi ochrony wód powierzchniowych i gruntowych oraz gleb. Ochrona tych elementów środowiska ma zostać zapewniona przez naturalną barierę geologiczną i uszczelnienie dna składowiska. Po zakończeniu eksploatacji musi być uszczelniona wierzchowina. W celu uszczelnienia stosuje się warstwy mineralne (iły, gliny), bądź ich substytuty. W przypadku składowisk odpadów niebezpiecznych muszą być stosowane geomembrany (sztuczna przegroda uszczelniająca).
Podczas eksploatacji wysypiska powstają bardzo zanieczyszczone odcieki. Mogą one być gromadzone w zbiorniku retencyjnym i okresowo wywożone na oczyszczalnię ścieków. Oczyszczalnia ścieków może także zostać wybudowana na terenie składowiska, jak również można stosować spalarnie bądź recyrkulować odcieki na wysypisko.
Kolejnym produktem jest biogaz. Składa się w ok. 60% z CH4 i ok. 40% z CO2, ponadto zawiera zanieczyszczenia, które powodują jego uciążliwość zapachową. Metan ma właściwości wybuchowe, natomiast CO2 przyczynia się do powstawania efektu cieplarnianego, co jest przyczyną konieczności odgazowywania wysypiska. Biogaz odprowadzany jest za pomocą drenażu gazowego, występującego w różnych formach (np. pionowe studnie odgazowujące). Gaz może być odessany, bądź wydobywa się pod własnym ciśnieniem. Biogaz powinien być wykorzystany, lub spalany w pochodni. W Polsce istnieje około 200 instalacji odgazowujących, 90% z nich to odprowadzanie biogazu do atmosfery, najczęściej poprzez kominki wentylacyjne (metan utleniany jest do dwutlenku węgla). Pozostałe to spalanie w pochodniach lub wykorzystywanie (pół na pół).
W trakcie i po zakończeniu eksploatacji składowisko poddane jest monitoringowi. Monitorowane są warunki meteorologiczne, oddziaływanie na wody podziemne, topografia składowiska (coroczne obmiary bryły składowiska, stopień osiadania, zagęszczenie odpadów), ilość i skład odcieków oraz gazu wysypiskowego. Wokół wysypiska stosuje się pasy zieleni ochronnej (gdy nie występuje naturalna izolacja). Ma to na celu ochronę przyległych terenów przed emisją pyłów, aerozoli, rozwiewaniem frakcji lekkich odpadów oraz ochronę krajobrazu. Po zakończeniu eksploatacji dokonywana jest rekultywacja składowiska.
Cena za przyjęcie odpadów na składowisko powinna uwzględniać: koszty budowy, eksploatacji, zamknięcia, rekultywacji, monitorowania i nadzoru składowiska odpadów.
Za i przeciw składowiskom odpadów.
Składowiska śmieci są chemicznymi bombami zegarowymi. Tylko część naszych śmieci rozkłada się jak jesienne liście ponieważ odpady organiczne z kuchni stanowią około 30% wszystkich śmieci z gospodarstw domowych. Ponadto większość śmieci nie jest sortowana. Znajdują się więc w nich także metale ciężkie, jak rtęć z baterii, szkło, blacha, tworzywa sztuczne, resztki farb i wiele innych trujących substancji. Te rozmaite materiały mieszają się, wywołują reakcje chemiczne powodujące powstawanie jeszcze bardziej trujących substancji. Zanieczyszczenia przenikają powoli do gleby. Ta tak zwana woda przesiąkająca zanieczyszcza strumienie i rzeki, albo nawet wodę gruntową, która stanowi znaczną część wody pitnej.
Na składowiskach śmieci powstają gazy z tendencją do wybuchania, dostają się one do atmosfery. Mieszanina tych gazów składa się w 55% z metanu, 45% z dwutlenku węgla i na nowoczesnych składowiskach jest odciągana i odprowadzana. Na wszystkich pozostałych składowiskach tzw. biogaz uchodzi i czasem się zapala.
Niektóre substancje znajdujące się w składowisku reagują między sobą dając nowe związki. Często przy tych reakcjach może wydzielać się ciepło, tak, że hałda nagrzewa się nierzadko do temperatury 60-70 C. Ponieważ jest wiele starych składowisk śmieci, dochodzi do powstawania tlących się ognisk i wybuchów. Powstaje dym i pył, które wnoszą do otoczenia duże ilości substancji toksycznych.
Mewy i wrony poszukujące pożywienia na śmietnisku mogą przenosić wiele zarazków chorobotwórczych na duże odległości. Rozmnażające się szybko szczury to także roznosiciele chorób. Poza tym deszcze wypłukują ze stert śmieci szkodliwe i często bardzo toksyczne substancje, które skażają ziemię i wodę. Ponadto są wylęgarnią dla roznosicieli chorób zakaźnych, takich jak szczury, muchy i komary, które znajdują tam sprzyjające warunki bytowe. Odłamki szkła, ostre krawędzie puszek po konserwach często są przyczyną ciężkich okaleczeń tak zwierząt, jak i ludzi. Woreczki plastikowe zawierające resztki jedzenia są przyczyną okrutnej śmierci zwierząt, które je spożyją, gdyż niestrawione zatykają jelita.
Jak więc widzimy, bezmyślnie, a jakże często wyrzucane w lasach, na poboczach dróg, łąkach, nad wodami śmieci przez dziesiątki, a nawet setki lat stanowią bardzo poważne zagrożenie dla przyrody. Brak kultury osobistej, poczucia estetyki oraz poszanowania potrzeb zarówno drugiego człowieka, jak i przyrody to nie jedyne przyczyny takiego postępowania. Często jest to po prostu brak elementarnej wiedzy o szkodliwości dzikich wysypisk.
To samo dotyczy pozbywania się śmieci poprzez wyrzucanie ich na wspólne wysypiska, co niestety w naszym kraju jest jak dotychczas najpopularniejszą formą. Trafia tam ok. 96% odpadów komunalnych, a liczba legalnych wysypisk śmieci wynosi 780, z czego większość nie odpowiada obowiązującym normom a to wiąże się z negatywnym oddziaływaniem na otoczenie nawet przez setki lat.
Obecnie budowane składowiska znajdują się na specjalnie na ten cel przeznaczonym terenie, gdzie odpady składowane są w zagłębieniach lub na płaskim terenie, pod przykryciem lub otwarte do góry. Jeśli teren nie posiada naturalnego uszczelnienia (jak np. warstwy ilaste lub gliniaste) to musi zostać uszczelniony np. specjalną folią polietylenową o dużej gęstości, jak i wytrzymałości mechanicznej i chemicznej w celu ochrony wód gruntowych przed skażeniem. Na składowiskach komunalnych odpady składowane są warstwami (do 2 m każda), zagęszczane i przykrywane osadami ze ścieków lub ziemią z wykopów. Zagęszczenie odpadów przez ugniatanie (np. ciężkimi spychaczami) sprzyja fermentacji i zapobiega zapadaniu się terenu.
W śmieciach zachodzą wpierw procesy rozkładu w obecności tlenu, podczas których rozkładane są tłuszcze, węglowodany i białka. Po nich następują procesy rozkładu w środowisku beztlenowym, podczas którego bakterie „produkujące” metan w czasie rozkładu materii organicznej powodują, że powstają mieszaniny gazów wchodzące w skład tzw. biogazu, czyli mieszanki ok. 60% metanu (CH4) i 40 % CO2. Oprócz tych gazów mieszanina zawiera również śladowe ilości tlenku węgla (CO), siarkowodoru (H2SO4), azotu (N2) i amoniaku (NH3). Gazy te muszą być odprowadzane rurami i jako gazy palne mogą znaleźć zastosowanie jako surowiec energetyczny i ciepłowniczy (także przesyłany na odległość).
Przeciętnie gaz wysypiskowy ma większą gęstość od powietrza ( ok. 1,04 ) i jako cięższy ma tendencje do gromadzenia się przy powierzchni, szuka ujścia i zdarza się, że migruje na znaczne odległości, stąd konieczne jest stosowanie geomembran zabezpieczających przed przeciekaniem ścieków ze składowiska, oraz zapobiegającym przenikaniu biogazu do atmosfery. Biogaz może stanowić poważne zagrożenie dla środowiska wynikające z wybuchowości metanu, blokowaniu dostępu tlenu do korzeni roślin, własności duszących, toksycznych oraz nieprzyjemnego zapachu. Ponadto metan przyczynia się także do zwiększenia się efektu cieplarnianego.