BIORYTMY rytmika zjawisk biologicznych; przyporządkowują zmiany stanu organizmu do okresowych zmian środowiska
Rodzaje:
ENDORYTMY
- mają charakter wewnątrzustrojowy
- regulowane przez zegar biologiczny
- zegar biologiczny sterowany jest przez ośrodki podwzgórza (jądra nadskrzyżowane, których neurony wykazują rytmiczne wyładowania, synchronizując rytmy okołodobowe)
EGZORYTMY
- nazywane wyznacznikami rytmu
- rytmy biologiczne inicjalizowane przez środowisko zewnętrzne
Synchronizatory - bodźce środowiskowe synchronizujące występowanie biorytmów z czynnikami środowiskowymi
Wyróżnia się:
Rytmy okołodobowe: sen-czuwanie, temp. ciała, wydzielanie hormonów
- mają związek z cyklem światło-ciemność
- w warunkach izolacji od środowiska proc. fizj. Zachowują cykliczność, choć mogą zostać wydłużone
Rytmy krótsze od okołodobowych: dotyczą np. faz snu, okresowych zmian tętna, oddychania
Rytmy miesięczne: np. miesiączkowanie u kobiet
Rytmy długookresowe (sezonowe) np. roczne, wyznacznikami są bodźce środowiskowe
CZUWANIE I SEN
- czynnikiem synchronizującym jest światło
- regulowany też przez wymogi życia społecznego i zawodowego oraz nawykami
- czuwanie - jest warunkiem utrzymania pełnej łączności z otoczeniem tzn zdolności zdolności odbierania wrażeń pod wpływem bodźca środowiskowego
- sen - polega na wyłączeniu świadomości, braku wrażeń i zahamowaniu dowolnej aktywności ruchowej i zmianach czynn. autonomicznych
- czujność - warunkuje zdolność do optymalnego reagowania na bodźce środowiskowe
- habitacja - w miarę powtarzania się tego samego bodźca reakcja organizmu na niego wygasa (czynny proces sterowany przez układ siatkowaty)
- uwaga - stan zwiększonej czujności wobec określonych bodźców, związana z habitacją, jest głównym procesem psychicznym umożliwiającym uczenie się, zmienia się okresowo
FAZY SNU
Przejście z okresu czuwania w sen to zwolnienie ruchów gałek ocznych, obniżenie napięcia mm. Jest to sen wolnofalowy lub sen NREM, który ma 4 stadia (NREM1-NREM4), po których pojawia się sen REM, tzw sen paradoksalny. Występ. Wtedy szybkie ruchy gałek ocznych i marzenia senne.
Łącznie fazy snu NREM i REM tworzą cykl trwający średnio 70-100 min, średnio 90min. W ciągu nocy występuje 4-6 takich cykli, przy czym skracają się fazy NREM a wydłużają REM
I stadium NREM 1 - zwolnienie ruchów gałek ocznych, obniżenie napięcia mm, stopniowe zwężenie świadomości (5-15% całości snu)
II stadium NREM 2 - znika świadomość i kontakt z otoczeniem, spadek napięcia mm (50-60%)
III i IV stadium NREM 3 i 4 - ustanie ruchów gałek ocznych i niewielkie tylko nap. Mm, oddech staje się regularny, ciśnienie obniża się (20%)
Faza REM - szybkie poziome ruchy gałek ocznych, nap.mm obniżone, ale zachodzą krótkie spontaniczne ruchy różnych grup mm, pojawiają się sny, które pamięta się po przebudzeniu
W czasie zasypiania i w NREM większość procesów ulega zwolnieniu, w czasie REM ulega nasileniu.
ZMYSŁ SŁUCHU
Ucho zewn.
- małżowina uszna i przewód słuchowy zewnętrzny
- oddzielone od środkowego jamą bębenkową
- małżowina zbiera i kieruje fale do zewn. przewodu słuchowego i dalej do błony bębenkowej, wywołując jej drgania, ma znaczenie w identyfikacji źródła dźwięku
- ochrania błonę bębenkową dzięki włoskom i wydzielinie woskowej
Ucho środk.
- jama bębenkowa pokryta błoną śluzową i wypełniona powietrzem,
- trąbka słuchowa otwiera się podczas żucia, połykania
- komunikuje się z powietrzem jamy wyrostka sutkowa tego
- młoteczek, kowadełko, strzemiączko - ruchy tych kostek regulują napiecie błony bębenkowej
Ucho wewnętrzne
- ślimak (wrzecionko, blaszka spiralna kostna, więzadełko spiralne ślimaka, błona podstawna dzielą ślimak na schody przedsionka i schody bębenka,
*wypełnione przychłonką (wysokie St.Na+ i niskie K+),
* schody te komunikują się u szczytu ślimaka przez szpare osklepka
*między schodami przedsionka i bębenka znajdują się schody środkowe
*schody środkowe (przewód ślimakowy) - ślepo zamknięty, wypełniony śródchłonką (wys. K+, niskie Na+)
- narząd spiralny Cortiego - właściwy narząd odbiorczy fal akustycznych, leży na błonie podstawnej
- receptory słuchu - komórki rzęsate ułożone w dwie grupy, oplecione wł. nerw. czuciowymi, które obniżają próg pobudliwości na bodźce słuchowe
Droga słuchowa (4-neuronowa)
I neuron neurony dwubiegunowe zwoju spiralnego ślimaka: wypustki dośrodkowe tworzą nerw ślimakowy, a ten wchodzi do pnia mózgu jako n. przedsionkowo-ślimakowy (8), który kończy się w moście (jądro brzusznego i grzbietowego
II neuron rozpocz. się w jądrach ślimakowych, biegnie w głąb mostu, gdzie łączy się z j. brzusznymi i grzbietowymi ciała czworobocznego
III neuron z ciała czworobocznego albo biegną po tej samej stronie albo przechodza na str. przeciwną
(skrzyżowanie) łącząc się potem ze wstęgą boczną, która biegnie przez śródmózgowie
IV neuron neurony wzgórka dolnego blaszki czworaczej pokrywki w śródmózgowiu, następnie biegnie do ciał kolankowatych przyśrodkowych, zawierających 5 neuron (?) drogi słuchowej, który wysyła wypustki przez promienistość słuchową do pierwszorzędowego pola słuchowego w korze mózgu - zakręty skroniowe poprzeczne w zakręcie skroniowym górnym płata poprzecznego
Teoria słyszenia?
Czynność kory mózg w słyszeniu?
ZMYSŁ RÓWNOWAGI
- dostarcza inform. O kierunku działania siły ciężkości i o ruchach głowy w przestrzeni
- receptory znajdują się w ukł. Przedsionkowym, obejmującym pozasłuchową część błędnika, czyli:
Łagiewkę - dostarcza inf. O zmianach położenia głowy w przestrzeni, reaguje na liniowe przyspieszenie i zwolnienie (reakcje lądowania)
Woreczek - wykrywa ruchy o niskiej częstotliwości, np. te które wywołują chorobę lokomocyjną
Kanały półkoliste - wykrywaja przyspieszenie kątowe(obrotowe). W czasie ruchów obrotowych głowy następuje przepływ środchłonki (endolimfy) wewn. tych kanałów i jej napływie lub odpływie do baniek błoniastych. Przepływ przechyla OSKLEPEK - grzebień bańkowy utworzony z rzesek kom. rzesatych zlepionych masa galaretowatą
- odchylenie osklepka wyzwala zwiększoną impulsację w 1 neuronie czuciowym zwoju przedsionkowego, co powoduje subiektywne odczucie, np. zawrót głowy lub obiektywne np. oczopląs, chwianie się, zbaczanie kończyn, reakcje wegetatywne
Droga zmysłu równowagi
I neuron - depolaryzacja kom rzesatych warunkuje lokalny przeplyw pradów i potencjałów czynnościowych w zwoju przesionkowym
II neuron - w jądrach przedsionkowych mostu (górny, dolny, boczny, przyśrodkowy), stad biegnie do:
Kory móżdżku - przez drogę przedsionkowo-móżdżkową przebiegającą przez konary dolne móżdżku
Jader ruchowych dla mm gałek ocznych - tj. jąder nn czaszkowych 3, 4 i 6 za pośrednictwem peczków podłużnych przyśrodkowych
Rdzenia kręgowego - przez drogę przedsionkowo-rdzeniową
Zakrętu pozaśrodkowego mózgu i płata ciemieniowego tu uświadomienie położenia ciała w przestrzeni
Funkcje ukł. przedsionkowego
- wpływ na napięcie mm poprzez drogę przeds-rdzeniową, unerwiającą alfa motoneurony rdzenia
- impulsy z jąder przedsionkowych powodują słabe skurcze mm antygrawitacyjnych; jądra te pobudzają tylko alfamotoneurony unerwiające mm prostowniki kk dolnych
- związek z motoneuronami mm gałek ocznych zapewnia natychmiastową korekcję ruchów gałek ocznych i głowy, każda zmiana położenia głowy jest skorygowana ruchami oczu
OCZOPLĄS
To rytmiczne bezwolne ruchy drgające jednej lub obu gałek ocznych, wywołane podrażnieniem kom rzęsatych zmysłowych ukł przedsionkowego
O. poziomy - gdy głowę w czasie obrotu jest prosto lub lekko schylona do przodu
O. pionowy - gdy głowa jest przechylona do boku, obroty w pł strzałkowej, ruchy gałek w osi przednio-tylej
O. elipsoidalny - gdy Glowa podczas obrotu znajduje się w pł czołowej i jest nachylona do przodu o 120 st lub do tylu o 60st
- jest to wynik złożonego współdziałania nn czaszkowych (3, 4, 6, 8) i proprioreceptorów szyjnych
- ruch gałek ocznych o typie oczopląsu wyst gdy człowiek nie porusza się a patrzy na szybko przesuwające się obiekty - OCZOPLĄS OPTOKINETYCZNY