ON CIĘ ZNA
Właśnie sułtan wraca z przejażdżki. Gromada żebraków, derwiszów biegnie za koniem krzycząc i wyciągając ręce.
— Soldan! Soldan! — woła donośnie Franciszek. Obca wymowa zwraca uwagę sułtana.
— Co to za człowiek? — pyta kłoniącego się przed nim dowódcę straży.
— O, Władco Wiernych! Jakiś ubogi pielgrzym spragniony widoku twojego oblicza. Przyszedł może z samej Mekki. Allach związał jego mowę i nie umie powiedzieć nic innego, tylko twoje imię.
Al-Kamil zna wcale nieźle łacinę. Mierzy bystrym wzrokiem obcego wędrowca.
— Nie przyszedłeś wypadkiem, derwiszu, z chrześcijańskiego obozu?!
— Tak, o tak! — wykrzyknął Franciszek uradowany. — Przyszedłem stamtąd do ciebie, dostojny sułtanie.
— Domyśliłem się od razu. Ha, głupcy! — zwrócił się po arabsku do straży. Chcę się dowiedzieć przedtem, po co przyszedł.
— Przysłano cię, byś mnie zabił lub zaczarował? — pyta wzgardliwie al-Kamil.
Franciszek potrząsa głową.
— Zabić cię, panie sułtanie? O, nie! I nikt mnie nie przysłał. Sam przyszedłem.
— Po co? — W głowie sułtana błyska przypuszczenie, że to szpieg. Zdradzi zamiary Franków za złoto. — Mów, co masz do powiedzenia! Jeśli to będzie rzecz ważna, nagrodzę cię hojnie.
— Rzecz jest nadzwyczajnie ważna i wielkiej nagrody oczekuję od ciebie, dostojny sułtanie! Chciałbym, by ustała wojna. Prosiłem wczoraj naszego dostojnego wodza, legata Ojca Świętego, by zawarł pokój i położył koniec walkom. Dostojny legat nie chciał mnie słuchać, przyszedłem zatem do ciebie.
Z uczuciem zawodu al-Kamil spogląda na śmieszną, skuloną na ziemi postać. Więc ani morderca, ani szpieg, tylko szaleniec?
— Cóż ja mogę poradzić na upór waszego wodza? Powinienem może odstąpić Frankom cały Egipt i odejść z moim ludem na pustynię, by tam zginąć z głodu?
— To nie byłoby sprawiedliwe — odpowiada Franciszek poważnie. — Musisz jednak uczynić inną rzecz bardzo zbawienną i korzystną, a która także położy kres wojnie...
— Jakaż to rzecz'! — pyta al-Kamil zaciekawiony
— Przyjąć wiarę chrześcijańską — objaśnia Franciszek z prostotą. Sułtan parska śmiechem. Nikt z obecnych nie rozumie, o czym się
toczy rozmowa, przeto ze zdziwieniem spoglądają na ten wybuch wesołości. Dobrze, że nie rozumieją. Gdyby tu ktoś znał łacinę, al-Kamil musiałby kazać zabić zuchwałego przybłędę ośmielającego się rzucać podobne bluźnierstwa.
— Przyjąć chrześcijaństwo? — pyta przeciągle. — Ja doradzę coś lepszego: wy przyjmijcie islam, złóżcie pokłon Prorokowi, a wojna się skończy również.
Z kolei Franciszek wybucha serdecznym śmiechem.
— Jakże by to mogło być, panie sułtanie, skoro nasza wiara jest prawdziwa, a wasza nie? Któż by lepsze zamienił na gorsze?
Znów słowa, jakich nie wolno powiedzieć w obecności prawowiernego muzułmanina.
— Więc twoja wiara ma być prawdziwa, moja nie. Jakże mi tego dowiedziesz? Nie mogę odstąpić wiary ojców na zapewnienie lada jakiego przybłędy.
To prawda. Franciszek uznaje słuszność tej uwagi.
— Iście, najlichszym, najnędzniejszym sługą Pana naszego. Przecie moc Jego tak wielka, że nawet przez równie marne jak ja narzędzie wspaniałość swoją, jeśli zechce, okazać potrafi...
— Niechże okazuje. Czekam.
Sułtan wyciągnął się wygodnie na poduszkach. Czuł się szczerze rozweselony. Przednia zabawa z tym szarakiem!
— Cóż mi twój Pan okaże? — powtórzył.
— Nasz Pan może uczynić wszystko, co zechce. Może sprawić, że ziemia rozstąpi się pod naszymi nogami lub niebo upadnie na głowy. Możesz, sułtanie, kazać rozpalić tu wielki ogień i wrzucić mnie weń, a On, jeśli zechce, sprawi, że wyjdę bez szwanku...
— Na Allacha! — rzekł sułtan przymrużając oczy. — Przychodzi mi ochota to uczynić...
— Uczyń zatem.
— Nie boisz się?
— Nie boję się, bo Pan mój jest nade mną i nic mnie nie spotka, czego by mi nie przeznaczył i na co bym nie zasłużył, a co przeznaczy, dostosuje do mych sił... Nie boję się, lecz proszę, dostojny sułtanie, i tak będzie sprawiedliwie, niech ze mną wejdzie jeden z twoich ludzi. I niech ten spłonie, którego wiara jest błędna, a niech ten wyjdzie, którego wiara jest dobra!
Sułtan obrócił się do otoczenia.
— Ten derwisz mnie zaciekawia. Powiada, że gotów wejść w ogień razem z jednym z nas i potykać się w ten sposób, która wiara lepsza. To mogłoby być zabawne... Nuże! Kto z was podejmie wyzwanie?
Słuchali z rosnącym niepokojem. Czy sułtan żartuje? Czy mówi poważnie? Usuwali się nieznacznie jeden za plecy drugiego.
— Władco Wiernych! — zawołał szejk al-Atir. — Nie jesteśmy derwiszami!
— Wołajcie zatem jakiego derwisza!
Dwóch niewolników pobiegło pędem. Sułtan spojrzał na Franciszka trzymającego beztrosko w dłoniach swoje chude, zdarte pięty.
— Derwisze za chwilę przyjdą. Nie wolno ci się już cofnąć.
— Nie cofnę się. Będę szczęśliwy, jeżeli podobna próba przekona cię, panie sułtanie.
— Możesz spłonąć. Niemiło będzie przedtem skręcać się w płomieniach, co?
— Pan nasz gorzej za nas cierpiał. Pocierpię i ja dla Niego.
— Wasz Bóg cierpiał? — sułtan podniósł brwi wzgardliwie, zgorszony.
— O, cierpiał bardzo. Więcej niż wytrzymać można, i za to tak Go miłujem. Któż by inny to uczynił?! On, Bóg, Pan wszystkiego, życie swoje za nas dał, Dlatego musimy Go miłować więcej niż wszystko na świecie. Matka ku dzieciom takiej miłości nie ma jak On ku nam, grzesznym ludziom!
— Słuszna w takim razie, że Go miłujecie. Dlaczego jednak mam weń wierzyć ja, dla którego On nic nie uczynił?
Franciszek zaniemówił z wrażenia.
— To samo uczynił, ca dla każdego z nas! — zawołał.
— Ale ja nic o Nim nie wiem.
— On za to wie o tobie, sułtanie. I miłuje cię.
— Mnie?!
— Jesteś Jego dziełem. Jego dzieckiem ukochanym... Bo nie ma w Jego oczach lepszych ni gorszych. Każdy jednako prochem... Ty go nie znasz, a On cię zna. Rozeznał cię, nimeś był w nasieniu ojca i w zawiązku matki twojej. Strzeże każdego kroku. Włos ci bez Jego woli nie spadnie z głowy. Patrzy na cię. Możesz się w każdej chwili uciec pod Jego opiekę...
Mówił z takim przekonaniem, że sułtan poczuł się zakłopotany i odwrócił oczy. Powiódł pytającym spojrzeniem dookoła.
— Gdzie ci derwisze?
— Niewolnicy jeszcze nie wrócili. Widno szukają...