Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży
Sylabus
Istota rozwoju.
Sposoby ujmowania rozwoju: filogenetyczny, antropogenetyczny, ontogenetyczny. Przejawy rozwoju. Parametry rozwoju. Mechanizmy rozwoju
2. . Pojęcie zmiany rozwojowej.
Zagadnienie ciągłości i ukierunkowania rozwoju. Modele zmian rozwojowych. Okresy krytyczne w rozwoju. Specyficzne zjawiska w rozwoju: akceleracja i retardacja. Prawa i prawidłowości rozwojowe.
Uwarunkowania rozwoju.
Warunki i wyznaczniki rozwoju. Koncepcja konwergencji W. Sterna. Biologiczne uwarunkowania rozwoju na przykładzie odziedziczalności inteligencji i temperamentu. P. Dasena badania nad biologicznymi uwarunkowaniami rozwoju.
Środowiskowe uwarunkowania rozwoju.
Paradygmaty w rozważaniach na środowiskiem jako czynnikiem rozwoju: przyczynowo-skutkowre powiązanie rozwoju i środowiska; rozwój jako wynik aktywności jednostki w środowisu (psychologia ekologiczna), rozwój jako rezultat interpretacji środowiska przez jednostkę (psychologia poznawcza).
Aktywność własna jako wyznacznik rozwoju.
Kierunek zmian aktywności w ontogenezie. Koncepcja M. Przetacznik-Gierowskiej procesów zmian aktywności w ontogenezie: dyferencjacja - integracja; indywidualizacja - socjalizacja; automatyzacja - mentalizacja; interioryzacja - eksterioryzacja. Istota procesu interioryzacji w koncepcji L. Wygotskiego.
Nauczanie i wychowanie jako wyznacznik rozwoju.
Relacje nauczanie - rozwój. Koncepcja sfery najbliższego rozwoju L. Wygotskiego. Podstawowe cele edukacji według P. Delorsa. Wychowanie jako wyznacznik rozwoju. Podstawowe funkcje wychowania według P. Rothy'ego: funkcja socjalizująca i wyzwalająca. Sposoby przekazywania wpływów wychowawczych według M. Przetacznik-Gierowskiej: przekazywanie wzorów; stawianie zadań i wymagań; organizowanie społecznych sytuacji wychowawczych; przekazywanie systemu norm i wartości.
7. Prekursorzy psychologii rozwojowej: przełom Xix i XX wieku: Darwin, Preyer, Binet, Baldwin; lata 20. XX wieku: Watson, Freud, Gesell
8 - 9. Teorie wyjaśniające rozwój. Teoria epistemologii genetycznej J. Piageta. Podstawowe założenia. Stadia rozwoju inteligencji. Krytyka koncepcji Piageta. Implikacje teoretyczne i praktyczne.
10- 11. Kulturowe historyczna teoria L.S. Wygotskiego.
Założenia koncepcji Wygotskiego. Rozwój jako przeplatanie się okresów stabilnego rozwoju i kryzysów rozwoju. Badania nad rozwojem pojęć. Etapy rozwoju mowy. Poglądy na nauczanie i wychowanie jako czynniki rozwoju.
12. Ewolucyjna teoria rozwoju J. Bowlby'ego.
Koncepcja przywiązania - założenia wynikające z psychoanalizy i koncepcji etologicznych (Lorenz, Tinbergen). Empiryczna weryfikacja koncepcji Bowlby'ego - badania nad relacją przywiązania M. Ainsworth. Implikacje praktyczne koncepcji J. Bowlby'ego.
13. Stadialne teorie rozwoju.
Koncepcja stadiów rozwojowych H. Wallona. Teoria zdań rozwojowych R. Havighursta.
14. Koncepcja rozwoju w biegu życia ludzkiego.
Psychologia rozwojowa a psychologia biegu życia. Koncepcja stadialnego rozwoju w biegu życia ludzkiego E. Eriksona.
Metodologiczne problemy badań nad rozwojem.
Podejście longitudinalne, transwersalne i ukośne w badaniach nad rozwojem. Specyfika badań nad rozwojem. Metody i techniki badania zmian rozwojowych w dzieciństwie. Etyczne problemy badania dzieci.
Literatura:
Erikson E. (1997) Dzieciństwo i społeczeństwo.(Rozdział 7 : 257 - 287). Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.
Piaget J. (2006) Studia z psychologii dziecka. Warszawa PWN.
Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M. (2000) Psychologia rozwoju człowieka. T. 1. Warszawa: PWN.
Trempała J. (2000) Modele rozwoju psychicznego (do str. 158). Bydgoszcz: Akademia Bydgoska im. Kazimierza Wielkiego.
Wygotski L.S. (2002) Problem wieku rozwojowego. W: L.S. Wygotski , Wybrane prace psychologiczne (61 - 90). Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.