43.b

Paul de Man: Autobiografia jako od-twarzanie

• podejścia autobiograficzne zawężają badania;

• trudność w definiowaniu i traktowaniu autobiografii jako kolejnego gatunku literackiego;

• autobiografia nie poddaje się za bardzo gatunkom - bo czy w utworach sprzed XVIII wieku można mówić o autobiografii? Albo czy autobiografia może być pisana wierszem?;

• autobiografia a fikcja - wydarzenia są w autobiografii łatwiejsze do zweryfikowania; referencjalność jest prostsza. Autobiografia może zawierać urojenia, ale ich źródłem jest pojedynczy podmiot. Ale nie ma pewności, że autobiografia jest realna / realistyczna;

• rozróżnienie między fikcją a autobiografią nie sprowadza się do opozycji „albo-albo”, nie można rozstrzygnąć, czy coś jest jednym czy drugim;

• s. 309 autobiografia to zatem nie gatunek czy tryb wypowiedzi, lecz pewna figura odczytywania lub rozumienia, z jaką mniej lub bardziej wyraźnie mamy do czynienia we wszystkich tekstach. Polega ona na połączeniu dwóch podmiotów uwikłanych w proces lektury, w którym zastępując się wzajemnie i odbijając w sobie, określają się one nawzajem;

• metafora drzwi obrotowych - Genette;

• autobiografia nie jest wiarygodnym świadectwem samopoznania. Nie jest tylko reprezentacją i strukturą poznawczą, ale i pewną umową (Lejeune);

• badania autobiografii - konieczność wyrwania się z tropologii podmiotu i wpisanie ponownie tej konieczności w model poznania;

• prosopon poien - przydawać maskę / oblicze - prozopopeja - to trop autobiografii. Autobiografia nadaje / pozbawia oblicza, twarz, od-twarzanie, figura, forma, deformacja. Prozopopeja - też sztuka subtelnego przejścia. Godzi tematyczny patos z kunsztownym stylem;

• s. 318 człowiek z dolin tak chętnie zwraca się ku książkom i znajduje w nich taką pociechę, skoro świat zewnętrzny zawsze był dla niego książką (…). Tym, czego jesteśmy pozbawieni, jest nie życie, lecz kształt i namacalność świata dostępnego tylko w prywatnym rozumieniu;

• autobiografia - przywraca śmiertelność (przez prozopopeję głosu i imienia), pozbawia twarzy i kształtu i też je przywraca. Autobiografia ukrywa od-twarzanie, jakie sama powoduje.