Stacjonarny laptop
Laptopy są coraz częściej wykorzystywane w pracy zamiast komputerów stacjonarnych. Tymczasem obowiązujące przepisy nie uwzględniają tworzenie stanowisk pracy z komputerami przenośnymi. Nowe uregulowania w tej sprawie jeszcze nie powstały.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe oraz dyrektywy europejskie nie uwzględniają przypadków używania w pracy przenośnych systemów komputerowych. Laptopy z założenia nie służą bowiem do pracy ciągłej, czyli spędzania przy nich 8 godzin dziennie. Poza tym utworzenie ergonomicznego stanowiska pracy z komputerem przenośnym to trudne zadanie. Dzieje się tak ze względu na to, że są one używane w różnych miejscach , na przykład w: biurach i mieszkaniach a także samochodach, pociągach, samolotach. Dlatego spełnienie zasad pracy na stanowisku komputerowym, określonych w obowiązujących przepisach nie jest możliwe. Przepisy te dotyczą między innymi: oświetlenia, wysokości biurka, czy ustawienia monitora. Poza tym są też inne niedogodności:
połączona z monitorem klawiatura oraz jej małe rozmiary, powodują przyjęcie wymuszonej pozycji ciała, wywołującej zmęczenie mięśni kończyn górnych oraz mięśni szyi, a także większe pochylenie głowy i tułowia do przodu
wiele osób ma problemy ze sterowaniem kursorem za pomocą wbudowanego w komputer przenośny panelu dotykowego TouchPad
monitory laptopów wciąż nie dorównujące parametrom monitorów stacjonarnych
Mimo tych i wielu innych niegodności komputery przenośne są coraz częściej wykorzystywane jako podstawowe narzędzia pracy w biurze. Pracodawca urządzający komputerowe stanowiska pracy powinien pamiętać o spełnieniu minimalnych wymagań bhp oraz ergonomii, określonych w przepisach. Takie stanowisko powinno być wyposażone w dodatkową standardową klawiaturę podłączoną do laptopa oraz specjalną podstawkę, która poprawi funkcjonalność i zwiększy ergonomię pracy. Na rynku są już specjalne podstawki i stacje dokującej do laptopów, umożliwiającej korzystanie z oddzielnej klawiatury i myszki oraz umieszczenie ekranu laptopa na odpowiedniej wysokości. Podstawki ułatwiają pracę z laptopem przy biurku, bo umożliwiają umieszczenie ekranu na poziomie oczu i nie trzeba się nad nim pochylać. Do wyboru jest kilka stopni ustawienia laptopa, co umożliwia dostosowanie jego położenia do konkretnej osoby; podstawki dzięki gumowym podkładkom dobrze trzymają się biurka. Całość zajmuje niedużo miejsca. Niektóre z nich mają wbudowane pełnowymiarowe klawiatury z wydzieloną częścią numeryczną. Gdy temperatura za oknem przekracza 25 stopni, a pomieszczenia nie są wyposażone w klimatyzację, użytkownicy laptopów mogą korzystać z podkładek, które mają zamontowany system schładzających komputer. Takie stanowisko pracy umożliwia zachowanie prawidłowej, pozycji ciała, a także komfortu pracy. Niemal takiego, jak podczas pracy z komputerem stacjonarnym.
Laptop a zdrowie
Według badań Instytutu Badawczego GFK Custom Research, 45% właścicieli komputerów mobilnych spędza przed monitorem co najmniej 16 godz. tygodniowo. Warunki, w jakich używane są komputery przenośne często nie pozwalają na zastosowanie zasad ergonomii i uniemożliwiają przyjęcie prawidłowej pozycji dała, co skutkuje wzrostem obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego ich użytkowników. Mimo systematycznego wzrostu liczby posiadaczy operatorów komputerów przenośnych, niewiele wiadomo o rzeczywistym obciążeniu układu mięśniowo-szkieletowego podczas ich użytkowania. Problematyką dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego spowodowanych pracą z komputerem przenośnym zajmowało się dotychczas niewiele zespołów badawczych. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy uważa, że jednym ze skutków powszechnego używania komputerów będą choroby zawodowe. Obecnie jedną z lepiej zdiagnozowanych grup urazów są RSI - czyli urazy powstałe wskutek chronicznego przeciążenia mięśni i ścięgien. Powodem są zazwyczaj długotrwale powtarzane czynności. Szczególnie narażeni są: pracownicy linii montażowych, pracownicy IT. RSI zaczyna dotykać coraz większej grupy osób. 60 milionów Amerykanów spędza przed monitorem ponad 3 godziny dziennie, 140 milionów używa komputera codziennie, a 95% szkół ma dostęp do Internetu. W Polsce utrzymują się podobne trendy, a statystyki wykazują tendencje rosnące. Objawem RSI mogą być:
Ból, sztywność, opuchlizna lub mrowienie w rękach, nadgarstkach, ramionach, plecach lub szyi.
Dolegliwość jest wywołana wykonywaniem konkretnego zadania, a potem poprawia się, kiedy nie jest dłużej wykonywana. Ból łagodnieje lub znika po tygodniach lub podczas urlopu.
Dolegliwość zaczyna się w jednym obszarze, na przykład szyi i plecach a potem rozchodzi się na inne części ciała. Wczesne sygnały ostrzegawcze, takie jak obolałe ramiona lub ból szyi, mogą się ujawnić szczególnie podczas powrotu z pracy do domu.
Leczenie urazów typu RSI można podzielić na dwie kategorie: zachowawcze i uzupełniające. Do pierwszej kategorii można zaliczyć, między innymi: fizjoterapię, zastrzyki sterydowe, masaże, leki oraz operacje. W drugiej grupie znajdują się przeróżne zestawy ćwiczeń fizycznych, które pomogą w sprawności, giętkości i rozciąganiu ciała Może to być joga, pilates lub tai chi. Naukowcy przestrzegają także, przed trzymaniem laptopa na kolanach. Według pisma "Human Reproduction" długotrwałe używanie laptopa w taki sposób może obniżać płodność u młodych mężczyzn.. Badania wykazały, że nawet niewielki wzrost temperatury, o 1-2,9 stopni. Celsjusza, w okolicy narządów płciowych wywiera negatywny wpływ na produkcję plemników i płodność. Badania są jeszcze prowadzone, a obserwacje nie zostały potwierdzone. Nie wiadomo więc, jaki może być bezpieczny czas korzystania z laptopa na kolanach. Naukowcy jednak namawiają młodych mężczyzn do ograniczania tego sposobu pracy z laptopami.
Kolejny problem to oczy. W 1994 roku The American Academy of Ophthalmology zdefiniowała Syndrom Widzenia Komputerowego (CVS - Computer Vision Syndrome), uznając, że jest to złożony zespół problemów dotyczący oczu i widzenia, powiązany z pracą w bliży. Składa się na nią zespół oznak i objawów, które zwykle doznają użytkownicy komputerów, a mogące mieć swe źródło przez działania w obszarze punktu bliży. W 1999 roku w Klinice Okulistyki Akademii Medycznej we Wrocławiu przeprowadzono badania dotyczące CVS. Okazało się, że w grupie 5 000 pacjentów na każde 100 przebadanych osób, aż 96 miało przynajmniej jeden lub więcej objawów typowych dla CVS. Lekarze zalecają aby:
regularnie badać wzrok i monitorować zmiany wady refrakcji
stosować zasady ergonomii pracy przed komputerem
pamiętać o pełnym i częstym mruganiu a w razie potrzeby wspomagać oczy preparatami nawilżającymi typu "sztuczne łzy"
stosować ćwiczenia relaksacyjne dla oczu
stosować powłoki uszlachetniające w soczewkach okularowych (powłoka antyrefleksyjna oraz antyelektrostatyczna EMI)
osoby po 40-tym roku życia powinny używać specjalne (osobne) okulary do pracy przy komputerze- zaprojektowane do pracy z bliska i odległości pośrednich
stosować właściwą dietę dla oczu (preparatami zawierającymi witaminy A i C, luteinę oraz minerały)
Warto zwrócić także uwagę na sposób przenoszenia komputera. Często laptop jest przenoszony, również na znaczne odległości, w torbie na jedno ramię. Powoduje to znaczne obciążenie mięśni karku i kręgosłupa. Dlatego specjaliści namawiają do używanie plecaków wyposażonych w wygodne, szerokie pasy nośne, pas biodrowy i stelaż wewnętrzny oraz toreb na kółkach, zmniejszających obciążenie podczas przenoszenia komputerów przenośnych.
Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczym prowadzi badania na temat badań dolegliwości mięśniowo-szkieletowych wśród użytkowników operatorów komputerów przenośnych. Na podstawie wyników badań zostaną opracowane wytyczne do kształtowania prawidłowych warunków pracy dla specjalistów bhp oraz użytkowników przenośnego sprzętu komputerowego.
W tekście wykorzystano materiały informacyjne Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Państwowego Instytuty Badawczego