Magda Stychno (z encyklopedii językoznawstwa i z A. Heinza)
SZKOŁA MŁODOGRAMATYCZNA
1. ukształtowała się pod koniec lat 70 XIX w. w Lipsku. Należeli do niej K. Brugmann, H. Osthoff, H. PAUL, B. Delbruck. W Polsce głównymi młodogramatykami byli Jan Łoś i Jan Rozwadowski. Herman Paul w Założeniach językoznawstwa ogólnego sformułował program badań szkoły. Chcieli oni nadać językoznawstwu charakter nauki tak ścisłej jak nauki przyrodnicze.
2. ich tezą programową była bezwyjątkowość praw głosowych. Twierdzili, że jeśli w jakimś języku lub dialekcie zachodzi w określonym języku zmiana fonetyczna, to zachodzi ona u wszystkich użytkowników tego jęz. lub dialektu i we wszystkich wyrazach, w których występują warunki do tej zmiany.
3. jedynym czynnikiem mogącym rozszerzyć lub zawęzić zakres tej zmiany jest proces analogii. To zjawisko polegające na powstawaniu niewłaściwego z pkt. widzenia językowego skojarzenia psychicznego, czyli błędnej ze stanowiska historycznego proporcji wśród formacji morfologicznych, co prowadzi do powstania wyrównań fonetycznych niezgodnych z obowiązującymi prawami fonetycznymi. Przyczyną powstawania analogii jest psychika mówiących,, a jej domeną działania jest morfologia a także fonetyka. Analogia znaczy nieregularność, regularność zaś została nazwana prawem.
4. dzięki tej tezie dokonali osiągnięć językoznawstwa porównawczo-historycznego XIX w. tworząc podstawę do dalszego jego rozwoju.
5.cechował ich psychologizm i historycyzm. Paul przyjął, że przedmiotem naukowego rozważania są wyłącznie procesy rozwojowe, więc jedynym naukowym podejściem do języka jest podejście historyczne. Ponieważ istnienie języka lokalizował w psychice indywiduów, więc przyczyn wszystkich zmian jęz. szukał w psychicznych właściwościach nosicieli jęz. i w historii indywidualnego doświadczenia jęz. Prowadziło to do negowania istnienia jęz. ogólnych jako niepotwierdzalnych w doświadczeniu abstrakcji.
6. wynikiem stosowania metod młodogramatyków był krańcowy atomizm (zainteresowanie konkretnymi aktami mowy indywiduów) i drobiazgowość (koncentracja na obserwacji faktów językowych z wyraźną niechęcią do uogólnień i abstrakcji).
7.według Paula język jest działaniem, czyli mówieniem, a więc jest to zjawisko konkretne, ujmowane od str. psychofizjologicznej i fenomenologicznej.
Charakterystyczne cechy to: - postawa pozytywistyczna i empiryczna
- preferencja badań materiałowych
- odrzucenie teorii ogólnych i koncepcji apriorycznych
- stanowisko wyłącznie ewolucyjne i przyczynowe (por. pkt 6)
- podstawa interpretacji psychologiczna i fizjologiczna
- postawa asystemowa = indywidualizująca w traktowaniu faktów językowych
- żadnych uogólnień, żadnych teorii tylko konkretne fakty materiałowe
8. KRYTYKA SZKOŁY:
- Badania dialektologiczne nie potwierdziły zasady bezwyjątkowości praw głosowych, przynosząc dane o istnieniu stref dialektów „mieszanych”.
-Szczegółowe badania historii poszczególnych jęz. przyniosły duże listy wyjątków od działania występujących wówczas zmian głosowych, a wyjaśnienie tych wyjątków tylko działaniem analogii często nie było przekonujące.
-Wreszcie uzasadnienie praw głosowych czynnikami fizjologicznymi lub psychologicznymi okazało się nieprzekonujące, bo koncentrowało uwagę tylko na indywidualnych aktach mowy i nie uwzględniało społecznego charakteru języka i jego zmian.
Do pierwszych krytyków należeli: H. Schuchardt , J. Baudouin de Courtenay, M. Kruszewski, O. Jespersen. Ostateczny cios młodogramatykom zadała teoria de Saussure'a - strukturalizm. Jeśli młodogramatycy interesowali się tylko ewolucją języka, to de Saussure i Courtenay zadawali sobie pytanie, czym jest język i jaki jest jego stosunek do całości zjawisk mowy.
Opozycjonista dla młodogramatyków był też wł. językoznawca G.I. Ascoli - przyczynę innowacji i nieregularności widział nie w psychice jednostki, ale w psychice społecznej (obejmującej całe gr. etniczne i geograficzne.