PODSTAWOWE
PROBLEMY FUNKCJONOWANIA
OPIEKI SPOŁECZNEJ
NA ŚLĄSKU / 1922 - 1939/
STANISŁAW ADAMEK
Opieka społeczna pomagała osobom, które tego najbardziej potrzebowały. Kierunki opieki społecznej można było podzielić na określone działy, m.in. na opiekę nad dziećmi niewidomymi i głuchoniemymi lub po prostu na opiekę nad ludźmi ubogimi.
To właśnie nad ludźmi ubogimi sprawowały opiekę miejscowe i krajowe związki wspierania ubogich. Zajmowały się one osobami, które nie otrzymały pomocy od innych prywatnych osób.
W roku 1925 powstał Dom Pracy Przymusowej w Lublińcu do którego trafiały osoby zaniedbujące swoje rodziny z różnych przyczyn - pijaństwa bądź lenistwa.
Kobiety ubogie, które były w ciąży zostawały objęte opieką „połogową” - rozporządzenie z 16 sierpnia 1922 roku. Była to pomoc lekarska lecz zarazem finansowa.
Dzieci do lat 4, które nie miały zapewnionej opieki rodzicielskiej trafiały do żłobków.
W lata 1938/39 został opracowany Regulamin umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych. Do takich rodzin mogły trafiać dzieci poniżej 14 roku życia. Pierwszeństwo miały dzieci osierocone. Przed rodzina, która chciała przyjąć do siebie dziecko stawiano określone warunki.
Niestety miało to też swoje ciemne strony. Nie prowadzono odpowiednich rejestrów rodzin, nie kontrolowano tego co się działo w rodzinach zastępczych. Niektóre dzieci były wykorzystywane do pracy np. na roli.
Istniała również taka kwestia jak wychowanie zakładowe. Dzieci przestępcze, moralnie zaniedbane itp. Trafiały do zakładów wychowawczych. Zostawali tam aż do momentu kiedy zauważono u nich wyraźną poprawę w zachowaniu. W zakładzie dla chłopców kierownikiem zostawał duchowny, natomiast dla dziewcząt tylko i wyłącznie kobiety.
Wychowankowie opóźnieni umysłowo, epileptycy, głuchoniemi, niewidomi również podlegali procesowi opiekuńczemu. Opiekę nad dziećmi niewidomymi i głuchoniemymi sprawował związek komunalny, na terenie którego mieszkali rodzice. Zajmował się również podejmowaniem decyzji do tego czy umieścić dziecko w zakładzie czy też zostawić je pod opieką swojej rodziny. Przed umieszczeniem dziecka w zakładzie każde musiało zostać dokładnie przebadane aby można było ustalić jego rozwój fizyczny, umysłowy
i zdolności do kształcenia. Dzieci, które nie były zdolne do kształcenia nie obejmował obowiązek szkolny. Decyzje w tej sprawie podejmował związek komunalny.
W okresie między wojennym w Polsce opieka została podzielona na dwie części: otwarta (częściowa) i opiekę zakładową (całościową).
Do form opieki otwartej:
Kuchnie mleka
Żłobki
Ochronki
Dożywienie dzieci szkolnych
Schroniska dla ubogich
Kolonie letnie i półkolonie
W skład opieki zakładowej wchodziły:
Zakłady wychowawcze
Zakłady dla umysłowo chorych
Zakłady dla kalek
Zakłady dla głuchoniemych i niewidomych
Szpital dla dzieci
Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej na początku lat dwudziestych ogłosiło akcję „chleb głodnym dzieciom”. Mieli oni na celu uchronić niektóre dzieci przed głodem i żebractwem. Akcja była organizowana w poszczególnych powiatach. Natomiast kosztami zajmował się Śląski Urząd Wojewódzki oraz gminy. Dzieci w tym czasie otrzymywały bułkę, mleko, czasami nawet kakao, a te których rodzice byli bezrobotni również ciepłe obiady.
Akcje kolonijne, które były organizowane przez Urząd Wojewódzki w współpracy z: Czerwonym Krzyżem, Towarzystwem Polek, Związkiem Obrony kresów Zachodnich i innych, wprowadziły bardzo korzystne rezultaty u dzieci. Głównie chodziło tu o zdrowie, ponieważ wyjeżdżały one do uzdrowisk takich jak np. Rabka. Były to dzieci niedożywione, anemiczne, zagrożone gruźlicą. Niestety nie wszystkie dzieci mogły uczestniczyć w tego rodzaju wyjazdach. Jednakże dla dzieci , które zostawały w mieście specjalnie zakładano drużyny jordanowskie i półkolonie.
Drużyny jordanowskie miały na celu rozwój fizyczny dzieci i młodzieży oraz zapewniali im „ moralną opiekę”. Powoływał je Wydział Oświecenia Publicznego. Dzięki temu dzieci miały umożliwione przebywanie na świeżym powietrzu, uczestniczenie w ciekawych zabawach oraz miały zapewnione bezpieczeństwo i chociaż jeden posiłek dziennie.
W roku 1926- 1927 zostały powołane pierwsze ogniska dla młodzieży pozaszkolnej, będące placówkami oświatowo- kulturalnymi. Ich głównym zadaniem była ochrona dzieci przed skutkami demoralizacji. Zajmowali się oni tam śpiewem, grami sportowymi jak i zarówno towarzyskimi.
Podsumowując w tych latach ludzie bardzo starali się pomóc dzieciom z bardzo biednych rodzin, które nie były w stanie zapewnić odpowiedniej opieki swoim pociechom. Gdyby nie pomoc ze strony władz z pewnością dużo dzieci np. poumierałoby z głodu.