ZESPÓŁ NAGŁEJ ŚMIERCI NIEMOWLĄT

SIDS (sudden infant death syndrome), czyli zespół nagłej śmierci niemowląt, zwany także potocznie nagłą śmiercią łóżeczkową jest to rodzaj śmierci nieoczekiwanej, nieprzewidywalnej u dziecka dotychczas całkowicie zdrowego.

Dramaturgia tej "śmierci bez przyczyny" jest zawsze taka sama - rodzice odnajdują swoje zdrowe ( a raczej uważane za zdrowe ) dziecko martwe w łóżeczku.

Aby zakwalifikować zgon niemowlęcia jako ''bez przyczyny", czyli SIDS należy wykluczyć u zmarłego dziecka chorobę , zarówno na podstawie analizy przyżyciowej jak i badania pośmiertnego. W krajach wysoko rozwiniętych SIDS jest jedną z ważniejszych przyczyn zgonów. Wynika to z faktu , że w krajach tych wyeliminowano lub znacznie ograniczono umieralność z innych przyczyn (takich jak infekcje czy wcześniactwo). Ponadto statystyki są tam prowadzone rzetelnie , a kryteria rozpoznania zespołu SIDS ( czyli wykluczenie choroby u zmarłego dziecka ) ściśle przestrzegane.

W Europie zachodniej współczynnik zgonów klasyfikowanych jako SIDS wynosi 2-3 na 1000 żywo urodzonych noworodków .

W Polsce nie ma rzetelnych statystyk dotyczących SIDS. Współczynnik zgonów domowych wynosi 6-7 na 1000, ale dokładnie nie wiadomo ile z nich dotyczy niemowląt zdrowych a więc spełnia kryteria rozpoznania SIDS.

W związku ze szczególnym tragizmem tego rodzaju śmierci na świecie powołano komitety do spraw SIDS, składające się przede wszystkim z lekarzy różnych specjalności : pediatrów , kardiologów, neurologów , neonatologów , patologów i innych.
Na podstawie retrospektywnych analiz próbują oni ustalić czynniki ryzyka zespołu i ich ewentualny związek ze śmiercią oraz przyczyny SIDS.

Do nagłej śmierci niemowląt dochodzi najczęściej w pierwszych miesiącach życia :
- szczyt umieralności przypada na 2-6 miesiąc ( rzadko SIDS dotyczy noworodków),
- częściej u niemowląt płci męskiej,
- częściej w chłodnej porze roku,
- najczęściej nocą ,
- w pozycji leżącej na brzuchu.

Czynniki ryzyka zespołu SIDS to sytuacje, w których zagrożenie nagłą śmiercią jest większe niż w całej populacji.

Ze strony matki do czynników takich zaliczamy:
- młody wiek,
- nałogi ( alkohol, papierosy, narkotyki ),
- niski status socjoekonomiczny,
- krótkie odstępy między kolejnymi ciążami,
- nieprawidłowy przebieg porodu.

Czynniki ze strony dziecka to:
- poród przedwczesny ,
- niska waga urodzeniowa,
- niska punktacja Apgar i zaburzenia oddychania po urodzeniu,
- napady bezdechu lub sinicy bez uchwytnej przyczyny w przeszłości.

Niemałą rolę odgrywa także pielęgnacja dziecka. Wśród czynników pielęgnacyjnych najważniejszą rolę ma pozycja dziecka w czasie snu. Zdecydowana wiekszość ofiar SIDS umiera w pozycji leżącej na brzuchu.

Niemieccy i brytyjscy znawcy problemu uważają , że pozycja na brzuchu jest w ogóle najważniejszym czynnikiem ryzyka SIDS.

Inne czynniki pielęgnacyjne zwiększające zagrożenie SIDS to przebywanie dziecka w atmosferze dymu tytoniowego, przegrzewanie dziecka, stosowanie środków uspokajających.

Istnieje bardzo wiele hipotez dotyczących przyczyny SIDS. Żadna z nich nie znalazła jednak istotnych dowodów na swe potwierdzenie.
Najprawdopodobniej SIDS jest niejednolitym zespołem o różnych przyczynach , dotychczas nieznanych , a ofiary SIDS w miarę postępu medycyny okażą się być dziećmi chorymi na obecnie nieznane choroby.

Do najważniejszych teorii tłumaczących nagłą śmierć niemowląt zaliczamy:

1) teorię o nieprawidłowej regulacji nerwowej w czasie snu, według której na skutek nieprawidłowej struktury snu dochodzi u niemowląt do bezdechu.

2) teorię o nieprawidłowym funkcjonowaniu tzw. autonomicznego układu nerwowego, regulującego czynność ośrodków oddechowego i krążeniowego w mózgu.

3) teorię o nieprawidłowościach w mięśniu serca i jego układzie przewodzącym ( dotychczas niezidentyfikowanych ) prowadzących do śmiertelnych zaburzeń rytmu serca.

4) teorię o zaburzeniach strukturalnych i czynnościowych w samym mózgu ( dotychczas niezidentyfikowanych )

5) teorię o nieprawidłowościach w układzie oddechowym prowadzących do nagłego niedotlenienia.

6) teoria o nadmiernym wydzielaniu w centralnym układzie nerwowym substancji przekaźnikowych tzw. endorfin które ze względu na podobieństwo w działaniu do morfiny doprowadzają do śmiertelnego zatrucia.

Profilaktyka SIDS powinna się koncentrować przede wszystkim na właściwej pielęgnacji dziecka - na inne czynniki nie mamy bowiem wpływu. W związku z dość przekonywującym poglądem o wpływie pozycji w czasie snu na występowanie SIDS nie zaleca się obecnie układania niemowląt na brzuchu, mimo innych niezaprzeczalnych zalet tej pozycji.

Nie wolno palić papierosów w mieszkaniu , w którym przebywa niemowlę, należy unikać przegrzewania dziecka. Sprawa spożywania alkoholu, palenia papierosów i zażywania narkotyków w ciąży jest oczywiście bezdyskusyjna.

Stosowanie czujników czy monitorów bezdechu :
Generalnie monitory bezdechu są polecane rodzicom, którzy przeżyli już stratę dziecka z powodu SIDS lub , u których dziecka wystąpiły wcześniej napady bezdechu czy sinicy bez uchwytnej przyczyny. Urządzenia takie stanowią jednak duże obciążenie psychiczne dla rodziców i niektórzy sami rezygnują z ich stosowania. Z drugiej jednak strony dzięki tego typu urządzeniom i wymuszonej przez nie bardziej troskliwej opiece u części dzieci udało się uniknąć śmierci.