Teorie rozwoju człowieka
I. Teorie pedagogiczne
Teoria konwergencji
przyjmuje dwa czynniki rozwojowe: wewnętrzne i zewnętrzne
wewnętrzne głosiły niedający się przezwyciężyć fatalizm dziedziczności, a zewnętrzne fatalizm środowiska
człowiek jako dzieło natury lub wytwór środowiska
Teoria dialektyczna (czteroczynnikowa)
czynniki wewnętrzne (biologiczne)
-anatomiczne i fizjologiczne wyposażenie oraz rozwojowe kształtowanie się organizmu dzieci i młodzieży,
-potrzeby, słabości i dążenia stojące u źródeł aktywności własnej dziecka.
czynniki zewnętrzne (środowiskowe, społeczne)
-bodźce i wpływ środowiska warunkujące i aktualizujące rozwój psychiki dzieci i młodzieży,
-umyślne, celowe rozwijanie i kształtowanie przez nauczanie i wychowanie,
-wzajemne oddziaływania dwustronne między czynnikami stanowi rozwinięcie teorii dwuczynnikowej.
Teoria warstwicowa rozwoju człowieka
zapoczątkowana przez Wilhelma Flitnera,
teoria zakłada, że czynniki wewnętrzne są zróżnicowane rodzajowo i spontanicznie dochodzą do głosu we właściwym dla siebie czasie i w ustalonej kolejności tworząc różne podłoża wychowania,
okresy rozwojowe człowieka zapoczątkowują odrębne warstwice wychowania,
warstwa biologiczna, tworząca nasz organizm
-formuje się od przyjścia dziecka na świat i w ciągu całego okresu przedszkolnego,
-kształtują się reakcje ruchowe (chodzenie, wspinanie, mowa),
-konieczne jest podsycanie energii i żywotności dziecka.
warstwa psychologiczna, rozwijające całokształt psychiki
-zaczyna się ok.7 roku ż.
-inteligencja jako umysłowa zdolność przystosowuje się do nowych zadań w szkole i nowych warunków życiowych, praktycznych i poznawczych,
-następuje wszechstronne ukształtowanie psychiki jednostki pod wpływem zjawisk działających na zmysły
warstwa socjologiczna , formułująca osobę społeczną wychowanka
-wiąże się z procesem dojrzewania płciowego
-pojawia się spontaniczne szukanie przez wychowanka, kontaktu z rówieśnikami, zainteresowanie inną płcią, samorzutny proces uspołeczniania,
-kształtuje się osoba społeczna wychowanka, na którą składa się szereg ról społecznych.
warstwa kulturologiczna, która wyrabia twórcę kulturalnego w człowieku
-rozwija się w wieku młodzieńczym,
-początkowo wyrasta kulturalny odbiorca, konsument sztuki, potem amator, znawca, wreszcie wychowanek zaczyna sam tworzyć.
warstwa światopoglądowa (czysto duchowa), kształtująca w ełni duchowość i jej stronę religijno- moralną
-tworzy się synteza światopoglądowa
-ujawnia się pełnia rozwiniętej duchowości ludzkiej
-wolność wybierania dobrej drogi kształtuje plan życiowy z pełną odpowiedzialnością
rozwój człowieka rozpoczyna się od życia biologicznego i aktywności fizjologicznej organizmu i przekształca się w życie wewnętrzne, duchowe
II. Teorie psychologiczne
Teoria psychologiczna- Zygmunta Freuda
wczesne wykorzystywanie przez niemowlę, a potem małe dziecko możliwości motorycznych i sensorycznych do zaspokojenia popędu seksualnego
Koncepcja indywidualizacji wg Junga
celem życia i rozwoju człowieka jest osiągnięcie podstawowych wartości humanistycznych(aby ten cel osiągnąć potrzebna jest równowaga podstawowych obszarów „psyche” ze światem)
proces indywidualizacji to organizowanie się spójnej całości, wyodrębniającej się z reszty świata
rozpoczyna się w wieku około 40 lat ()wcześniej trwa proces budowania podstawowych struktur osobowości, a jednostka pochłonięta jest aktywnością na rzecz rodziny i społeczeństwa)
rozwój człowieka dorosłego jako proces niepowtarzalnych zmian pod wpływem kultury
warunkiem rozwoju jest własny wysiłek jednostki jako podmiotu tego procesu.
Teoria rozwoju psychospołecznego-Erika Eriksona
rozwój jednostki wyznaczony jest przez biologiczne czynniki popędowe oraz czynniki społeczne(interakcje społeczne, w jakie jednostka wchodzi)
Erikson wyróżnia 8 okresów rozwojowych:
-okres pierwszy (1.r.ż.)- doprowadza dz. do wiary w siebie i w możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb
-okres drugi(2-3lata)- osiągnięcie samokontroli bez utraty zaufania do siebie,
-okres trzeci(3-6lata)- nauka powściągliwości zachowując inicjatywę w działaniu,
-okres czwarty(7-12lat)- nauka używania narzędzi materialnych i umysłowych społeczeństwa,
-okres piąty(12-18lat)- poszukiwanie sensu życia, konflikt między moralnością dziecięcą a zasadami etycznymi świata dorosłych,
-okres szósty(od ok. 20r.ż)-osiągnięcie tożsamości osobowej w różnorodności ról i rodzajów doświadczenia życiowego,
-okres siódmy(wiek średni)-generatywność jako twórcze nastawienie wobec życia i zadań życiowych,
-okres ósmy(wiek starszy)- osiągniecie integracji wewnętrznej, harmonii, pełnego rozwoju osobowości.
Teoria rozwoju poznawczego Piageta
dziecko jest twórcą własnego rozwoju,
organizm aby przeżyć musi zaadoptować się do wymagań środowiska,
rozwój intelektualny to adaptacja do struktur poznawczych oraz wymagań środowiska(zachodzi dzięki procesom akomodacji i asymilacji)
asymilacja- proces, w którym nowy przedmiot lub idea zostaje zrozumiana w kategoriach schematów jakie dziecko już zna,
akomodacja umożliwia jednostce modyfikowanie pojęć i czynności,
asymilacja i akomodacja to niezmienne funkcje,
podczas zdobywania nowej wiedzy zostaje zaburzony stan równowagi- procesy asymilacji i akomodacji działają w celu jej przywrócenia.
Teoria rozwoju poznawczego Brunera
sposoby wewnętrznego reprezentowania świata: enaktywny, ikoniczny, symboliczny,
reprezentacja en aktywna:
-myślenie opiera się na czynnościach motorycznych,
-nie wykorzystuje się wyobraźni ani słów,
-funkcjonują w ciągu całego życia, gdy uczymy się przez praktykę,
reprezentacja ikoniczna:
-reprezentowanie otoczenia poprzez obrazy umysłowe: wzrokowe, słuchowe, węchowe, dotykowe,
-dostarczają środków, dzięki którym dziecko może wytworzyć i rozwinąć obraz otoczenia,
reprezentacja symboliczna:
-reprezentowanie świata za pomocą języka, schematów symbolicznych(liczba muzyka)
-pozwala manipulować i przekształcać rzeczywistość
rozwój poznawczy pozostaje pod wpływem kultury, rodziny, edukacji.
Teoria behawiorystyczna Skinnera
rozwój ujmuje się jako proces przystosowania jednostki do środowiska,
behawiorystyczny mechanizm rozwoju jest egzogenny, czyli determinowany przez czynniki zewnętrzne
przystosowanie polega na tworzeniu się nowych nawyków istniejących i wygaszaniu lub blokowaniu nawyków nieadaptacyjnych,
teorie wychowania powinny być nastawione na manipulowanie środowiskiem wychowanka, a nie samym wychowankiem,
środowisko jest aktywne, człowiek jest reaktywny,