„Sen srebrny Salomei” Juliusz Słowacki

(romans dramatyczny w 5 aktach. Ukończony 26 XI 1843, wydany w Paryżu w 1844.)

1. Miejsce i czas akcji: Podole, lato 1768- w tekście Gruszczyński opowiada o tym, że niedawne miała miejsce Konfederacja Barska, w której nie uczestniczył.

2. Osoby:

• Regimentarz Stempowski- zastępca hetmana

• Leon zwany Lwem- syn Regimentarza

• Semenko- inaczej Tymenko- kozak dworski, zakochany w Salomei, sługa Stępkowskiego, którego później zdradza; przywódca buntu Kozaków;

• Gruszczyński- szkolny kolega Stempowskiego, u którego „służy”; ojciec Salomei;

• Wernyhora- lirnik ukraiński; wróżbita, o którym mówią legendy;

• Salomea- zwana również „Salusią” czy Sałynką- córka Gruszczyńskiego, ma niecałe szesnaście lat; zakochana w Leonie;

• Księżniczka Wiśniowiecka- Ukrainka; żona Sawy, do czego jednak się nie przyznaje.

• Sawa- Caliński, Zawieruchy: „ Zawieruchy imię, nazwisko Kurhanu, przydomek: ludu sława”; wódz lekkiej chorągwi, ma polsko-kozackie korzenie; waha się którą ze stron konfliktu ma wybrać, lecz w końcu staje przeciwko Kozakom, dlatego też Wernyhora łamie swoją lirę.

• Bajda- lirnik Sawy

• Dwie Popadianki- siostry Semenki;

• Pafnucy- służy u Gruszczyńskiego, wojak- na końcu zostaje franciszkaninem;

3. Najważniejsze wydarzenia:

• Srebrny sen Salomei:

- śni jej się perłowa matka, błąkająca się na pustkowiu i poszukująca córki, a w końcu raniona przez ciernie; podczas gdy Salomea chowa się w kwiecie róży. Sen ten jest jakoby odzwierciedleniem wydarzeń: śmierci matki rodzeństwa Salomei;

• Wróżba Wernyhory dotycząca Gruszczyńskiego:

- Wernyhora podczas wizyty Gruszczyńskiego przepowiada mu, że jego żona rozpruje kaftanik dawno zaczęty, a sam Gruszczyński zostanie wzięty przez dwie chorągwie w stepie. Wróżba ta sprawdza się- Gr. zostaje zabity przez chłopów hajdamackich, a wcześniej ten sam los spotyka jego żonę i dzieci, dwór też zostaje zniszczony.

• Warunki księżniczki dotyczące ujawnienia jej małżeństwa z Sawą:

- zdobycie przez niego tytułu szlacheckiego; - odnalezienie pierścienia św. Franciszka z krwawej koraliny czyli krwawnika; Papiery szlacheckie znajdują się w lirze Wernyhory, która zostaje złamana na końcu utworu, a te oddane są Sawie, pierścień Sawa zdobywa zabijając płonącego Semenko, a przynosi mu je franciszkanin, którym zostaje Pafnucy;

• Wróżba Wernyhory dotycząca księżniczki:

- ślub księżniczki- zguba ludu; kiedy pojawi się gromnica( tutaj płonący Semenko) pod szablę Sawy i pojawi się mąż( Sawa), franciszkanin krwawy z pierścieniem( Pafnucy), później dróżka ( jednak nie zmarła Salomea), a przed nimi wszystkimi złamanie liry Wernyhory;- to wszystko zwiastuje upadek ludu- Kozackiego: