WSPÓŁCZESNE KIERUNKI PEDAGOGIKI - 08:
Pedagogika behawioralna - Winfried Wermter - Dom Misyjny Dzieła.
Pedagogika behawioralna:
Kierunek pedagogiki nawiązujący do behawioryzmu jako nauki o zachowaniu, redukujący rozumienie wychowania do procedur manipulacji instrumentalnej.
Dostarcza nam odpowiedzi na pytania jak warunkować i utrwalać pożądane schematy zachowania wychowanków.
Wychowawca staje się technologiem, o którego kwalifikacjach decyduje instrumentalna wiedza i umiejętności.
Model pedagogiki behawioralnej:
wychowanie jest procesem warunkowania i modelowania zachowań (dominuje metoda wzmocnień pozytywów i negatywów).
w relacjach wychowawczych nie uwzględnia się wewnętrznych doświadczeń dziecka i pedagoga.
zadania edukacyjne i wychowawcze formułują dorośli, nie ma miejsca tu na kreatywność i twórczość wychowanka.
zarówno wychowanek, jak i pedagog muszą się orientować w swojej aktywności i na wymierny efekt, z którego są następnie rozliczani.
Cechy podejścia do wychowania behawiorystycznego:
- ograniczenie się tylko do ego, co jest obserwowane
- w znacznej części i dla większości praktycznie sformułowanych celów zachowanie jest wyuczane
- wychowanie oznacza zmianę w zachowaniu
- zmianami zachowania steruje „prawo efektu” (ponawiane są zachowania nagradzane lub uznawane za pożądane, unika się naturalności, zachowań karanych i przynoszących agresyjne konsekwencje).
Zasady postępowania:
Wzmacnianie nowych zachowań:
1. zasada wzmacniania pozytywnego - aby ulepszyć lub nasilić określoną aktywność wychowanka, należy stosować nagradzane bezpośrednio po określonym poprawnym akcie zachowania.
Rozwijanie nowych zachowań:
2. zasady kolejnych przybliżeń - aby nauczyć wychowanków postępować w sposób dotychczas w jego doświadczeniach nie występujący lub występujący rzadko, należy nagradzać kolejne korki wiodące do zachowania końcowego.
3. zasada modelowania - aby nauczyć wychowanków nowych sposobów zachowania, należy zapewnić im możliwości obserwowania osoby dla niego znaczącej, która tak się zachowuje.
4. zasada udzielania wskazówek - aby nauczyć wychowanków pewnych działań właściwych dla danej sytuacji, należy dostarczyć mu wskazówkę postępowania przed ich spodziewanym wystąpieniem, a nie dopiero po niepoprawnej realizacji.
Rozwijanie nowych zachowań:
5. zasada nowych zachowań - aby nauczyć wychowanka czegoś, ale w jasno sprecyzowanych warunkach, należy dopomóc mu zidentyfikować te wskazówki, z których powinien w danych okolicznościach skorzystać i nagradzać tylko, gdy zgodnie z nimi postępuje.
Podtrzymywanie nowych zachowań:
6. zasada substytutu - wzmacnianie zachowań wychowanka za pomocą nagrody, która uprzednio okazała się nieskuteczna, należy skojarzyć ją z inną skuteczniejszą.
7. zasada sporadycznego wzmacniania - by nagradzanie nie było celem samym w sobie, że dziecko zgadza się na każde zachowania dla nagrody, jakiegoś wzmocnienia wg Koźleckiego zaś nagradzamy w odstępach czasu.
Powstrzymywanie zachowań niewłaściwych:
8. zasada nasycania - polega by powstrzymać określone zachowanie wychowanka, można pozwolić mu na jego kontynuację tak długo, aż sam się znudzi
9. zasada wygaszania - polega na powstrzymaniu określonego zachowania wychowanka, należy tak organizować jego przebieg, aby wykluczyć możliwość nagrody będącej następstwem jego zachowania.
10. zasada sprzecznych alternatyw - należy nagradzać wykonanie przez niego czynności alternatywnych, ale takich, które nie dadzą się pogodzić lub nie mogą być wykonywane w tym samym czasie, co czynność niepożądana.
11. zasada wzmocnień negatywnego zachowania - należy zorganizować sytuację nieznacznie awersyjną z zapewnieniem możliwości jej przerwania przez niego samego, natychmiast gdy tylko skoryguje swe zachowanie.
Modyfikowanie zachowań emocjonalnych:
12. zasada unikania - aby nauczyć unikania określonych sytuacji, należy równocześnie z demonstrowaniem mu sytuacji tego typu ukazywać niektóre towarzyszące im awersyjne okoliczności.
Model autorytarny wychowania:
Bycie wychowawcą oznacza demonstrację, bycie zaś wychowankiem podporządkowanie.
Pierwszeństwo zyskują „męskie” wartości dominacji i zdobywczość.
Podwładni traktowani są jak środki do osiągania przez wychowawcę celów.
Podwładność ujmowana jest jako kategoria bezwartościowa, manipulatywna, pośrednia.
Współpraca wychowawcy z wychowankami jest oparta na strachu i skierowanej na nich agresji.
Samowola nielicznych wychowawców i osoby z jego kręgu.
Inni postrzegani są jako gorsi.
Systematycznie wpajane są podwładnym strach i nienawiść.
Władcze wyobrażenia dotyczące konieczności stosowania przemocy czy siły są usankcjonowane i zinstytucjonalizowane.
Przemoc i panowanie nad podwładnymi idealizowane są w tym samym czasie, gdy prawo i porządek są uznawane za centralne kategorie społecznej kontroli.
wysoki stopień przemocy, gwałtu, wykorzystywania wychowanków, stosowanie kar fizycznych i psychicznych, znęcanie się nad słabszymi; podtrzymanie układu opartego na relacji siła - podporządkowanie.
pomysłowość, twórcze cechy nielicznych podtrzymywane są w celu wspierania systemu dominowania.
strach i niedostatek są postrzegane jako kluczowe motywacje dla funkcjonowania wychowanków
wychowawca postrzegany jest jako kontroler, bądź policjant, który wydaje polecenia śledztwa i niekwestionowanie przez samych (donosicielstwo wśród wychowawców, wśród wychowanków).
Planowanie jest krótkoterminowe, bez namysłu nad przyszłością.
Dominacja i „władza nad” stają się uzależnieniem wraz ze zniewalającym traktowaniem innych i środkami ich poniżającymi, jako sposobami na odreagowanie stresu (chronicznego).