Słowo państwo oznaczało w Polsce:szlacheckie władztwo nad ziemią oraz wł publi i sądową szlachty nad zamieszkując. te ziemie ludźmi.Obecne znacz.państwa wprow:Niccolo Machiavelli-wł pisarz i dyplomata odrodzeniaKoncepcja Arytotelesa-państwo powt. na drodze naturalnmego rozwoju, człowiek z natury stworzony do życia w nim.Cały rozw spol podporządkowany jest osiągnięciu gł celu-państwa
Katolicka nauka społ:opier. się na pogl śwTomasza z Akwinu-państwo:samowystarczalna,niezależna,samorządna społ, uznająca określony porządek prawny i podlegającą władzy,kt ją chroni i gwarant. pokój zew.Immanuel Kant(fil.niem)państwo:rodz.ludzkiej zbiorowosci żyjącej wdl 1,okreslonego porządku prawneoGeorgFriedrichHegel-panstwo:Bóg na ziemi, jednostka dopiero w panstwie zyskuje swoją tożsamośc, poświęcenie dla jego dobra powinno byc obowiązkiem kazd.obywatela,panstwo-absolutna wartośc, jego interesy zawsze przed interes.jednostki,dobro panstwa najwazniejsze
Koncepcja Marksistowska:pan.to instrument przemocy,dzieki kt klasa wlaści.środ.produk.moze sobie całk. podporządk. klasy wyzyskiwane.Klasyczne trójelementowa def.państwa:Georg Jelinek:gł.elem.pań:ludnośc,teryt,władza najwyższa,brak ktoreg. z tych el uniemożliwia powst i praw.funkcjonow panstwa.Państwo:trwala wspólnota ludzi,zajmujaca określone teryt, poddana zwierzchniej wł.
Pań:(społ)polit.suwerenna,terytorialna,przymusowa organizacja społ
Pań-Org.polityczna:wł.panstwa jest podmiotem,ktory organizuje i koordyn.prace duzych gr spol,zarzadza nimi,tworzy i utrzymuje ład spol.Jakość,sprawnosc i skutecznosc zapewnia stab.i bezp.panstwa
Pań-Org.suwerenna-suwerennosc zew oznacza:pan.to podmiot prawa miedzynar. niezaleznym od innych panstw, moze dobrowolnie naw.z nimi rownorz.stos polit, stawac sie czlonkiem org, samodzielnie ksztaltowac swoj ustroj,Suwerennosc wew:wl panstwowa to wl zwierzchnia,sama moze decyd o swyym zakresie,inne org moga dzialac za zgoa i na war.panstwaPań-Org terytorialna-obej.ludzi ścisle zw z danym terytorium, ter panstwa:obszar lądowy, wody przybrzezne, przestrzen pow,statki,samoloty a ambasady,
Pań-OrgPrzymusowa:przyn.do niej ma charakter sformalizowany, przynalez to jest obywatelstwo, musza przestrzegac prawa, w pl obywa. nabywa sie po rodzicach, w usa przez urodz na tym ter. Mozna sie go pozbyc, albo miec i 2.KoncepcjeGenezyPań:pań.pojawilo sie na et.rozwoju ludz.wskutek dł.przeian ewolucyjnych, TeoriaUmowySpoł:JohanLocke,JeanJacquesRousseau,do powst pań. doszlo dzieki szczeg.umowie zawartej miedzy człdanego społ, badz miedzy nimi a wladca,odrzucala boskie poch.wł.pań.
TeoriaPodbojuiPrzemocy:LudwikGumplowicz:pań powst. wnastepstwie podboju plemion slabszych(klanow,szczepow)przez plemiona silniejsze,lep.zorganizowane.Mialoutrwalac podzial na rzadzacych i rzadnych.KoncepTeistyczne:pań od istot nadprzyrodzonych,Św.Augustyn,pań,władza pań od Boga,TomaszAkiwinu:istota wladzy od Boga, pań od ludzi.Pań i wł moze byc dobra i zła, koncepcja ta zast w monarchi absolutnej.KoncepMarksistowska:FryderykEngles:pań powst z wyniku rozpadu:wspol.pierwotnej,podz.spol na klasy,pojaw sie wlasnoci prywatnej. Jest narzędziem kl.panującej.Typ panstwa zalezy od:kt klasa spol dominuje ekon i pol w pań 4typy:niewolnicze,feudalne,kapitalistyczne,socjalistyczneWładza- to zdolność wydawania i egzekwowania decyzji. Najważn.władza: polityczna(narzucanie i wydawanie decyzji w skali społecznej,wpływanie na ludzi by robili to czego oczekujemy.Podmiot władzy polit.-osoba(grupa)wydająca decyzje i żądająca od adresatów jej wykonania.Adresatami-Ci którzy muszą się podporządkować.Stosunek władczy-zach.między podm.a adresat.(stos.nadrzędności i podporządk.).Strefa władzy-określony obszar życia społecz.podlegający tej władzy.Władza państw.-najszersza forma władzy polity.Adresaci to społecze.danego państwa,a sferą aktualne zagadnienia polityczn.społeczn.gospodarcz.Legaitymizacja-proces społecz.polegający na dialogu między osobami pragnącymi władzy i tymi,kt mają się podporządkować.Końcowym rezultatem tego procesu jest potwierdzenie ważności podstaw tej władzy i jej akceptacja przez rządzących.Sprawowanie władzy przez określone gr jest słuszne i właściwe.<=Max Weber(3rodzaje wł.:legalna,tradycyjna,charyzmatyczna).Wł.legalna-rządzący zdobywają sprawują władzę z mocy obowiązującego prawa(Prezydent,Senat,Sejm w RP<=w powszech.wyborach wybierani).Wł.tradycyjna-(święta)tradycyjna daje określonym osobom prawo do dziedziczenia wł.kt pochodzi od Boga dlatego jest trwała i ciągła(wł.faraona w Egipcia,cesarz w Chinach,Burbonów we Francji).Wł.charyzmatyczna-oparta na przeświadczeniu,że rządzący nabył do niej prawo dzięki posiadaniu jakiś wyj zdolności i właściwości(męstwo,zdolności przywódcze)kt mógł przyciągać do siebie społecz.(Józef Piłsudski,Kennedy).Patologie wł:alienacja-proces izolacji i dystansowania się organów państwa od społecz.Wzrasta nieufność obywateli do wł.następuje podział na my(polecz.)oni(wł).Są to;centralizacja i koncentracja uprawnień,biurokratyzacja,nepotyzm itd.Centralizacja uprawnień-wzrost kompetencji i możliwości decyzyjnych organów centralnych państwa przy zmniejszeniu uprawnień organów wł lokalnej.Koncentracja uprawnień-wyższy stopień centralizacji,najwyż.władza(prezydent,parlament,premier)są to:1)centralizacja biurokratyczna-skupienie wł.na szczeblu centralnym,wzrost roli budżetu centralnego w wydatkach państ,ograniczenie budżetu wł.lokalnej.2)centra.technokratyczna-rządy specjalistów,ich wiedza ma wpływ na decyzje politycz.3)cent.militarystyczna-występuje w wypadku gr dowódców lub cywilnych ekspertów do spraw bezpieczeństwa.Decyduje o wzroście nakładu na armię i rozwoju przywilejów wyższych oficerów ponad rzeczywiste potrzeby(faszystowskie Włochy, ZSRR,IIIRzesza) 4)cent.plutokratyczna-elita finansowa skupia w swoim reku zarówno wł.polityczną i ekonom.(rządy bogatego mieszcz.w WenecjiXIII-XVw.).Oligarchizacja gr rządzących-przekształcają się w zamknięte elity wł.kt dzięki swoim polityczn,i ekonom.przywilejom odzielają się od społecz.i stoją ponad prawem(arogancja wł.).Biurokratyzacja wł-mnogość przepisów i procedur,dzięki kt urzędnik może uniknąć osobistej odpowiedzialności za podejmowana decyzje,zwiększyć swą wł.nad obywatelem.W systemie totalitarnym była metodą całkowitego podporządkowania obywateli wł.państowej.Korupcja-przekupstwa urzędników pańs.płatna protekcja,wykorzys.środków publicznych,handel wpływami.Główne afery:MKOl brali łapówki za popracie dla organizujących igrzyska, afera Rywina zmiany dotyczące mediów.Stwarza ogromne zagrożenie dla suwerenności państ i ładu miedzynarodowego.Wł skorumpowana to wł.niemoralna,arogancka,złe wypełnianie zadań państwa.Partykularyzm-ośrodki decydenckie nie uwzględniają całokształtu interesów określ.społecz.ignorując potrzebę jego harmonijnego rozwoju gospod.kultural.itp.Stronnicze decyzje podejmowane są korzyść pewnych regionów lub gr społecz.(Polska Ludowa przychylność wobec Górnego Śląska-lata70).Nepotyzm-obsadzanie kierowniczych stanowisk w państ.osobami wywodzącymi się z rodziny przywódcy państwa lub np.innego wysokiego dostojnika(nepotyzm w kościele XV-XVI,Fidel Castro-Kuba).Klientelizm-opiera się na istniejących w aparacie wł.układach i zależnościach.Protektor opiekuje się klientem zyskując jego poparcie i głos w określonych sytuacjach(minister jest protektorem kilku klubów w zamian za to ich głos ma).Brutalizacja polityki-nadmierne używanie środków mających na celu wymuszenie posłuszeństwa(wykorzystywanie sił wojska do tłumienia manifestacji z użyciem broni palnej,przekraczanie zwykłych środków przymusu osobistego),npwydarzenia grudniowe1970,zajścia w Radomiu1976r.
Forma panstw(sposób sprawow władzy i organizZycia politycz i polecz w danym panstwie.sposob rzadzenia:
Forma rządów(struktura najwyższych organow władzy ichRelacje i sposób powoływan glowy panstwa): MONARCHIA
Monarcha glow.panstw instytucja dziedziczna i dozywotnia Konstytucyjna-ograniczona(monako) i absolutna-nieograni
Krol ustanawia prawo ale sam mu nie podlega(Francja)REPUBLIKA-organy i głowa past wybierani na czas okresl
Przez uprawnion obywateli.jedna lub wiele osob jest urzędemGłowy past sprawowa przez kadencje
Rezim(układ formalnych i nieformalny mechanizmo regulującDziałanie naczelnych władz panstw zwiazko miedzy nim a społecz):Demokratyczne-(opiera się na suwerenności narodu 3podzial władz
I pluralizm politycz.)dwa modele panstwa-liberalne(parlamentCzollowe miejsce wśród organo panstwngwarantuje nienaruszal Własności prywatn przestrzeg zasad gospodarki rynkowej np.USA) i socjalne(wiaze z soba sprawy gospodarcz spoleczn i politycz)sPolecz ma wpływ na organy sprawuj wladze. Autorytarne-spolecz
niewielki wpływ na organy spraw władze,organiza władzy opiera się na silnej władzy wykonawczej w rekeach jednostki z autorytetem(Argentyna portugalia).totalitarne-spoleczenst całkowicie podporzad państwu wladza skupiona w rekachjednej partii(Niemcy ZSRR wlochy)ze względu na ustroj terytorialny:p.unitarne(jednolity system prawa
jednolite obywatelstwo jednolity system org panstw(polski Holandia))p.złozone(czesci składaowe prawie zupelna samodzielność,posiadawlasnego systemu prawodawczego wykonawcz i sadown.powstaly w naste
uni personalnej z wegrami bądź uni realnej): federacja- nie jest jednolite pod wzgl
politycz prawnym i administr kilka niezalez od siebie czesci składo(uSA Niemcy) konfederacja-zwiazek panstw powstaly dla osiągnie okreslo celu(Kanada Szwajcaria).F pań-całokształt dział. Pań. W określ.dziedzinach życia społ:zewn(aktywność na arenie międzyn.dot. wszystkich dział.wpływających na stos z innymi pań, powinni rozwijać kontakty pol i gosp.z innymi pań, zapewn pokój i bezp. Np. służby dyplomatyczne)wewn(zapewn porządku i bezp wewnątrz pań. Dziel. Ją na:prawodawcza(tworzenie syst. Prawnego na danym teryt.)porządkowa(dzialanie majace na celu zapewn. Porządku publ. Przest prawa-policja Prokurat)administracyjna(zarządzanie odp. Dziedzin życ publ(gosp, finanse)-Rada ministr)gosp-organizatorska(org. gosp i oddział na nią przez pań. Wpływ ogranicz) socjalna(dążenie do zapewn min. Egzystencji-zwalczanie bezrob,dbanie o środ)kulturalna(dział w zakr. Budowy i koordynacji oświaty, badań nauk, ochrona zabytków).Syst.mieszany-łączy elementy parlamentarnego i prezydenckiego.Wyst.we Francji,szczególna rola prezydenta(sprawuje wł.nad polityką zagraniczną i obronną państwa,może rozw.parlement,mianować,odwoływać premiera,ogłaszać referendum,posiada uprawnienia osobiste{nie trzeba podpisu premiera,ma prawo odwołania się do społ.powołuje i odwołuje rząd bezkonsultacji}jest szefem rządu,7lat kadencja,nie jest Polit.odpowiedzialny,tylko jeśli zdradzi stan,przewodniczy radzie ministrów,zwierzchnik sił zbrojnych.s.parlamentarny-(polska)wywodz się z doswiadcze parlamentangielskiego po 1688 nastapil nowy ukla sil polityczi nowe prawne rozw.wladza oddana w rece parlamentwladza wykonawcza-rzad ustawodawcza-parlamentpremierem zostaje szef parti kt ma najlepsze wyniki
nie ma formalnego zakazu laczenia funkcji parlamentz rzadowymi.forme polit kontroli parlament nad
rzadem jest instytucja tzw wotum nieufnościroznouprawnienie egzekutywy(wykonawcz-rzad prezydent)
i legislatywy(ustanowienie prawa parlament)SystemyPolityczne:prezydencki(USA)-najwaz.osoba-prezydent, podstawa-odzielenie wl. ustawodaw.od wykonowaczej(podzial monteskjuszowski), podstawowe zal:oddzielenie wl ustawod.od wykonawczej na płaszcz.organizacyjnej(cialo ustawodaw. i prezydent wyłaniani w wyborachpowszech. w roznym czasiena pod.odmiennych ordynacji wyborczych)) i funkcjonalnej(brak wpł.wł.wykonawczej na usawod.) -prezydent nie ma wpl. na prace parlamentu -prezyd.dysponuje mozliwoscia tzw veta zaiwszajacego -parlament nie ma mozl odwolania prezyd z funkcji ale ma mozl pozost. go w stanie ksarzenia za dzaialnie niezg. z prawem-INPEACHMENT
parlamentarno-komitetowy(Szwajcaria)-wywodzi sie z czas.rew.Francuskiej(1793)-poIIWSbył we wszyst. państwach komunist.-pełna i niepodzielna wł parlamentu,jako jedyne.reprezentanta społecz. -1słuszna partia -polityczna odpowiedz. rządu nie isniała, rząd-komitet polit. parlamentu
kanderski(niemcy)-prezyd.wybierany na 5lat przez zgromadz.federalne(członkowie parl.związkowego-Bundestagów) i przedstaw.parlamentow krajowych(Landtagow)-prezydent ma ogran. kompetencje(przedstawia kondydata na kanclerza(najwaz.osoba)-mianuje i zwalnia ministrow,na wnios.kanclerza -reprezent.panstwo.-stosuje prawo laski)-zwierzchnikiem wł.wykonawcz.jest kanclerz(powst.po 1871po zjedn.niemiec)-kieruje rzadem,prowadzi polityke,nadzoruje gospodarka,odpowieada pzed parlamentem
Parl.związkowy(bundestag)wybierany co4lata,prowadzi polityke ustawodawcza.
Obok Bundestagu ist. Bundestrag-rada związkowa.