Wł. Tatarkiewicz, „Historia estetyki” t. 3., s. 211 - 212.
Francesco Robortello - (1516 - 1567) przedstawił poglądy na poetykę w komentarzu do Arystotelesa z 1548 r. dał w nim przewagę celom hedonistycznym nad utylitarnymi, prawdzie nad fikcją, celom powszechnym nad jednostkowymi, słowom nad treścią.
Robortello stawiał poezji rzeczowe (nie werbalne) zadania, m.in.: zadaniem poety jest robienie rzeczy takimi, jakimi nie są; poeta nie miałby żadnej zasługi gdyby rzeczy które opisuje posiadały cechy wynikające z ich natury a nie z umiejętności i talentu poety - tzn. „kłamstwa poetyckie” stanowią cały sens poezji.
Jego poglądy są typowe dla XVI wieku, ale Robortello mówił o tym wcześniej i radykalniej.
Poglądy:
Cele hedonistyczne nad utylitarnymi:
Robortello uważał, że poezja ma sprawiać przyjemność przez przedstawianie, opisywanie i naśladowanie.
Wiedział, że tragedia, jako jeden z rodzajów poezji, porusza sprawy nieprzyjemne, ale przedstawianie spraw nieprzyjemnych z pomocą słów może przecież również sprawiać przyjemność.
Co sprawia więc przyjemność? - naśladowanie rzeczy oraz kunszt z jakim są naśladowane, tj. niezwykłość i przezwyciężanie trudności.
Uważał, że tzw. „felix actionum exitus” daje przyjemność - hedonistyczne uzasadnienie „happy end`u.
Prawda nad fikcją:
Ludzie epoki uwielbiali prawdę, była ona jednym z aksjomatów. Jednak prawda nie zawsze należy do tematów, jakimi zajmuje się poeta. Robortello znajduje jednak z tego wyjście: „ W poetyckich kłamstwach fałszywe zasady są przyjmowane zamiast prawdziwych, ale z nich wyciągane są prawdziwe wnioski”.
Prawda nie należy bowiem do poety, ale prawdopodobieństwo - tak („verisimilia et probabilia”). Jeśli poeci odbiegają od prawdy, to tylko po to, alby przedstawiać rzecz lepiej, czyli przyjemniej.
Cele powszechne nad jednostkowymi:
Poeta pisząc o jednej osobie, przedstawia jej działania, ale uwydatnia to, co w tych działaniach powszechne, wspólne i ogólne.
Słowa nad treścią:
Robortello uważał, że między słowami a rzeczami panuje absolutny paralelizm. Więc dla harmonii utworu poetyckiego wystarcza harmonia słów. Kunszt poety natomiast polega na posługiwaniu się właściwymi i dobrymi słowami.