KSZTAŁCENIE-ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom uzyskanie orientacji w otaczającej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej oraz udział w jej przekształceniu, a także osiągnięcie możliwie wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznej i umysłowej, zdolności i zainteresowań.
TREŚĆ I ZAKRES KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO
Istnieje wiele koncepcji dotyczących treści i zakresu kształcenia ogólnego które ma długą tradycję począwszy od starożytnej Grecji( różnice między ideałami wychowania w Sparcie i Atenach ), w średniowieczu( między kanonem siedmiu sztuk wyzwolonych a ideałem wychowania rycerskiego), w XIX stuleciu(między celami kształcenia neohumanistycznego i realnego). W dzisiejszych czasach także odbywają się dyskusje na ten temat. W jednej z takich dyskusji mówiono o potrzebie zmiany programu kształcenia z takiego w którym uważano że im więcej podawanych jest wiadomości uczniom tym jest lepiej na taki typ kształcenia w którym podawane są informacje najcenniejsze przystosowane do modelu człowieka epoki zmian lub potrzeb społeczeństwa wiedzy. Aby ukształtować nowy program kształcenia ogólnego jest potrzeba określenia czasu nauki obowiązkowej, powiązać kształcenie formalne i nieformalne oraz naukę i pracę. Istnieje potrzeba uczenia uczniów jak się uczuć samodzielnie, a także wdrażać ich do myślenia innowacyjnego i alternatywnego. Spełnienie tych założeń sprawi, że powstanie program kształcenia ogólnego, w którym selektywnemu obrazowi przeszłości towarzyszyć będzie rzetelne odzwierciedlenie teraźniejszości oraz prognoza przyszłości.
Cele kształcenia ogólnego są ściśle powiązane z celami wychowania. Mają na celu zapewnienie uczniom stosownie do ich możliwości i aspiracji optymalnego rozwoju umysłowego ,są nastawione na kształtowanie pełnej osobowości uczniów. Istnieją różne sfery osobowości które są ściśle ze sobą powiązane i wszystkie one tworzą pełną osobowość. Dlatego też wychowanie społeczno moralne zawiera na ogół pewne elementy kształcenia „wychowanie intelektualne”- to ostatnie pobudza rozwój społeczno-moralny i estetyczny.
GŁÓWNE CELE KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO;
(Według Czesława Kulisiewicza)
zapoznanie uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice, technologii i kulturze w zakresie umożliwiającym rozumienie najważniejszych wydarzeń, zjawisk i procesów oraz operatywne posługiwanie się tą wiedzą w życiu. Od realizacji tych celów zależą edukacyjne drogi uczniów, którzy ubiegają się o przyjęcie na wyższe szczeble nauczania.
zapoznanie uczniów z określonymi dziedzinami wiedzy oraz wyposażenie ich w odpowiednie umiejętności. Jest to powiązane ściśle z kształtowaniem i rozwijaniem zdolności poznawczych i zainteresowań jak i celów wychowania.
rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych u uczniów a mianowicie ich samodzielnego i krytycznego myślenia uwagi, wyobraźni, pamięci, fantazji i innych umiejętności praktycznych. Należy w tym celu wdrażać uczniów do samodzielnego dostrzegania, formułowania i rozwiązywania określonych problemów teoretycznych oraz praktycznych z różnych dziedzin życia.
zapoznanie uczniów z najważniejszymi we współczesnym świecie systemami wartości ,tzn. spójnymi merytorycznie i logicznie poglądami i przekonaniami, wyznaczającymi stosunek do świata oraz ukierunkowującymi stosunek postępowanie ludzi. Z czasem poglądy te stają się wytycznymi postępowania uczniów, w trakcie własnej działalności poznawczej.
wdrażanie uczniów do samokształcenia, wyrabianie u nich stałego , a równocześnie systematycznego uzupełniania wiedzy i wzbogacania posiadanej wiedzy w drodze świadomego uczenia się pozaszkolnego. Ta umiejętność staje się szczególnie ważna w dobie kształcenia ustawicznego, stanowiącego logiczną konsekwencję rozwoju cywilizacji naukowo-technicznej, a zarazem warunek konieczny przystosowania się współczesnego człowieka do stale zmieniających się okoliczności życia i pracy.
zapoznawanie uczniów z podstawami nowoczesnej produkcji i organizacji pracy w zakresie wytwórczości przemysłowej , gospodarki rolno-handlowej i usług. Ten rodzaj kształcenia określa się mianem ''nakierowanego na działanie''. Ma ono przygotować uczniów nie tyle do wykonywania zawodu co zapoznać ich z mechanizmami najważniejszych procesów technicznych, technologicznych oraz organizacją pracy .
(Według Wincentego Okonia)
Trzy główne cele rozpatrywane od strony rzeczowej:
opanowanie podstaw wiedzy naukowej o przyrodzie, społeczeństwie, technice i sztuce,
ogólne przygotowanie uczniów do działalności praktycznej,
kształtowanie u uczniów przekonań i opartego na nich poglądu na świat jako swoistej całości,
Trzy cele od strony podmiotowej:
ogólny rozwój sprawności umysłowej i zdolności poznawczych (myślenia, obserwacji, wyobraźni, pamięci, uwagi
kształtowanie potrzeb, motywacji , zainteresowań i zamiłowań uczniów
wdrożenie do samodzielności przez opanowanie techniki samokształcenia i przyzwyczajenia do pracy samokształceniowej.
CELE KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO-ich głównymi celami jest wyposażenie młodzieży w wiedzę i umiejętności podstawowe, dotyczące całej grupy zawodów pokrewnych, oraz specjalistyczne niezbędne do wykonywania konkretnego zawodu . Realizacja tych celów w szkolnictwie zawodowym służy jednak inny zestaw przedmiotów nauczania od tych w szkolnictwie ogólnym. Uczniowie szkół zawodowych kontynuując zdobywanie wykształcenia ogólnego, muszą w czasie nauki zdobyć kwalifikacje uprawniające ich do wykonywania danego zawodu. Do tego celu jest potrzebne właśnie kształcenie zawodowe. Ważnym celem kształcenia zawodowego jest także rozwinięcie zainteresowań dotyczących danego zawodu oraz wdrożenie ich do podnoszenia kwalifikacji. Jest to bardzo ważne ze względu na stale rozwijające się techniki i technologie które wpływają na postęp cywilizacyjny.
TRZY SPOSOBY UJĘCIA CELÓW KSZTAŁCENIA:
Tradycyjne-przedstawia się w nim charakterystykę jednego lub więcej celów nie stosując żadnej klasyfikacji.
Opisowe- obejmuje zestawienie celów ułatwiające osobom odpowiedzialnym za działalność dydaktyczną , orientację w tym do czego ma zmierzać ta działalność, lecz nie stanowią wystarczającego układu odniesienia do mierzenia jej wyników.
Taksonomiczne- wzorowane na przyrodoznawstwie, zmierza do ścisłego kompletnego i rozłącznego ujęcia celów kształcenia z założeniem, że poszczególne pozycje taksonomiczne mogą stać się przedmiotem pomiaru. Pozycje te ujmuje się genetycznie , funkcjonalnie , bądź ze względu na wyniki końcowe.
TAKSONOMIA nauczania zmierza do ścisłego , kompletnego i rozłącznego ujęcia celów nauczania, w którym pozycje aksonometryczne mogą stać się przedmiotem pomiarów.
Za pośrednictwem taksonomii nauczyciel może uzyskiwać dwa podstawowe rodzaje informacji sterującej :
informację kategorialną( jakościową) obejmującą informacje o tym , czy bieżące czynności i ich cząstkowe wyniki zmierzają we właściwym kierunku, zgodnym z zaplanowanym
informację parametryczną(ilościową), pozwalającą odpowiedzieć na wiele szczegółowych pytań o to , czy zakres, trwałość i struktura wiedzy są zadowalające
Taksonomię możemy podzielić na dziedziny;
Poznawcza której twórcą jest B.S. Bloom , obejmuje sześć kategorii celów: wiedzę , zrozumienie, zastosowanie, analizę , syntezę i ocenę.
1 wiedza ( wiadomości)
-znajomość faktów
-znajomość terminologii
- znajomość określonych faktów
-znajomość sposobu gromadzenia faktów
-znajomość znaków konwencjonalnych
-znajomość tendencji rozwojowych
- znajomość klasyfikacji
- znajomość kryteriów sprawdzania i oceny
- znajomość metod badań stosowanych w danej dziedzinie lub wobec danego problemu
- znajomość pojęć ogólnych , struktur , teorii
- znajomość zasad i praw potrzebnych do tłumaczenia i wyjaśniania zjawisk oraz ich przewidywania
- znajomość teorii i struktur
2 rozumienie
- transfer treści z jednego języka na inny
- interpretacja
- ekstrapolacja
3 zastosowanie metod , reguł, pojęć ogólnych
4 analiza(umiejętność dokonywania podziału całości na elementy)
- analiza elementów
- analiza stosunków między nimi
- analiza zasad organizacji całości
5 synteza(tworzenie całości z danych elementów w celu uzyskania nowej struktury
- wytworzenie własnego dzieła
- opracowanie planu działania
- stworzenie obrazu całości na podstawie części danych
6 ocenianie( materiału i metody ze względu na założone cele)
- ocena na podstawie kryteriów wewnętrznych
- ocena na podstawie kryteriów zewnętrznych
Emocjonalna opracowana przez Dawida R. Krathowl , Benjamin S. Bloom , Bertram B. Masia, obejmuje pięć kategorii:
1 recepcja
- świadomość
-chęć odbierania
- uwaga skierowana lub wybiórcza
2 działanie
- akceptacja
- chęć działania
- satysfakcja z działania
3 wartościowanie
- akceptacja wartości
- wybór wartości
- zaangażowanie w wartości wybrane
4 organizacja
- pojęciowe ujęcie wartości
- tworzenie systemu wartości
5 wybór własnego systemu wartości
- podporządkowanie postępowania wartościom
- przekształcenie systemu wartości na pogląd na świat
Psychomotoryczna twórcami są Simpson , Dave , Baldwin , Bruner
1 percepcja (pobudzenie zmysłowe)
2 nastawienie umysłowe i emocjonalne
3 działanie kierowane
4 automatyzacja
5 działanie kompleksowe
TAKSONOMIA CELÓW KSZTAŁCENIA - hierarchiczna klasyfikacja wybranej dziedziny celów kształcenia. Wymienić tu można następujące dziedziny: emocjonalną, poznawczą , światopoglądową , praktyczną
Zakres poznawczy(jego znaczenie jest najważniejsze) obejmuje :
Wiedza na którą składają się- znajomość określonych faktów, umiejętność ich dostrzegania i interpretacji, sprawność operowania uogólnieniami.
Zrozumienie - umiejętność interpretowania i transferu posiadanych wiadomości.
Zastosowanie- wiadomości.
Analiza- umiejętność dzielenia danej całości na elementy składowe w celu określenia liczby i cech jakościowych tych elementów, wskazanie zachodzących zależności i związków pomiędzy nimi.
Synteza- tworzenie spójnych pod względem merytorycznym i logicznym całości z danych składników.
Ocenianie faktów- ze względu na zakładane cele.
W Polsce taksonomię opracował Bolesław Niemierko wyodrębnił 4 kategorie (w opracowaniach dydaktycznych są one oznaczone dużymi literami alfabetu łacińskiego).
POZIOM WIADOMOŚCI
zapamiętanie wiadomości(A) gotowość ucznia do przypomnienia sobie pewnych terminów, faktów , praw i teorii naukowych, zasad działania.
zrozumienie wiadomości(B) umiejętność przedstawienia wiadomości w innej formie niż ta w której była zapamiętana. Umiejętność uporządkowania i streszczenia informacji.
POZIOM UMIEJĘTNOŚCI
Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych(C)umiejętność posługiwania się ucznia zdobytymi wiadomościami według podanych mu wcześniej wzorów. Cel do którego wiadomości mają być stosowane, nie powinien być bardzo odległy od celów osiągniętych w toku ćwiczeń szkolnych
Stosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych(D)opanowanie przez ucznia umiejętności formułowania i rozwiązywania różnych problemów, formułowanie planu działania , dokonywania analiz i syntezy nowych dla niego zjawisk, tworzenie oryginalnych przedmiotów , wartościowania przedmiotów według pewnych kryteriów.
Próby konkretyzacji celów kształcenia odnoszą się do nauczania programowego w którym często niejasno określa się cele i zadania kształcenia których wyniki podlegają obiektywnej ocenie ilościowej i jakościowej. Cele kształcenia traktuje się jako niezbędny składnik planowania pedagogicznej działalności szkoły, podziału materiału nauczania na jednostki metodyczne(lekcje)oraz kontroli i oceny zdobytej wiedzy. Twierdzi się że skuteczność realizacji tych celów zależy przede wszystkim od opracowania dokładnej listy zagadnień i umiejętności które muszą zostać opanowane przez uczniów aby mogli oni zrozumieć dane prawo czy twierdzenie. Posiadane umiejętności należy także sprawdzać za pomocą obiektywnych metod i środków. Ten sposób określania celów pomaga nauczycielowi przygotować się do zajęć , rozkładać w czasie realizację założonych celów a także obiektywnie kontrolować i oceniać wykonanie podejmowanych zadań.
TREŚCI KSZTAŁCENIA
1. to zbiór znaczeń wiadomości odebranych przez ucznia i wytworzonych przez niego w trakcie uczenia się
2. jest zbiorem planowanych czynności ucznia i wyznaczonych przez materiał nauczania oraz zaplanowaną zmianę psychiczną.
3.jest układem dynamicznym, zmiennym w trakcie pracy , uczenia nad nią i oddającym funkcjonowanie treści poznanych.
WEDŁUG KUPISIEWICZA- na treść kształcenia składa się całokształt podstawowych umiejętności i wiadomości dziedziny nauki , techniki , kultury , sztuki opanowanych podczas pobytu uczniów w szkole.
WEDŁUG BRUNER'a - to zasób wiedzy ustrukturyzowanej tak , aby wiedza charakteryzowała się właściwością upraszczania informacji , twierdzenia nowych twierdzeń oraz rozszerzania operatywności danego zasobu wiedzy ucznia o określonych zdolnościach.
Układ treści w programie :
Liniowy: -treści kolejno ( pojawiają się tyko raz)
-części tworzą ciąg są ze sobą nierozerwalne
Koncentryczny: -te same treści pojawiają się co jakiś czas
- pogłębia się związki , zależności
Spiralny: -uczniowie stopniowo poszerzają zakres informacji
- możliwość ponownej prezentacji ważnego tematu