Nieopioidowe leki przeciwbólowe

Podział leków przeciwbólowych nieopioidowych

1. Leki o działaniu przeciwbólowym

• nefopam

2. Leki o równoczesnym działaniu p-gorączkowym

• pochodne aniliny - fenacetyna (wycofana z lecznictwa) oraz paracetamol i preparaty złożone

• pochodne pirazolonu - metamizol i preparaty złożone oraz propyfenazon i preparaty złożone

3. Leki o równoczesnym działaniu p-zapalnym i p-gorączkowym - tzw. niesteroidowe leki

przeciwzapalne (NLPZ).

Nefopam

Nieopioidowy lek przeciwbólowy słabszy od morfiny, silniejszy od kwasu acetylosalicylowego (Aspiryna).

Nie działa przeciwzapalnie. Nie działa przeciwgorączkowo.

Obniża temperaturę po wysiłku fizycznym (może to być związane z silnym poceniem się).

Może powodować zarówno pobudzenie jak i euforię, ale także może działać uspokajająco.

Przenika przez barierę łożyska. Przenika do mleka matki. Nie wpływa na syntezę prostaglandyn.

Nie występuje powinowactwo do receptorów opioidowych. Całkowita eliminacja z ustroju następuje w ciągu 7 dni.

Wskazania:

• łagodne i umiarkowane bóle ostre, np. bóle pooperacyjne

• niezbyt nasilone bóle przewlekłe, np. ból w chorobach nowotworowych.

Działania niepożądane:

• nudności

• nadmierne pocenie się

• utrata łaknienie

• suchość w ustach, trudności w połykaniu

• zawroty głowy

• roztargnienie, nadmierne pobudzenie

• częstoskurcz

• bezsenność

• lęk

• zaburzenia widzenia

• trudności w oddawaniu moczu

• czasami wysypki skórne

• w trakcie leczenia zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych i obsługiwania urządzeń mechanicznych.

Paracetamol

Uważa się, że jest inhibitorem syntezy prostaglandyn w mózgowiu, co wyjaśnia

działanie p-bólowe i p-gorączkowe tego leku. Nie ma jednak działania p-zapalnego, a przyczyny tego nie zostały do końca wyjaśnione. Nie obniża naturalnej odpowiedzi odpornościowej organizmu w czasie infekcji. Stosowany także w bólach przewlekłych (np. bóle

w chorobie nowotworowej - drabina analgetyczna). Lek mogą stosować osoby z chorobą wrzodową żołądka. Nie wywiera działania farmakologicznego na układ sercowo-naczyniowy, oddechowy, pokarmowy, ani na równowagę kwasowo-zasadową i płytki krwi.

Wskazania:

• ostre i przewlekle bóle o słabym lub umiarkowanym nasileniu

• w silniejszych bólach może być podawany razem z kodeiną lub morfiną

• bóle migrenowe

• bóle miesiączkowe

• stany gorączkowe

• może być stosowany u dzieci (brak toksycznego metabolitu (N-acetylo-para-benzochinon)

• może być stosowany w okresie ciąży i laktacji.

Czas działania p-bólowego - około 4-6 godzin. Czas działania p-gorączkowego - około 6-8 h.

U pacjentów z uszkodzoną wątrobą, uszkodzenie tego narządu może rozwinąć się czasami po

dawkach terapeutycznych (4 g/dobę) tego leku. Przedawkowanie paracetamolu (to około 15g u

dorosłych oraz około 4g u dzieci) może prowadzić do ciężkiego uszkodzenia wątroby,

kończącego się martwicą środkowych płacików wątrobowych. Kliniczne objawy uszkodzenia wątroby pojawiają się 2-6 dni po przedawkowaniu. Dawki przewyższające 20 g mogą powodować śmierć.

Celem odtrucia podaje się N-acetylocysteinę drogą dożylną, która wiąże toksyczny metabolit.

Metamizol (pyralgina)

Lek działający silnie p-bólowo, p-gorączkowo, słabo p-zapalnie, wywiera również słabe działanie

spazmolityczne.

Wskazania:

• bóle głowy, zębów

• spastyczne bóle jelitowe, kolka nerkowa i żółciowa

• bóle po drobnych zabiegach chirurgicznych

• bóle w przebiegu chorób nowotworowych

• bóle w chorobach reumatoidalnych

• gorączka, która nie ustępuje po innych lekach.

Przeciwwskazania:

• nadwrażliwość na lek (alergia)

• dzieci do 4 m.ż.

• ostra niewydolność nerek lub wątroby

• zmiany w obrazie morfologicznym krwi

• wrodzony niedobór glukozo-6-dehydrogenazy

• niewydolność serca

• ciśnienie tętnicze skurczowe < 100 mmHg.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)

Charakterystyczne dla tej grupy leków działania wynikają z hamowania enzymu cyklooksygenazy (COX), który metabolizuje kwas arachidonowy do prostaglandyn i tromboksanów:

• działanie przeciwbólowe ( mechanizm obwodowy i ośrodkowy) związany jest z

hamowaniem syntezy prostaglandyn, modulują one także odbieranie bodźców z

nocyceptorów w o.u.n.

• działanie przeciwzapalne związane jest z hamowaniem syntezy prostaglandyn

• działanie przeciwgorączkowe wynika z hamowania syntezy prostaglandyn E2 (PGE2)

w podwzgórzu

• działanie antyagregacyjne spowodowane jest zablokowaniem syntezy tromboksanu A2,

następuje wydłużenie czasu krzepnięcia i czasu krwawienia, leki o tym działaniu należy

odstawić przed zabiegami operacyjnymi.

Działania niepożądane:

• ze strony przewodu pokarmowego: wzdęcia, nudności, wymioty, owrzodzenia żołądka i

dwunastnicy (przy przewlekłym przyjmowaniu NLPZ - brak prostaglandyny PGE2, która

działa ochronnie na błonę śluzową), ryzyko krwawienia uszkodzenie wątroby

• niewydolność nerek (spadek przepływu krwi przez nerki wywołany brakiem PGE2 i PGI2), śródmiąższowe zapalenie nerek - nefrotoksyczność)

• ze strony układu oddechowego: obrzęk krtani, napad dychawicy oskrzelowej

• ze strony o.u.n. bóle i zawroty głowy, depresja

• odczyny skórne, reakcje alergiczne.

• działania niepożądane NLPZ są częste, ponieważ leki te mogą być podawane w różnych

dawkach przez długi czas , a także dlatego, że są szeroko stosowane przez osoby w

podeszłym wieku, które są bardziej podatne na działania niepożądane.

Salicylany

- Kwas acetylosalicylowy (Aspiryna, Polopiryna), główny przedstawiciel

salicylanów, powoduje nieodwracalne zahamowanie aktywności cyklooksygenazy,

działając zarówno na COX-1, jak i COX-2.

- Oprócz działania p-zapalnego, p-bólowego, p-gorączkowego, aspiryna hamuje agregację

płytek krwi i dlatego jest stosowana w leczeniu zawału serca i profilaktyce.

- Salicylany są podawane doustnie i szybko się wchłaniają z przewodu pokarmowego.

Działania niepożądane:

• dawki terapeutyczne: krwawienia z żołądka o miernym natężeniu

• duże dawki: zawroty głowy, szum i dzwonienie w uszach

• dawki toksyczne (np. zatrucia w celach samobójczych): niewyrównana kwasica

oddechowa i kwasica metaboliczna (z reguły u dzieci)

• badania epidemiologiczne wskazują na związek pomiędzy podawaniem aspiryny

dzieciom z infekcjami wirusowymi, a zespołem Reye`a - ostra o bardzo ciężkim

przebiegu encefalopatia wieku dziecięcego, z towarzyszącym stłuszczeniem wątroby

i narządów wewnętrznych, śmiertelność ok.70% , a objawy to infekcja dróg oddecho-

wych, wymioty, narastające zaburzenia świadomości, śpiączka.

Ketoprofen (Ketonal)

Działanie:

• odwracalnie hamuje COX -1 i COX-2

• działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwgorączkowo, hamuje agregację płytek krwi (wydłuża czas krwawienia). Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego,

również podawany pozajelitowo (dożylnie, domięśniowo).

Wskazania:

• reumatoidalne zapalnie stawów

• nerwobóle (w tym rwa kulszowa)

• bóle pourazowe

• bóle innego pochodzenia (np. pooperacyjne)

• napady dny moczanowej.

Działania niepożądane:

• reakcje alergiczne najczęściej skórne takie jak: wysypka, pokrzywka

• astma oskrzelowa

• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego: nudności, wymioty, biegunka a nawet krwawienia żołądkowo-jelitowe.

Diklofenak (Voltaren, Diclofenac)

Działanie:

• silny lek p-zapalny, p-gorączkowy i p-bólowy

• silny inhibitor cyklooksygenazy

• ulega kumulacji w mazi stawowej, co może tłumaczyć jego długotrwałe działanie lecznicze pomimo krótkiego okresu półtrwania w osoczu (t˝ wynosi 1-2 godziny).

Wskazania:

• reumatoidalne zapalenie stawów, kości

• zesztywniające zapalenie kręgosłupa

• krótkotrwałe leczenie ostrych uszkodzeń układu mięśniowo-szkieletowego

• zapalenie ścięgien

• zapalenie torebek stawowych

• bóle pooperacyjne.

Działania niepożądane:

• zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego

• podwyższenie poziomu transaminaz wątrobowych

• możliwość zapalenia wątroby

• żółtaczka.

Przeciwwskazania:

• choroby wątroby

• wiek dziecięcy

• kobiety w ciąży

• kres karmienia piersią.

Naproksen (Aleve, Naprosyn)

• Wykazuje silne działanie p-zapalne, p-bólowe i p-gorączkowe (hamowanie głównie COX-1).

• Stosowany w reumatoidalnym zapaleniu stawów i w artrozach.

• Przenika przez barierę łożyskową.

• W leczeniu stanów zapalnych może być stosowany miejscowo (maść, żel).

• Zaburzenia żołądkowo-jelitowe.

Ibuprofen (Ibufen, Ibuprom, Nurofen)

• Działa słabo p-zapalnie, p-bólowo, p gorączkowo.

• Stosowany w reumatoidalnym zapaleniu stawów, zesztywniającym zapaleniu kręgosłupa, w zespole bolesnego barku, w rwie kulszowej, bólach lędźwiowych, bólach głowy i w bolesnym miesiączkowaniu oraz przy podwyższonej temperaturze ciała.

• Stosowany doustnie oraz miejscowo (maść, krem) łagodzi stany zapalne.

Kwas mefenamowy (Mefacit, Antalv)

• Działa słabo p-zapalnie, silnie p-bólowo.

• Wykazuje najsłabsze działanie antyagregacyjne ze wszystkich NLPZ.

• Stosowany krótko, do 7 dni, w bólach menstruacyjnych, migrenowych, bólach po usunięciu zębów.

• Może być stosowany w leczeniu ostrego ataku dny moczanowej, a także w bólach pooperacyjnych oraz mięśniowych i nerwobólach.

Celekoksib (Celebrex)

• Działa silnie p-bólowo (podobnie do aspiryny), p-zapalnie, selektywny inhibitor COX-2.

• Stosowany w leczeniu przewlekłego zwyrodnieniowego zapalenia stawów, reumatoidalnego zapalenia stawów, zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa.

• Może być stosowany w bólach mięśniowych, głowy czy menstruacyjnych.

Nimesulid (Aulin)

• Selektywny inhibitor COX-2.

• Stosowany w leczeniu chorób zwyrodnieniowych stawów, reumatoidalnym zapaleniu stawów oraz zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa.

• Działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo przez hamowanie syntezy prostaglandyn.

• Może być stosowany przez osoby uczulone na salicylany.

Piroksykam

• Lek przeciwzapalny i przeciwbólowy inhibitor głównie COX-1

• Stosowany w reumatycznym zapaleniu stawów, w zwyrodnieniowych zmianach kręgosłupa, w ostrym napadzie dny moczanowej.

• Stan wyrównania osiąga po 7-12 dniach.

• Nie przenika do mleka, może więc być stosowany u karmiących piersią matek.

• Piroksykam może wywołać uszkodzenie przewodu pokarmowego, zespół podobny do grypy, uszkodzenie nerek.

Meloksykam (Lutrol, Movalis)

• Wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.

• Selektywne inhibitor COX-2.

• Stosowany w leczeniu choroby reumatycznej oraz ostrych postaciach artrozy.

• Może powodować zaburzenia snu i nastroju fotodermatozy, wysypkę obrzęknaczynioruchowy, atak astmy oskrzelowej.

• Ponadto może wystąpić uszkodzenie szpiku (trombocytopenia, leukopenia) oraz uszkodzenie wątroby.

• Może także powodować zmiany na błonach śluzowych (swędzenie, wysypka, zapalenie dziąseł, zapalenie spojówek).

Nabumeton (Relifex)

• Jest prolekiem przekształconym w organizmie (wątroba) w kwas 6-metoksy-2-naftylooctowy (6-MNA), który ma duże powinowactwo do COX-2.

• W małym stopniu wpływa na agregację płytek krwi

• Długi okres biologicznego półtrwania (23 h) pozwala na podawanie go raz w ciągu doby.

• Stosowany w reumatoidalnym zapaleniu stawów i w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa.

• Lek może powodować aberracje chromosomowe w limfocytach.

• Toksyczny dla płodu.

Drabina analgetyczna

Leki p-bólowe podzielono na 3 grupy:

1° - analgetyki nieopioidowe (paracetamol i NLPZ)

2° - słabe opioidy (kodeina, tramadol) + leki 1°

3° - silne opioidy ( morfina, fentanyl) + leki 1° (morfina nie wykazuje efektu pułapowego, nie istnieje dobowa dawka maksymalna).

• W leczeniu stosujemy preparaty silniejsze (wyższego stopnia), kiedy słabsze przestają być skuteczne.

• Leki muszą być przyjmowane regularnie, „według zegara”, zgodnie ze swymi właściwościami farmakologiczny-

mi.

• Droga podania leku nie powinna być dodatkowym źródłem bólu dla pacjenta, zalecane są leki doustne, przez

skórne, ewentualnie doraźnie doodbytniczo.

• Na każdym etapie leczenia mogą być stosowane leki uzupełniające, koniecznie w leczeniu bólów neuropaty cz-

nych (trójpierścieniowe leki p-depresyjne, leki p-padaczkowe, kortykosteroidy) i niwelując działania niepożądane

opioidów (głównie zaparcia).

• Leki wspomagające leczenie p-bólowe to m.in.:

- środki obniżające napięcie mięśniowe (tetrazepam, baklofen, tyzanidyna, tolperizon)

- leki wpływające na stan emocjonalny pacjenta (np. p-lękowe, uspokajające, nasenne).

---