Logopedia - pytania
Przedstaw etapy rozwoju mowy według Leona Kaczmarka.
W rozwoju dziecka musza wystąpić wszystkie etapy mowy, nie można żadnego pominąć. Wg L. Kaczmarka wyróżniamy następujące etapy rozwoju mowy:
1.etap prenatalny (przygotowawczy); 2.okres melodii (do 1 roku życia); 3.okres wyrazu ( od roku do 2 lat); 4.okres zdania (od 2 lat do 3); 5. Okres swoistej mowy dziecięcej.
OKRES PRENATALNY - (można pominąć w omawianiu) w tym okresie dziecko odczuwa kołyszące ruchy w czasie chodu matki, zaczyna reagować na bodźce akustyczne, zaczyna ssać palec.
OKRES MELODII - charakterystycznymi elementami tego okresu są odruchy wrodzone tzn. ssanie(umiejscowione na języku), zwracania, wypychania, z czasem pojawia się odruch kąsania- który musi zaniknąć aby mógł pojawić się odruch żucia ok. 6 m-ca życia; z chwilą pojawienia się tego odruchu pomału wycofujemy elementy karmienia podtrzymujące odruch ssania. Około 3 m-ca życia pojawia się głużenie, które odbywa się bez kontroli słuchowej (wszystkie dzieci głużą bez wyjątku) następnie około 6 m-ca pojawia się gaworzenie i stanowi bardzo ważny etap rozwoju mowy. Około 1 roku życia dziecko powinno mówić 3słowa.
OKRES WYRAZU - zaczyna się od momentu gdy dziecko zna już 3 słowa kończy się w momencie gdy dziecko zna ok.400 słów (od 1 do 2). W tym okresie jedno słowo u dziecka zastępuję dziecku całe zdanie; pojawiają się holofrazy (np. wyraz Dada oznacza zawsze spacer w różnym kontekście.) Mowa w tym okresie jest tylko mową sytuacyjną - zrozumiałą tylko w określonej sytuacji; mowa jest także syn praktyczną to znaczy że towarzyszy przy określonym działaniu. Mowa jest agramatyczna (dzieci nie odmieniają słów i popełniają wiele błędów gramatycznych); mowa autonomiczna tzn , że zmieniona artykulacja słów prowadzi do zmienionej postaci słów dazita-gazeta.
OKRES ZDANIA - (OD2 DO 3) dziecko zaczyna mówić zdania 2 wyrazowe. Mowa jest dalej sytuacyjna, ale bardziej zrozumiała. Około 3 roku życia dziecko powinno znać ok 1000 słów.
OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIECEJ - (od 3 do 6) dziecko w tym okresie wypowiada już wiecej niż 2 wyrazowe zdania. Mowa zaczyna być kontekstową - zrozumiałą. Bardzo szybko wzrasta zasób słownictwa. Charakteryzuje się neologizmami, które świadczą o tym, ze dziecko zaczyna opanowywać zasady gramatyczne. Okres ten musi zakończyć się poprawna wymową głosek.
Omów rozwój systemu fonologicznego dziecka.
Dziecko w wieku 1-2 potrafi wymówic wszystkie głoski ustne i wiele spółgłosek
Dziecko 3 roku życia mówi głoski miękkie ś, ć, ź, dź;
Dziecko 4 rok życia mówi głoski s,c,z,dz ( o ile nie pojawiły się wczesniej)
Dziecko 5 rok życia wypowiada sz, cz, rz, dż
Dziecko w 6 roku zycia wypowiada głoskę r
Dopuszczalne są w okresie rozwojowym : zmiękczenia do 4 r z np. co to - cio to; substytucje zamiana jednej głoski bądź wielu na inną łatwiejszą ale prawidłowo brzmiącą; elizje - najcześciej stosowane przy głosce r , jest to opuszczanie głoski w wyrazie np. rak - ak; metatezy - przestawienie sylaby w słowie np. kołdra -kodrła; hiperartykulacje - jak juz nauczy się jakiejś głoski to uzywa ja w nadmiarze i wszedzie. ZAMIANY TE DOPUSZCZALNE SĄ TYLKO DO MOMENTU W KTÓRYM DZIECKO POWINNO OPANOWAC PRAWIDŁOWĄ GŁOSKĘ.
Omów przyczyny dyslalii. I Przedstaw klasyfikacje dyslalii.
1.Zmiany anatomiczne aparatu artukulacyjnego
nie prawidłowa budowa języka ( krótkie wędzidełko podjęzykowe)
nie prawidłowa budowa podniebienia
zniekształcony zgryz
anomie zębowe
przerost migdałów
2.Nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy
niska sprawność języka, warg, podniebienia
brak pionizacji języka
3.Nieprawidłowe funkcjonowanie słuchu
zaburzenia słuchu fonematycznego
4.Nieprawidłowe warunki środowiskowe
nieprawidłowe wzorce mowy
brak stymulacji rozwoju mowy
Klasyfikacja:
KRYTERIUM PRZYCZYNOWE
- dyslalia funkcjonalna (motoryczno,czynnościowa), niska sprawność narządów artykulacyjnych uwarukowana np. złym sposobem karmienia i zbyt długim podawaniem papek.
- dyslalia mechaniczna (ograniczona), nieprawidłowa budowa artykulatorów w skutek czego większość głosek jest wypowiadana nieprawidłowo (wady zgryzu przodozgryz , tylozgryz; przerośnięte migdały; nieprawidłowa budowa języka makroglosja, mikroglosja; nieprawidlowa budowa podniebienia ,,gotyckie” -wywołane przez ssanie palca.)
KRYTERIUM OBJAWOWE (ile głosek jest wypowiedzianych nieprawidłowo)
- dyslalia jednokrokowa -(prosta lub złożona), mówimy wtedy gdy zaburzony jest jeden fenomen (głoska), prosta gdy róznice spowodowane są jedną cechą dystynktywną, wieloraka gdy różnice spowodowane są wieloma cechami dystynktywnymi.
- dyslalia wielokrokowa - (prosta i złożona), wiele głosek jest wymawianych nieprawidłowo; prosta jedna cecha dystynktywna, złożona wiele cech dystynktywnych.
- dyslalia całkowita - (bełkot), mowa staje się niezrozumiała.
Wymień i krótko omów wady wymowy zaliczane do dyslalii.
Sygmatyzm (seplenienie) nieprawidłowa artykulacja głosek dentalizowanych (dentylazacja - znaczne zbliżanie zębów)
Rotacyzm - nieprawidłowa artykulacja głoski r
Kappacyzm - nieprawidłowa artykulacja głoski k ,ki
Gammacyzm - nieprawidłowa artykulacja głoski g,gi
Lambdacyzm - nieprawidłowa artykulacja głoski l li
Wymowa bez dźwiękowa - nie potrafi wymienić głosek dźwięcznych
Defekty zmiękczenia- nie potrafi wymówić głosek miękkich
Co oznacza termin sygmatyzm i jakie mogą być przyczyny sygmatyzmów.
Sygmatyzm (seplenienie) nieprawidłowa artykulacja głosek dentalizowanych (dentylazacja - znaczne zbliżanie zębów) czyli głosek szeregu ciszącego(ś, ć, ż, dź), syczącego (s, c, z, dz), szumiącego (sz, cz, rz,dz).
Przyczynami tego mogą być: niska sprawność narządów artykulacyjnych - brak pionizacji języka, ( często wywołana przez nieodpowiednie nawyki żywieniowe i nawyki dziecka(ssanie palca) może być również wywołana częstymi infekcjami górnych dróg oddechowych - co wywołuje zły nawyk oddychania, oddychanie buzią z opuszczonym językiem); inną przyczyną może być nieprawidłowość w budowie artykulatorów np., wady zgryzu, krótkie wędzidełko, przerośnięte migdały, podniebienie gotyckie.
Przedstaw terapię wybranego przez siebie sygmatyzmu (właściwego lub para sygmatyzmu).
Terapia przy parasygmatyżmie syczących - nieprawidłowość ta polega na tym, że głoski szumiące (sz, cz, rz, dz) zamienia się na syczace (s, c, z, dz) np., zamiast czapka dziecko mówi capka.
I etap terapii przygotowujący - czas tego okresu jest nieokreślony. Polega na przygotowaniu narządów mowy do ułożenia jakie towarzyszy przy wymowie głoski sz, cz, rz, dz. Ćwiczenia na pionizację języka; podnoszenie, kląskanie, język do nosa, wszystkie ćwiczenia związane z podnoszeniem.
II etap wywołanie głoski - polega na naśladownictwie, dziecko powtarza czynności za terapeutą, np., podnieś język do góry i dmuchnij.
III etap terapii utrwalenie głoski - początkowo utrwalamy w sylabach (sza, sze, szo, szu), potem w nagłosie prostych słów (szafa, szelki, szyba, szyja), w śródgłosie ( kasza, pasza, kosze, uszy itd.), w wygłosie (kosz, kalosz, mysz, dobosz) na każde utrwalenie należy przeznaczyć minimum tydzień.
IV etap różnicowania - teraz różnicujemy głoski które myli dziecko: tu s -sz; sok - szafa; samochód - szyba; sanie - szuflada.
Omów jaki wpływ na kształtowanie się wymowy mogą mieć: częste infekcje górnych dróg oddechowych, długotrwałe używanie smoczka, nieprawidłowe nawyki żywieniowe (sposób jedzenia).
- CZĘSTE INFEKCJE DRÓG ODDECHOWYCH - zmienia się tor oddychania (prawidłowy to nosowy tu pojawia się buzią), prowadzi to zmiany położenia języka, co z kolei powoduje połykanie infantylne z językiem na dole. Jest bezpośrednią przyczyną wymowy międzyzębowej (właściwy sygmatyzm, właściwy rotacyzm….)
-DŁUGOTRWAŁE UZYWANIE SMOCZKA - powoduje opadanie języka na dół => prowadzi do połykania infantylnego i zaburzeń w/w.
- NIEPRAWIDŁOWE NAWYKI ZYWIENIA - zaliczamy do tego popijaniu w trakcie jedzenia; zbyt długie przyjmowanie papek => prowadzi to do niedostatecznie wykształtowanego żucia, do obniżenia sprawności artykulatorów mowy a co za tym idzie wszystkich nieprawidłowości z para… parasygmatyzmu, pararotacyzmu…
Przedstaw objawy dysfazji rozwojową.
Termin dysfazji i afazji odnosi się do obniżonego przyswajania etapów rozwojowych wg Kaczmarka. Przedrostek ,,a” odnosi się do stanu, którym okresla się - brak mowy-. Przedrostek ,,dys” oznacza, ze dana czynność została ograniczona lub zniekształcona. ,,Fazja” wskazuje na lokalizację uszkodzenia ośrodkowego układu mowy.
Objawy:
Występują w zakresie nadawania; w zakresie rozumienia i dodatkowe. Rozwój mowy nie przebiega zgodnie z etapami Kaczmarka.; maja problemy z przypomnieniem nazwy danego słowa, słownik czynny i bierny u dziecka kształtuje się na zbliżonym poziomie; rozumieją poprzez mimikę i gesty - SA bardzo wrażliwe na te sygnały; z budowaniu zdań i ich rozumieniu opierają się na ich centralnym elemencie; długo utrzymują się u nich neologizmy; maja problem z pojęciami abstrakcyjnymi; występuje u nich duża męczliwość psychospołeczna, część dzieci z tym zaburzenie ucieka w nadpobudliwość; zaburzenia lateralizacji; zaburzenia koordynacji wrokowo - ruchowej; zaburzenia procesów emocjonalnych;
Omów jak można odróżnić dysfazję rozwojową od innych zaburzeń.
Dysfazję od upośledzenia umysłowego rozróżniamy testami BEZSŁOWYMI wykonanymi u psychologa. Natomiast od prostego samoistnego rozumienia mowy - w tym zaburzeniu dzieci zaczynają mówić do 5 roku życia, przyczyna tego zaburzenia jest opóźniony rozwój układu nerwowego; z dysfazji się niewyrasta i w 5 r z dziecko mówi tak samo jak w 2 r z.
Sprawność ruchowa -> przy dysfazji mamy doczynienia z opóźnionym rozwojem motorycznym (niezdarność) a w opóźnionym samoistnym rozwoju tak nie musi być. W dysfazji mogą wystąpić również problemy z motoryką małą. Różnice mogą wykryć również badania medyczne -> pozytronowa tomografia komputerowa zw PET, ( słuch fizjologiczny w normie przy obu zaburzeniach)
Na czym polega wczesna terapia logopedyczna - przedstaw wybrany sposób postępowania (omówić albo masaż logopedyczny, albo metodę ustno-twarzowej terapii regulacyjnej R. Castillo-Moralesa) - tylko POW.
Metoda R. Castillo- Moralesa to metoda części ustno - twarzowej stosowana przy obniżonym napięciu mięśniowym (często stosowana u dzieci z Downem). Wazna w tej metodzie jest postawa ciała, ułożenie ciała, stymulowane odpowiednim uciskiem ułatwia np., pewne funkcje pokarmowe. Metoda ta polega na stymulacji mięśni biorących udział w procesie mowy -> stymulacja punktów sensomotorycznych. 1. Odpowiednia pozycja ciała (siedząca, bądź leżąca tyłem do nas) 2. Ustawienie głowy ( do góry , na dół, na boki) 3. Wyciszenie i masaż, zawsze zaczynamy od górnego punktu czyli od czoła wyjątkiem są osoby z nadwrażliwością na dotyk u nich zaczynamy od dołu. Stymulujemy punkty: czoło, skronie, obok nosa, pod nosem, kąciki ust, między ustami a brodą, i pod brodą. Do stymulacji stosujemy techniki : dotyku, rozciągania, uciskania, rozcierania, wibracje. Masaż ten wykonuje się przed jedzeniem i zalecane jest wykonanie wszystkich ćwiczeń. Metoda ta zmniejsza ślinienie, ułatwia spożywanie pokarmów, ułatwia połykanie, poprawia mimikę twarzy.
Jakie wyróżniamy rodzaje afazjii, omów różnice między nimi - tylko POW.
Afazja - rozpad umiejętności porozumiewania się.
-Afazja motoryczna - pacjenci maja problemy z przypomnieniem słów, nazywaniem, słyszą swoje błędy w skutek czego unikają rozmów, albo mówią bardzo mało, posiadają sprawne artykulatory
-Afazja sensoryczna (czuciowa,słuchowa)- całkowita utrata zdolności rozumienia, pacjenci maja uszkodzona część słuchową nie rozumieją mowy, nie słyszą własnych błędów, mówią dużo i bez sensu. Nie używają rzeczowników tylko czasowniki
-Afazja mieszana ruchowo - czuciowa
Przedstaw metody postępowania logopedycznego z afatykami - tylko POW.
Traktujemy ich tak jakby nas rozumieli (np., nie omawiamy ich stanu zdrowia przy łóżku); podczas rozmów z nimi powinna panować cisza(wyłączone radio aby inne dzwięki nie przeszkadzały w rozumieniu nas); jeśli w czasie rózmowy są inne osoby mówi tylko jedna (aby nie rozpraszać uwagi); ubieramy się w stroje jednolite (nie wzory i agresywne kolory); mówimy wolno, ale bez przesady, nie krzyczymy; nie możemy wykonywać dwóch czynności naraz - albo mówimy albo coś robimy; podczas rozmowy bazujemy na związkach frazeologicznych.
Rozwojowa niepłynność mówienia a jąkanie wczesnodziecięce - przedstaw różnice.
Rozwojowa niepłynność mówienia jest zjawiskiem typowym, które każde dziecko przechodzi - problem polega na tym aby przejść ją łagodnie i aby nie przerodziła się w jąkanie. Pojawia się w 2-3 r ż i trwa do 5 r ż, charakteryzuje się wstawkami , przeciąganiem -> pozwalają na to aby pomyśleć co powiedzieć dalej. W obu sytuacjach objawy sa podobne tylko mechanizm jest inny. Rozwojowa niepłynność powinna zaniknąć około 5 r ż natomiast jąkanie w tym momencie zaczyna się rozwijać. Jąkanie charakteryzuję się objawami takimi jak prz rozwojowej niepłynności mowy tylko że występują ze napięciami skurczowymi.
Omów przebieg rozwoju jąkania.
Płaszczyzny rozwoju jąkania:
I lingwistyczna: w miarę rozwoju zachodzą zakłócenia zachowaniu werbalnym. Zmniejsza się liczba powtórzeń słów, a wzrasta liczba wydłużeń, coraz więcej jest objawów niepłynności spastycznej.
II psychologiczna: najważniejszym punktem jest uświadomienie sobie jąkania. Na ogół wywołuje ono takie reakcje jak frustracje, agresja, lęk poczucie winy, niskie poczucie wartości itp. Reakcje te ścierają się z problemami zapanowania nad jąkaniem
III socjologiczne: można zaobserwować unikanie mówienia wraz z rozwojem jąkanie, osoba nim obarczona unika sytuacji komunikacyjnych.
IV fizjologiczna: występuje wzrost napięcia mięśni aparatu mówienia, których praca staje się coraz mniej skoordynowana. Stopniowo to napięcie przenosi się na inne grupy mięśni. Współruchy dotyczą mięśni twarzy, tułowia i kończyn
Jąkanie - postępowanie logopedyczne, omów wybrane przez siebie dwie różne metody.
Postępowanie: zajęcia ruchowe; przedłużanie w wymowie głosek, sylab; wspólne czytanie; ziołolecznictwo; hipnoza; terapia zabawą; logo rytmika.
Omów na czym polega terapia osób laryngektomowanych - tylko POW.
Osoby po laryngektomii nie czuja zapachów. Pierwszy etap terapii to nauka oddychania przeponowego nastepnie uczymy polykania powietrza (chory się uczy mówic na tzw bekaniu), chorzy nauke mówienia zaczynaja od nauki wypowiadania głosek ,,k”, ,,cz”, np. kaczka, czkawka.