14. ETYKA W BADANIACH NAUKOWYCH

PODSTAWY ETYKI W NAUCE

1. Etyka w badaniach naukowych

„Dobre obyczaje w nauce. Zbiór zasad i wytycznych” Praca zbiorowa PAN: Warszawa 1994

_{Rozdział 1 ZASADY OGÓLNE}

_{1.1. Pracownika nauki obowiązują zasady etyki ogólnoludzkiej, w szczególności zasady dobrych obyczajów w nauce.}

_{Odpowiedzialność pracownika nauki jest większa ze względu na wyższy stopień świadomości i wysoką rangę w społecznej hierarchii.}

_{1.2. Pracownik nauki nie może żądać od swych współpracowników albo podwładnych zachowania sprzecznego z zasadami dobrych obyczajów w nauce.}

_{1.3. Pracownik nauki nie może usprawiedliwiać posłuszeństwem ani lojalnością swego zachowania sprzecznego z zasadami dobrych obyczajów w nauce.}

_{1.4. W sytuacji, gdy zastosowanie zasad dobrych obyczajów w nauce popada w kolizję z innymi ogólnie akceptowanymi systemami wartości, pracownik nauki powinien dokonywać wyboru zgodnie z własnym sumieniem i podejmować osobistą decyzję w każdym konkretnym przypadku moralnego konfliktu.}

_{1.5. Pracownik nauki uznaje naukę za ważny składnik kultury i broni jej przed nieuzasadnionymi zarzutami.}

_{Pracownik nauki powinien bronić prawa do badania każdego zagadnienia naukowego w przeświadczeniu, że:}

_{- rozwój nauki prowadzi do ogólnego postępu cywilizacyjnego i poprawy ludzkiego bytu;}

_{- nauka zaspokaja naturalne potrzeby poznawcze człowieka;}

_{- upowszechnienie wiedzy o świecie ulepsza ludzkie obyczaje.}

_{1.6. Pracownik nauki jest obowiązany przeciwdziałać złemu wykorzystaniu osiągnięć naukowych i użyciu ich przeciw człowiekowi.}

_{Pracownik nauki powinien być świadomy, że wyniki jego działalności naukowej mogą być źle użyte, ale nie powinno go to powstrzymywać w działalności czysto poznawczej. Zobowiązuje go to natomiast do przeciwstawienia się próbom wykorzystania nauki do niegodziwych - z punktu widzenia humanizmu - celów przez:}

• _{ostrzeżenie decydenta o możliwych następstwach takich prób;}

• _{odmowę współpracy;}

• _{informowanie i mobilizowanie opinii publicznej, a w szczególności opinii środowisk naukowych.}

_{1.7. Pracownik nauki powinien ustawicznie poszerzać i pogłębiać swą wiedzę i doskonalić umiejętności.}

_{1.8. Pracownika nauki obowiązuje postawa krytyczna.}

_{Pracownik nauki szanuje poglądy autorytetów naukowych, ale wyżej niż autorytety stawia rzeczowe argumenty.}

_{Pracownika nauki powinna cechować stała gotowość do kwestionowania, rewidowania i odrzucania teorii, nawet będącej jego własnym dorobkiem, jeśli nie wytrzymuje próby racjonalnej krytyki lub konfrontacji z faktami.}

_{1.9. Pracownik nauki powinien bronić jej wolności.}

_{Wolność nauki sprowadza się do wolności wyboru problematyki, wolności wyboru metody rozwiązania, a przede wszystkim wolności myśli i wolności głoszonego słowa. Pracownik nauki godzi się na ograniczenie wolności słowa i wyboru tematyki, jeśli ograniczenia te są niezbędne w świetle nadrzędnych racji (na przykład tajemnicy państwowej) i są dokonywane przez kompetentne gremia naukowe.}

_{Pracownik nauki przeciwstawia się jako szkodliwym dla jej rozwoju:}

_{- cenzurowaniu wypowiedzi i publikacji naukowych;}

_{- ograniczaniu dostępu do materiałów źródłowych;}

_{- utrudnianiu swobodnego przepływu informacji naukowej;}

_{- utrudnianiu osobistych kontaktów między ludźmi nauki.}

_{1.10. Pracownik nauki potępia stosowanie w nauce kryteriów pozanaukowych, natomiast jest pełen rezerwy, a nie potępienia wobec problemów, które jeszcze nie są nauką.}

_{1.11. Pracownik nauki nie działa złośliwie na szkodę reputacji zawodowej innego kolegi.}

_{Jeżeli ma dowody lub uzasadnione podejrzenia sprzecznego z prawem albo dobrymi obyczajami postępowania w sferze nauki, w szczególności fałszywych lub nierzetelnych wyników badań, to nie powinien tego ukrywać.}

_{1.13. Pracownicy nauki mają szczególny obowiązek szerzenia w swoich środowiskach osobiście oraz za pośrednictwem instytucji i organizacji naukowych, zasad rzetelnej pracy naukowej, tępienia nieuczciwości naukowej lub łamania dobrych obyczajów.}

_{Rozdział 2 PRACOWNIK NAUKI JAKO TWÓRCA}

_{2.1. Pracownik nauki uznaje wyniki twórczości naukowej za osobiste dobro twórcy, ale zarazem za dobro wspólne.}

_{Pracownik nauki przestrzega przepisów prawa, w tym zwłaszcza prawa autorskiego. Z prac opublikowanych może korzystać pod warunkiem wskazania źródła i wyraźnego rozgraniczenia osiągnięć własnych i cudzych. Dosłowne zaczerpnięcie fotografii, rysunków, wykresów, tablic wymaga uprzedniej zgody autora lub wydawcy. Zaczerpnięć takich należy unikać, jeżeli nie są one dostatecznie umotywowane potrzebami naukowymi. Przytaczanie cytatów z cudzych dzieł naukowych jest dopuszczalne tylko w granicach wyznaczonych potrzebą dokładnego i zwięzłego poinformowania o cudzym autorstwie.}

_{2.2. Pracownik nauki dba o to, aby uznanie za osiągnięcia naukowe przypadło temu, komu uznanie to rzeczywiście się należy.}

_{Zaofiarowanie nieuzasadnionego współautorstwa czy odstąpienie autorstwa pracy naukowej innej osobie, przyjęcie odstąpionego autorstwa, a zwłaszcza żądanie odstąpienia autorstwa są niedopuszczalne. Tylko rzeczywisty autor dzieła ma prawo figurować jako taki i prawo to jest niezbywalne.}

_{2.3. Główną motywacją pracownika nauki powinna być pasja poznawcza i chęć wzbogacenia dorobku nauki. Celem zaś powinno być poznanie prawdy.}

_{Ogłaszanie nierzetelnych wyników badań, a także publikacje nieudokumentowane są niedopuszczalne. Zarówno publikacje, jak i sprawozdania z działalności naukowej muszą być odtwarzalne przez innych. Szczególnie muszą być dokładnie opisane nowe techniki, a wyniki podane w pełni i w sposób obiektywny i zrozumiały.}

_{2.4. Pracownika nauki obowiązuje uczciwość wobec sponsora lub zleceniodawcy.}

_{Pracownik nauki podejmuje się tylko takich zadań, zwłaszcza zleconych, do których wykonania ma odpowiednią wiedzę i umiejętności. W przeciwnym razie powinien bezstronnie wskazać osobę, mogącą najlepiej wykonać zadanie. Pracownik nauki powinien dążyć do wykonania zadań w sposób najprostszy i najoszczędniejszy. Zakres badań należy ograniczyć do rozmiarów podyktowanych niezbędną potrzebą. Wykorzystanie istniejących rozwiązań - cudzych lub własnych - powinno być wyraźnie zaznaczone w sprawozdaniu.}

_{2.5. Badania naukowe należy prowadzić w sposób nie uwłaczający godności człowieka i nie naruszający zasad humanitarnych.}

_{W postępowaniu z człowiekiem jako przedmiotem badań należy przestrzegać zasady dobrowolnej i świadomej zgody na uczestnictwo w badaniach oraz zasady poufności i anonimowości wyników badań.}

_{2.6. Badania naukowe należy prowadzić w taki sposób, aby nie zagrażały człowiekowi i społeczeństwu, a także nie szkodziły środowisku naturalnemu i kulturowemu człowieka.}

_{2.7. Pracownik nauki dzieli się z innymi swymi osiągnięciami i wiedzą.}

_{Pracownik nauki jest obowiązany do rzetelnego przedstawienia wyników badań, świadomy że nierzetelność w sferze nauki szkodzi nauce i społeczeństwu. Pracownik nauki nie ukrywa niewygodnych wyników badań, podważających jego hipotezy robocze, ani nie zataja alternatywnych hipotez i sposobów interpretacji.}

_{2.8. Pracownik nauki nie mnoży publikacji naukowych w celu upozorowanego wzbogacenia swego dorobku.}

_{2.9. Pracownik nauki powstrzymuje się od samochwalczej reklamy.}

_{Wykorzystuje prasę, radio i telewizję w celu upowszechnienia osiągnięć nauki, w tym także osiągnięć własnych, ale nie w celu popularyzowania własnej osoby.}

_{Rozdział 3 PRACOWNIK NAUKI JAKO MISTRZ I KIEROWNIK}

_{3.1. Pracownik nauki angażuje i grupuje wokół siebie adeptów nauki jedynie na podstawie bezstronnej oceny ich kwalifikacji intelektualnych, etycznych i charakterologicznych.}

_{3.2. Obowiązkiem pracownika nauki jest wyszukiwanie i otaczanie szczególną opieką adeptów wybitnie uzdolnionych i zachęcanie ich do podjęcia pracy naukowej.}

_{3.3. Pracownik nauki powinien słowem i przykładem przekazywać swym uczniom wiedzę, umiejętności i zasady dobrych obyczajów w nauce.}

_{3.4. Pracownik nauki traktuje swych współpracowników sprawiedliwie.}

_{3.5. Pracownik nauki nie przerzuca na współpracowników wykonywania zadań, które zgodnie z zakresem obowiązków powinien wykonać sam.}

_{3.6. Pracownik nauki unika autokratycznych form kierowania pracą zespołu.}

_{W istotnych kwestiach naukowych i organizacyjnych zasięga opinii zespołu.}

_{3.7. Pracownik nauki powinien cieszyć się z sukcesów swoich uczniów, gdyż są one także jego sukcesami.}

_{3.8. Pracownik nauki nie popiera i nie ułatwia drogi do świata nauki osobom nie mającym odpowiednich kwalifikacji naukowych i moralnych.}

_{Najlepszym sposobem realizacji tego postulatu są rzetelne i sprawiedliwe oceny i opinie.}

_{Rozdział 4 PRACOWNIK NAUKI JAKO NAUCZYCIEL}

_{4.1. Pracownik nauki traktuje studenta z życzliwością i należną powagą.}

_{4.3. Pracownik nauki rozwija samodzielność myślenia studenta, jego krytycyzm i szanuje prawo studenta do swobodnego wyrażania opinii także w kwestiach naukowych.}

_{4.4. Pracownik nauki ocenia każdego studenta sprawiedliwie na podstawie jego osiągnięć.}

_{4.9. Szczególnie potępienia godnym zachowaniem jest np. pisanie prac dyplomowych dla studentów.}

_{Rozdział 5 PRACOWNIK NAUKI JAKO OPINIODAWCA}

_{5.1. Ani promotor ani opiniodawca rozprawy doktorskiej nie powinni angażować się w opracowanie jej treści w stopniu uprawniającym do współautorstwa rozprawy.}

_{5.2. Pracownik nauki wyraża swą opinię o cudzej pracy i dorobku naukowym wnikliwie, bezstronnie i konkretnie.}

_{Opinie zdawkowe, grzecznościowe opinie przychylne, jak też złośliwe opinie negatywne są niedopuszczalne. Sporządzenie opinii zasłużenie negatywnej jest kłopotliwe, ale pracownik nauki uważa to za swój obowiązek, od którego nie należy się uchylać. Pracownik nauki jest szczególnie odpowiedzialny za rzetelne i obiektywne opiniowanie prac doktorskich i habilitacyjnych.}

„Kodeks postępowania etycznego w naukach społecznych”

_{Przykład zaczerpnięty z: Frankfurt-Nachmias Ch., Nachmias D.: Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań 2001.}

Wytyczne ogólne

Zasady ogólne kodeksu postępowania etycznego

• Badacze są odpowiedzialni za wszystkie decyzje łącznie z tymi, które dotyczą spraw proceduralnych i etycznych.

• Wszystkie działania będące częścią badań powinny pozostawać w zgodzie ze standardami etycznymi obowiązującymi zarówno we własnym środowisku, jak i w środowisku badanych.

Decyzje dotyczące prowadzenia badań naukowych

• Badania powinny być prowadzone w taki sposób, aby została zapewniona integralność przedsięwzięcia, a także by możliwości prowadzenia badań w przyszłości nie zostały ograniczone.

• Badacze, wybierając tematy badawcze, powinni się kierować swoją najlepszą wiedzą.

• Decyzja o przeprowadzeniu badań z udziałem ludzi powinna być podjęta po przeanalizowaniu potencjalnych korzyści dla osób badanych i społeczeństwa w kontekście ryzyka przez nich ponoszonego, tzw. analiza zysków i strat.

Prowadzenie badań

• Wszystkie badania powinny być prowadzone kompetentnie. tj. powinny być traktowane jako przedsięwzięcie obiektywne i naukowe.

• Personel uczestniczący w badaniach powinien posiadać niezbędne kwalifikacje dotyczące stosowania wszystkich procedur przewidzianych projektem badawczym.

Relacje z osobami badanymi

• Osoby uczestniczące w badaniach powinny być świadome ewentualnych konsekwencji dla grupy /społeczności/, z której zostali wybrani, i to zanim wyrażą zgodę na udział w badaniach

• Osoby badane powinny mieć możliwość odmowy udziału w badaniach i powinny wiedzieć o takiej możliwości.

• Jeżeli to tylko możliwe, zgoda na udział w badaniach powinna zostać wyrażona na piśmie.

• Osoby badane powinny dokładnie poznać stosowane techniki zbierania danych (nagrania audio i wideo, aparatura fotograficzna, pomiary fizjologiczne itd.), możliwości tych technik oraz zakres, w jakim osoby badane pozostaną anonimowe, a zebrane dane poufne.

• Jeżeli nagrywany jest materiał wideo lub materiał filmowy, to osoby badane muszą mieć możliwość wyrażenia zgody na jego publiczne odtwarzanie (powinny wcześniej go obejrzeć. wyrazić zgodę na każdy fragment), a także zaakceptować ewentualną widownię.

• Osoby badane powinny mieć w każdym momencie możliwość przerwania swojego udziału w badaniach i powinny wiedzieć o takiej możliwości.

• Nie powinno się stosować żadnej formy przymusu (jawnej czy ukrytej), aby zachęcić osoby badane do wyrażenia zgody na udział w badaniach.

Ochrona praw i dóbr osobistych osób badanych

Zasady ogólne

• Należy brać pod uwagę i chronić godność, prywatność i interesy osób badanych.

• Nie należy ranić osób badanych ochrona dóbr osobistych osób badanych powinna mieć charakter priorytetowy.

Wprowadzanie w błąd

• Osoby badane mogą zostać wprowadzone w błąd jedynie wtedy, gdy jest to absolutnie konieczne i nie ma innego sposobu zbadania problemu.

• Wprowadzanie w błąd powinno mieć swój cel.

Poufność i anonimowość

• Dane zebrane w trakcie badań powinny być poufne, a wszystkie osoby badane powinny pozostać anonimowe, chyba że wyrażą one (lub ich prawni opiekunowie) zgodę na ujawnienie swojej tożsamości.

• Jeżeli poufność czy anonimowość nie mogą zostać zagwarantowane, to osoby badane powinny zostać u tym poinformowane (i o ewentualnych konsekwencjach), nim wyrażą zgodę na udział w badaniach.

• _{Należy tworzyć specjalne procedury przetwarzania danych, aby zapewnić anonimowość osobom badanym.}

_{Interpretacja i przedstawianie wyników badań}

• _{Wszelkie raporty z badań powinny być dokumentami publicznymi i powszechnie dostępnymi.}

• _{Procedury badawcze powinny zostać w raporcie w pełni i dokładnie opisane, łącznie z wszelkimi dowodami, bez względu na to, czy potwierdzają one hipotezy badawcze; wnioski powinny być obiektywne i niestronnicze.}

• _{Należy przedstawić pełną i kompletną interpretację wszystkich zebranych danych, a także podjąć niezbędne kroki, aby dane te nie były niewłaściwie interpretowane w pisemnych opracowaniach.}

• _{We wszystkich publikacjach dotyczących badań należy wyraźnie wskazać sponsora badań, ich cele, źródła finansowego wsparcia oraz badaczy odpowiedzialnych za ich przebieg.}

• _{Należy podać pełne dane o wszystkich wykorzystanych w pracy, publikowanych źródłach informacji.}

• _{Badania z określonym celem naukowym powinny zawsze stać się przedmiotem publikacji i nie powinny być chronione przed publiczną prezentacją, chyba że jakość badań lub zastosowane metody analizy okazały się nieadekwatne.}

_{2. Prawa autorskie w praktyce badawczej}

_{Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych}

_{Rozdział 1. Przedmiot prawa autorskiego}

_{Art. 1. 1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).}

_{2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:}

_{1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),}

_{3) fotograficzne,}

_{9) audiowizualne (w tym wizualne i audialne).}

_{3. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nie ukończoną.}

_{4. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.}

_{Art. 4. Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:}

_{1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty,}

_{2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole,}

_{3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne,}

_{4) proste informacje prasowe.}

_{Rozdział 2. Podmiot prawa autorskiego}

_{Art. 8. 1. Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej.}

_{2. Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.}

_{3. Dopóki twórca nie ujawnił swojego autorstwa, w wykonywaniu prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w razie ich braku - właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.}

_{Art. 11. Autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego, w szczególności do encyklopedii lub publikacji periodycznej, przysługują producentowi lub wydawcy, a do poszczególnych części mających samodzielne znaczenie - ich twórcom. Domniemywa się, że producentowi lub wydawcy przysługuje prawo do tytułu.}

_{Rozdział 3. Treść prawa autorskiego. Oddział 1. Autorskie prawa osobiste}

_{Art. 16. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:}

_{1) autorstwa utworu,}

_{2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,}

_{3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,}

_{Oddział 3. Dozwolony użytek chronionych utworów}

_{Art. 27. Instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań, korzystać z opublikowanych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów opublikowanego utworu.}

_{Art. 28. Biblioteki, archiwa i szkoły mogą:}

_{1) udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarze utworów opublikowanych,}

_{2) sporządzać lub zlecać sporządzenie pojedynczych egzemplarzy utworów opublikowanych, niedostępnych w handlu - w celu uzupełniania, ochrony swoich zbiorów i nieodpłatnego ich udostępniania.}

_{Art. 29. 1. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.}

_{2. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach.}

_{Art. 34. Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia twórcy i źródła. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.}

_{Rozdział 8. Ochrona autorskich praw osobistych}

_{Art. 78. 1. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.}

_{Rozdział 9. Ochrona autorskich praw majątkowych}

_{Art. 79. 1. Twórca może żądać od osoby, która naruszyła jego autorskie prawa majątkowe, zaniechania naruszenia, wydania uzyskanych korzyści albo zapłacenia w podwójnej, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione, potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia z chwili jego dochodzenia; twórca może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody, jeżeli działanie naruszającego było zawinione.}

_{Art. 80. 3. Sąd orzeka przepadek, na rzecz Skarbu Państwa, bezprawnie wytworzonych egzemplarzy utworów.}

_{4. Sąd może orzec przepadek, na rzecz Skarbu Państwa, przedmiotów służących do bezprawnego wytworzenia egzemplarzy utworów lub przedmiotów, przy których użyciu dokonano naruszenia.}

_{Rozdział 10. Ochrona wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji}

_{Art. 81. 1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.}

_{2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:}

_{1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych,}

_{2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.}

_{Art. 82. Jeżeli osoba, do której korespondencja jest skierowana, nie wyraziła innej woli, rozpowszechnianie korespondencji, w okresie dwudziestu lat od jej śmierci, wymaga zezwolenia małżonka, a w jego braku kolejno zstępnych, rodziców lub rodzeństwa.}

_{Art. 84. 1. Twórca, a wydawca lub producent na żądanie twórcy mają obowiązek zachowania w tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w utworze oraz nieujawniania związanych z tym dokumentów.}

_{2. Ujawnienie tajemnicy jest dozwolone za zgodą osoby, która powierzyła tajemnicę, lub na podstawie postanowienia właściwego sądu.}

_{Rozdział 14. Odpowiedzialność karna}

_{Art. 115. 1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.}

_{2. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania...}

_{3. Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w inny sposób niż określony w ust. 1 lub 2 narusza cudze prawa autorskie lub prawa pokrewne (…) podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.}

_{Art. 116. 1. Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.}

_{2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ust. 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.}

_{4. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.}

_Literatura:

1. _{Dobre obyczaje w nauce. Zbiór zasad i wytycznych. Warszawa 2001;} http://www.us.edu.pl/uniwersytet/obyczaje/

2. _{Praca zbiorowa PAN: Dobre obyczaje w nauce. Warszawa 1994.}

3. _{Babbie E., Badania społeczne w praktyce, Wyd. PWN, Warszawa 2004}

4. _{Frankfurt-Nachmias Ch., Nachmias D.: Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań 2001.}

5. _{Dobra praktyka badań naukowych Rekomendacje. Opracowane przez Zespół Etyki w Nauce przy Ministrze Nauki i Informatyzacji. Zaakceptowane przez Komitet Badań Naukowych IV kadencji, Warszawa 2004,} www.ml.put.poznan.pl/documents/dobra_praktyka.pdf

6. _{Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z dnia 23 lutego 1994 r.)}

7. _{Karpowicz A.: Autor - wydawca : poradnik prawa autorskiego. Warszawa 2005.}

---